نگاهی به دگردیسی نشانه‌ها در اندیشۀ شعری فروغ فرخزاد

الموضوعات :

مصطفی باقری ¹ ( دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور، ایران. )
زهرا اسحقی ² ( دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. )
احمد فروزانفر ³ ( دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران. )
نازیلا خسروی ترنیک ⁴ ( دبیر آموزش و پرورش، مشهد، ایران )

تاريخ الإرسال : 20 الأحد , ربيع الأول, 1444 تاريخ التأكيد : 16 الإثنين , جمادى الثانية, 1444 تاريخ الإصدار : 27 الأحد , ربيع الأول, 1444

الکلمات المفتاحية: نشانه‌شناسی, فروغ فرخزاد, استحاله, دگرگونیِ معنایی,

ملخص المقالة :

از آنجایی که نظام نشانه‌ها، به دلیل تغییر ساختارهای اجتماعی، دائماً در حال تغییر و تحوّل‌اند، توجّه به استحالۀ نشانه‌ها در شعر یک شاعر خاص می‌تواند برای شناخت زمینه‌های دلالتی متغیّر نشانه‌ها، راهگشا باشد. این پژوهش از طریق زبان مجموعه اشعار فروغ فرخزاد، زمینۀ تبیین و درک احساس‌های ذهنی او را که به عنوان نمودهایی از تجربه‌های بیرونی در زبان شعرش است، نشان داده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و با گزینش اشعاری از فروغ فرخزاد در دفترهای شعر اسیر، دیوار، عصیان، تولدی دیگر، ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد انتخاب گردیده است. پژوهشگران در پی آن هستند که اشعار فروغ فرخزاد در قاموس به کارگیری نشانه‌ها تا چه میزان بر ماهیت بیرونی مدلول‌ها پایبند بوده و در کجا این نشانه‌ها در هیأت نشانه‌های دیگر مستحیل شده‌اند؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که معانی مستحیل شده در هشت مقولۀ شب، مرگ، خورشید، عشق، کمال‌گرایی، آب و مدلول‌های آن، درخت، پنجره بررسی گردیده است و نماد شب بیشترین بسامد تغییر و دگرگونی را داراست. در دفترهای اسیر، دیوار و عصیان، هنوز اثری از این شیوۀ گفتاری و نوع چینش خاص دال و مدلول‌ها دیده نمی‌شود و آنچه هست، تشبیه است و اندکی استعاره، امّا در اشعار مجموعه‌های تولّدی دیگر و ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد، فروغ بسیاری از عناصر و مظاهر طبیعت را در جهت بیان اندیشه‌هایش، به‌صورت نمادین و مستحیل در مدلول‌های متنوّع و مختلف بیان می‌دارد.

المصادر:

منابع

احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن، نشانه‌شناسی و ساختارگرایی. چاپ دوم. تهران: مرکز.

احمدی، بابک (1372). از نشانه‌های‌ تصویری‌ تا‌ متن. تهران: مرکز.

اسفندیاری، علی (1386). مجموعۀ کامل اشعار نیما. تدوین سیروس طاهباز. چاپ سوم. تهران: نگاه.

امامى، نصرالله (1382‌). ساختارگرایى‌ و نقد ساختارى. اهواز: رسـش.

باقی‌نژاد، عباس (1387). تأملی در ادبیّات امروز. تهران: پارسه.

پورنامداریان، تقى (1389). خانه‌ام ابرى است. چاپ سوم. تهران: مروارید.

پورنامداریان، تقی (۱۳۹۱). بررسی و تأویل چند نماد در شعر معاصر. مجلۀ ادبیات پارسی معاصر. 2 (1)، 48-25.

ترابی، ضیاءالدّین (1375). فروغی دیگر. تهران: دنیای نو مینا.

جلالی، بهروز (1377). جاودانه زیـستن، در اوج مـاندن (فروغ فرّخزاد). چاپ سوم. تهران: مروارید.

چندلر، دانیل (1387). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. چاپ دوم. تهران: سورۀ مهر.

داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبى. چاپ سوم. تهران‌: مـروارید‌.

زرّین‌کوب، حمید (1385). چشم‌انداز شعر نو فارسی. تهران: توس.

ژنت‌، ژرار (1380). ساختارگرایى و نقد ادبى؛ (ساختارگرایى، پساساختارگرایى و مطالعات ادبى). ترجمۀ فرزان سجودى. مجلّۀ حوزه‌ هنرى پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامى. 4 (6)، 158-145.

شریفیان، مهدی؛ جعفری، سید حسین (۱۳۹۵). هنجارگریزی معنایی در شعر فروغ فرخزاد. پژوهشنامۀ ادبیات معاصر ایران. پیش‌شماره (1)، 59-37.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1383). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن.

شمیسا، سیروس (1376). نگاهی به فروغ فرّخزاد. چاپ سوم. تهران: مروارید.

شمیسا، سیروس (1383). انواع ادبی. چاپ چهارم. تهران: میترا.

شمیسا، سیروس (1390). مکتب‌های ادبی. چاپ چهارم. تهