شناسایی روند تغییرات دمای سواحل جنوبی ایران و ارتباط آن با الگوهای پیوند از دور
الموضوعات :کامران اسماعیلی 1 , امیر گندمکار 2 , مرتضی خداقلی 3
1 - دانشجوی دکتری آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران
2 - مرکز تحقیقات گردشگری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - دانشیار بخش تحقیقات مرتع، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: دما, روند, الگوهای پیوند از دور, سواحل جنوبی ایران,
ملخص المقالة :
پژوهش حاضر با هدف بررسی روند سری‌های دمایی سواحل جنوبی ایران و ارتباط آن با الگوهای پیوند از دور انجام شد. در این راستا از آمار دمای حداقل و حداکثر ماهانه ایستگاه‌های ساحلی خلیج‌فارس طی دوره آماری 2019-1988 و آمار الگوهای پیوند از دور طی همان دوره استفاده شد. سنجش همگنی و بهتجاری داده‌ها با استفاده از آزمون‌های کای‌اسکور و اندرسون‌دارلینگ و روند آنها با آزمون‌های t و من-کندال بررسی شد. در ادامه ارتباط سنجی آنها با الگوهای پیوند از دور توسط آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره مشخص گردید. نتایج نشان داد به غیر از دمای حداقل ابوموسی و دمای حداکثر بوشهر که در اکثر ماه‌ها بدون روند بوده اند در سایر ماه‌ها و ایستگاه‌ها روند افزایشی غالب بوده است. دمای حداکثر ماه مارس و دمای حداقل ماه ژولای، در تمام ایستگاه‌ها روند افزایشی داشته است. در مجموع دمای حداقل نسبت به دمای حداکثر روند افزایشی بیشتری را نشان می‌دهد. نتایج ارتباط بین الگوهای پیوند از دور و سری‌های دمایی حاکی از همبستگی مستقیم و معنادار در دو سطح 95 و 99 درصد و تأثیر زیاد الگوهای WHWP و AMO بر سری‌های دمایی مورد مطالعه می‌باشد. به عبارت دیگر الگوهای واقع در اطلس‌شمالی و آرام حاره ای بیشترین اثرگذاری را بر روی دمای حداقل و حداکثر سواحل جنوبی ایران دارند.
منابع
1- اسدی، اشرف، حیدری، علی (1390): تحلیل تغییرات سری‌های دما و بارش شیراز طی دوره 2005-1951، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 22،پیاپی 41، شماره 1، صص 152-137.
2- احمدی، مژگان، کاویانی، عباس، دانشکار آراسته، پیمان، فرجی، زهره (1398): تخمین دمای هوا و سطح زمین با استفاده از GLDAS و NCEP/NCAR، نشریه آبیاری و زهکشی ایران، شماره 4، صص 944-931.
3- احمدی، محمد، فرج زاده، منوچهر، قویدل رحیمی، یوسف، مفیدی، عباس، بابائیان، ایمان، فتح نیا، امان ا...، آب خرابات، شعیب (1394): فراکاوی روند بارش در ایران و ارتباط آن با واداشت‌های پیوند از دور، کنفرانس ملی هواشناسی ایران، 1 و 2 اردیبهشت ماه، دانشگاه یزد.
4- اژدری معموره، خاطره، گندمکار، امیر، کبیری، کیوان (1397): پیش‌بینیسطحسازگاریموردنیازآبسنگ‌هایمرجانیخلیج‌فارسبرایبقادرشرایطتغییراقلیم درسال 2099،مجله زیست‌شناسی دریا، سال دهم، شماره 39، صص 76-63.
5- اژدری معموره، خاطره، گندمکار، امیر، کبیری، کیوان (1397): استفاده از شاخص دما در پیش‌بینیسفیدشدگی جوامع مرجانی نواحی جنوبی و شمالی خلیج‌فارس، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال پنجم، شماره 3، صص 53-41.
6- بذرافشان، ام‌البنین، سلاجقه، علی، فاتحی مرج، احمد، مهدوی، محمد، بذرافشان، جواد (1391): بررسی ارتباط پدیده‌های جوی اقیانوسی با نوسانات خشک‌سالی فصل بهار در رودخانه کرخه، مجموعه مقالات نهمین کنگره بین‌المللی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی اصفهان، 21-19 اردیبهشت‌ماه، ص 16.
7- بلیانی، یداله، فاضل نیا، غریب، بیات، علی (1391): تحلیل و مدل‌سازی دمای سالانه شهر شیراز با استفاده از مدل ARIMA، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 38، صص 144-127.
8- جاوری، مجید (1388):شیوه‌های تجزیه و تحلیل کمی در اقلیم‌شناسی با تأکید بر مدل‌های فصلی، تهران: انتشارات پیام‌رسان، صص 240.
9- جلالی، اروج، خنجر، سیامک (1388): بررسی نوسانات دمایی با استفاده از مدل‌های سری زمانی و توزیع احتمالاتی (مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه)، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 27، صص 132-115.
10- حیدری، ایرج، گندمکار، امیر، باقری، محسن (1395): بررسی ارتباط الگوهای پیوند از دور اقیانوس اطلس شمالی و میانگین حوضه دریای مازندران، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال پنجم، شماره 20، صص 147-139.
11- خوش‌اخلاق، فرامرز، قنبری، نوذر، معصوم پور سماکوش، جعفر(1387): مطالعه اثرات نوسان اطلس شمالی بر رژیم بارش و دمای سواحل جنوبی دریای خزر، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 66، صص 70-57.
12- خسروی، محمود، مسگری، ابراهیم (1395): تحلیل فضایی روابط الگوهای پیوند از دور با دمای ماهانۀ شمال غرب ایران، جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دوره 6، شماره 21، صص صص 214-203.
13- روحبخش سیگارودی، حسین‌علی، کرمپور، مصطفی، قائمی، هوشنگ، مرادی، محمد، آزادی، مجید(1397): بررسی بی‌هنجاری میانگین دمای کمینه و بیشینه ایران در دوره گرم سال به‌منظور شناسایی دوره گرم و سرد، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 27، صص 187-161.
14- طاووسی، تقی، ثریا، محمد، راحتی، زیبا (1389): بررسی روند دمای ماهانه شهر زاهدان، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
15- علیزاده چوبری، امید، نجفی، محمد سعید (1396):روندتغییراتدمایهواوبارشدرمناطقمختلفایران، فیزیکزمینوفضا،دوره43،شماره 3، صص 584-569.
16- فرج زاده، منوچهر؛ فیضی، وحید؛ ملاشاهی، مریم (1389): مطالعه تغییر اقلیم در شمال غرب ایران به روش من کندال، همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی محیطی، خرم‌آباد.
17- قویدل رحیمی، یوسف (1384): اثر الگوی بزرگ‌مقیاس گردش جوی- اقیانوسی انسو بر تغییرپذیریبارش‌های بهاری در آذربایجان شرقی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 4، صص 88-71.
18- قویدلرحیمی، یوسف،حاتمیزرنه، داریوش،رضایی، محمد(1392): نقشالگویپیوندازدورجوبالایدریایشمال- مازندراندر تغییراتزمانیبارشسواحلجنوبیدریایخزر، نشریهتحقیقاتکاربردیعلومجغرافیایی،سالسیزدهم،شماره31، صص 46-29.
19- گرکانی نژاد مشیزی، زهرا، بذرافشان، ام‌البنین (1397): واکاوی اثر سیگنال‌های اقلیمی بر بارش دوره‌های خشک و تر (مطالعه موردی: بخشی از حوزه آبخیز خلیج‌فارس و دریای عمان)، فیزیک زمین و فضا، دوره 44، شماره 2، صص 349-333.
20- مسعودیان، سیدابوالفضل، دارند، محمد (1392):ارتباطدوالگویدریایشمال - خزر (NCP)وشرقاروپا-شمالشرقایران (ENEI)با بسامدرخدادسرماهایفریندورهسردسالایران، مجلهفیزیکزمینوفضا،دوره39،شماره2، صص 186-171.
21- مسعودیان، سید ابوالفضل، دارند، محمد، ناظمی فرد، گلاله (1398): واکاوی فصول دمایی ایران‌زمین و وردایی آن طی دهه‌های اخیر، جغرافیا و توسعه، شماره 55، صص 62-45.
22- میری، مرتضی، رحیمی، مجتبی (1394): بررسی روند تغییرات زمانی- مکانی پارامترهای دمایی ایران، فصلنامهجغرافیاییسرزمین، سال دوازدهم، شماره 47، صص 79-65.
23- ورشاویان، وحید، خلیلی، علی، قهرمان، نوذر، حجام، سهراب (1390): بررسی روند تغییرات مقادیر حدی دمای حداقل، حداکثر و میانگین روزانه در چند نمونه اقلیمی ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 37، شماره 1، صص 179-169.
24- Altın, T.B. Barak, B. Altın. B.N.(2012): Change In Precipitation And Temperature Amounts Over Three Decades In Central Anat. Earth &Environmental Sciences, Vol2, 107-125.
25- Bye, J. Fraedrich, K. Schubert, S. And Zhu. X.(2013): The Changing Length Of The WarmingPeriod Of The Annual Temperature Cycle In TheHigh Latitudes Under Global Warming.Atmosphere - Ocean, 51:309-318.Doi:10.1080/07055900.2013.793594.
26- Christopher H. O’Reilly(2018): Interdecadal Variability Of The ENSO Teleconnection To The Wintertime North Pacific, Climate DynamicsVolume 51, Pp 3333–3350.
27- Duan, J Et Al (2017): Weakening Of AnnualTemperature Cycle Over The Tibetan Plateau SinceThe 1870s. Nature Comminucations, 8:14008,Doi: 10.1038.
28- Lin, P. He, Z. Du, J. Chen, L. Zhu, X. Li, J.(2017): Recent Changes In Daily Climate Extremes In An Arid Mountain Region, A Case Study In Northwestern China’s Qilian Mountains. Scientific Reportsvolume Vol 7, Pp. 1-15.
29- Lewis, S.C. King, A.D.(2017): Evolution Of Mean Variance And Extremes In 21st Century Temperatures, Vol 15, Pp. 1-10.
30- Lettenmaier,D.P.E.F.Wood, And J. R.Wallis(1994): Hydro-Climatological Trends In The Continental United States, 1948-88.J. Climate, 7: Pp586-607.
31-Mohammadrezaei, Maryam, Soltani, Saeed, Modarres, Reza(2020): Evaluating The Effect Of Ocean-Atmospheric Indices On Drought In Iran, Theoretical And Applied ClimatologyVol140, Pp 219–230.
32- Peterson. TC. Heim, Jr.R.(2013): Monitoring And Understanding Changes In Heat Waves, Cold Waves, Floods And Droughts In The United States. American Meteorological Society, Pp. 821-834.
33- Park, Jae-Heung , Li, Tim (2018): Interdecadal Modulation Of El Niño–Tropical North Atlantic Teleconnection By The Atlantic Multi-Decadal Oscillation, Climate DynamicsVol. 52, Pp. 5345–5360.
34- Plewa, Katarzyna, Perz, Adam, Wrzesin´Ski, Dariusz (2019): Links Between Teleconnection Patterns And Water Level Regime Of Selected Polish Lakes, Water, 11, 1330; Doi:10.3390/W11071330.
35- Pramanik, M. 2015. Climate Change And Sea Surface Temperature: Modelling The Effects On Coral Bleaching,Journal Of Earth Science &Climatic Change, 2: Pp. 5-9.
36- Qu, M. Wan, M. Hao, X.(2014): Analysis Of Diurnal Air Temperature Range Change In The Continental United States. Weather And Climate Extremes, Vol 4, Pp. 86-95.
37- Satyaban B. Ratna, Timothy J. Osborn, Manoj Joshi, Bao Yang, And Jianglinwang (2019): Identifying Teleconnections And Multidecadal Variability Of East Asian Surface Temperature During The Last Millennium In CMIP5 Simulations, Clim. Past, 15, Pp. 1825–1844.
38- Screen, J. A And Simmonds, I (2010): IncreasingFall-Winter Energy Loss From The Arctic OceanAnd Its Role In Arctic Temperature AmplificationGeophys. Res. Lett, 37, L16707.Doi:10.1029/ 2010GL044136.
39- Serrano, A. Mateos, V.L. And Garcia, J.A.(1999): Trend Analyisi Of Monthly Precipitation Over The Iberian Peninsula For The Period 1921-1995. Phys. Chem. EARTH(B), Vol:24, No. 1-2: Pp 85-90.
_||_منابع
1- اسدی، اشرف، حیدری، علی (1390): تحلیل تغییرات سری‌های دما و بارش شیراز طی دوره 2005-1951، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، سال 22،پیاپی 41، شماره 1، صص 152-137.
2- احمدی، مژگان، کاویانی، عباس، دانشکار آراسته، پیمان، فرجی، زهره (1398): تخمین دمای هوا و سطح زمین با استفاده از GLDAS و NCEP/NCAR، نشریه آبیاری و زهکشی ایران، شماره 4، صص 944-931.
3- احمدی، محمد، فرج زاده، منوچهر، قویدل رحیمی، یوسف، مفیدی، عباس، بابائیان، ایمان، فتح نیا، امان ا...، آب خرابات، شعیب (1394): فراکاوی روند بارش در ایران و ارتباط آن با واداشت‌های پیوند از دور، کنفرانس ملی هواشناسی ایران، 1 و 2 اردیبهشت ماه، دانشگاه یزد.
4- اژدری معموره، خاطره، گندمکار، امیر، کبیری، کیوان (1397): پیش‌بینیسطحسازگاریموردنیازآبسنگ‌هایمرجانیخلیج‌فارسبرایبقادرشرایطتغییراقلیم درسال 2099،مجله زیست‌شناسی دریا، سال دهم، شماره 39، صص 76-63.
5- اژدری معموره، خاطره، گندمکار، امیر، کبیری، کیوان (1397): استفاده از شاخص دما در پیش‌بینیسفیدشدگی جوامع مرجانی نواحی جنوبی و شمالی خلیج‌فارس، نشریه تحلیل فضایی مخاطرات محیطی، سال پنجم، شماره 3، صص 53-41.
6- بذرافشان، ام‌البنین، سلاجقه، علی، فاتحی مرج، احمد، مهدوی، محمد، بذرافشان، جواد (1391): بررسی ارتباط پدیده‌های جوی اقیانوسی با نوسانات خشک‌سالی فصل بهار در رودخانه کرخه، مجموعه مقالات نهمین کنگره بین‌المللی مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی اصفهان، 21-19 اردیبهشت‌ماه، ص 16.
7- بلیانی، یداله، فاضل نیا، غریب، بیات، علی (1391): تحلیل و مدل‌سازی دمای سالانه شهر شیراز با استفاده از مدل ARIMA، فصلنامه علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال دوازدهم، شماره 38، صص 144-127.
8- جاوری، مجید (1388):شیوه‌های تجزیه و تحلیل کمی در اقلیم‌شناسی با تأکید بر مدل‌های فصلی، تهران: انتشارات پیام‌رسان، صص 240.
9- جلالی، اروج، خنجر، سیامک (1388): بررسی نوسانات دمایی با استفاده از مدل‌های سری زمانی و توزیع احتمالاتی (مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه)، مجله علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال نهم، شماره 27، صص 132-115.
10- حیدری، ایرج، گندمکار، امیر، باقری، محسن (1395): بررسی ارتباط الگوهای پیوند از دور اقیانوس اطلس شمالی و میانگین حوضه دریای مازندران، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال پنجم، شماره 20، صص 147-139.
11- خوش‌اخلاق، فرامرز، قنبری، نوذر، معصوم پور سماکوش، جعفر(1387): مطالعه اثرات نوسان اطلس شمالی بر رژیم بارش و دمای سواحل جنوبی دریای خزر، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 66، صص 70-57.
12- خسروی، محمود، مسگری، ابراهیم (1395): تحلیل فضایی روابط الگوهای پیوند از دور با دمای ماهانۀ شمال غرب ایران، جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، دوره 6، شماره 21، صص صص 214-203.
13- روحبخش سیگارودی، حسین‌علی، کرمپور، مصطفی، قائمی، هوشنگ، مرادی، محمد، آزادی، مجید(1397): بررسی بی‌هنجاری میانگین دمای کمینه و بیشینه ایران در دوره گرم سال به‌منظور شناسایی دوره گرم و سرد، جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره 27، صص 187-161.
14- طاووسی، تقی، ثریا، محمد، راحتی، زیبا (1389): بررسی روند دمای ماهانه شهر زاهدان، مجموعه مقالات چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام.
15- علیزاده چوبری، امید، نجفی، محمد سعید (1396):روندتغییراتدمایهواوبارشدرمناطقمختلفایران، فیزیکزمینوفضا،دوره43،شماره 3، صص 584-569.
16- فرج زاده، منوچهر؛ فیضی، وحید؛ ملاشاهی، مریم (1389): مطالعه تغییر اقلیم در شمال غرب ایران به روش من کندال، همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه‌ریزی محیطی، خرم‌آباد.
17- قویدل رحیمی، یوسف (1384): اثر الگوی بزرگ‌مقیاس گردش جوی- اقیانوسی انسو بر تغییرپذیریبارش‌های بهاری در آذربایجان شرقی، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 9، شماره 4، صص 88-71.
18- قویدلرحیمی، یوسف،حاتمیزرنه، داریوش،رضایی، محمد(1392): نقشالگویپیوندازدورجوبالایدریایشمال- مازندراندر تغییراتزمانیبارشسواحلجنوبیدریایخزر، نشریهتحقیقاتکاربردیعلومجغرافیایی،سالسیزدهم،شماره31، صص 46-29.
19- گرکانی نژاد مشیزی، زهرا، بذرافشان، ام‌البنین (1397): واکاوی اثر سیگنال‌های اقلیمی بر بارش دوره‌های خشک و تر (مطالعه موردی: بخشی از حوزه آبخیز خلیج‌فارس و دریای عمان)، فیزیک زمین و فضا، دوره 44، شماره 2، صص 349-333.
20- مسعودیان، سیدابوالفضل، دارند، محمد (1392):ارتباطدوالگویدریایشمال - خزر (NCP)وشرقاروپا-شمالشرقایران (ENEI)با بسامدرخدادسرماهایفریندورهسردسالایران، مجلهفیزیکزمینوفضا،دوره39،شماره2، صص 186-171.
21- مسعودیان، سید ابوالفضل، دارند، محمد، ناظمی فرد، گلاله (1398): واکاوی فصول دمایی ایران‌زمین و وردایی آن طی دهه‌های اخیر، جغرافیا و توسعه، شماره 55، صص 62-45.
22- میری، مرتضی، رحیمی، مجتبی (1394): بررسی روند تغییرات زمانی- مکانی پارامترهای دمایی ایران، فصلنامهجغرافیاییسرزمین، سال دوازدهم، شماره 47، صص 79-65.
23- ورشاویان، وحید، خلیلی، علی، قهرمان، نوذر، حجام، سهراب (1390): بررسی روند تغییرات مقادیر حدی دمای حداقل، حداکثر و میانگین روزانه در چند نمونه اقلیمی ایران، مجله فیزیک زمین و فضا، دوره 37، شماره 1، صص 179-169.
24- Altın, T.B. Barak, B. Altın. B.N.(2012): Change In Precipitation And Temperature Amounts Over Three Decades In Central Anat. Earth &Environmental Sciences, Vol2, 107-125.
25- Bye, J. Fraedrich, K. Schubert, S. And Zhu. X.(2013): The Changing Length Of The WarmingPeriod Of The Annual Temperature Cycle In TheHigh Latitudes Under Global Warming.Atmosphere - Ocean, 51:309-318.Doi:10.1080/07055900.2013.793594.
26- Christopher H. O’Reilly(2018): Interdecadal Variability Of The ENSO Teleconnection To The Wintertime North Pacific, Climate DynamicsVolume 51, Pp 3333–3350.
27- Duan, J Et Al (2017): Weakening Of AnnualTemperature Cycle Over The Tibetan Plateau SinceThe 1870s. Nature Comminucations, 8:14008,Doi: 10.1038.
28- Lin, P. He, Z. Du, J. Chen, L. Zhu, X. Li, J.(2017): Recent Changes In Daily Climate Extremes In An Arid Mountain Region, A Case Study In Northwestern China’s Qilian Mountains. Scientific Reportsvolume Vol 7, Pp. 1-15.
29- Lewis, S.C. King, A.D.(2017): Evolution Of Mean Variance And Extremes In 21st Century Temperatures, Vol 15, Pp. 1-10.
30- Lettenmaier,D.P.E.F.Wood, And J. R.Wallis(1994): Hydro-Climatological Trends In The Continental United States, 1948-88.J. Climate, 7: Pp586-607.
31-Mohammadrezaei, Maryam, Soltani, Saeed, Modarres, Reza(2020): Evaluating The Effect Of Ocean-Atmospheric Indices On Drought In Iran, Theoretical And Applied ClimatologyVol140, Pp 219–230.
32- Peterson. TC. Heim, Jr.R.(2013): Monitoring And Understanding Changes In Heat Waves, Cold Waves, Floods And Droughts In The United States. American Meteorological Society, Pp. 821-834.
33- Park, Jae-Heung , Li, Tim (2018): Interdecadal Modulation Of El Niño–Tropical North Atlantic Teleconnection By The Atlantic Multi-Decadal Oscillation, Climate DynamicsVol. 52, Pp. 5345–5360.
34- Plewa, Katarzyna, Perz, Adam, Wrzesin´Ski, Dariusz (2019): Links Between Teleconnection Patterns And Water Level Regime Of Selected Polish Lakes, Water, 11, 1330; Doi:10.3390/W11071330.
35- Pramanik, M. 2015. Climate Change And Sea Surface Temperature: Modelling The Effects On Coral Bleaching,Journal Of Earth Science &Climatic Change, 2: Pp. 5-9.
36- Qu, M. Wan, M. Hao, X.(2014): Analysis Of Diurnal Air Temperature Range Change In The Continental United States. Weather And Climate Extremes, Vol 4, Pp. 86-95.
37- Satyaban B. Ratna, Timothy J. Osborn, Manoj Joshi, Bao Yang, And Jianglinwang (2019): Identifying Teleconnections And Multidecadal Variability Of East Asian Surface Temperature During The Last Millennium In CMIP5 Simulations, Clim. Past, 15, Pp. 1825–1844.
38- Screen, J. A And Simmonds, I (2010): IncreasingFall-Winter Energy Loss From The Arctic OceanAnd Its Role In Arctic Temperature AmplificationGeophys. Res. Lett, 37, L16707.Doi:10.1029/ 2010GL044136.
39- Serrano, A. Mateos, V.L. And Garcia, J.A.(1999): Trend Analyisi Of Monthly Precipitation Over The Iberian Peninsula For The Period 1921-1995. Phys. Chem. EARTH(B), Vol:24, No. 1-2: Pp 85-90.
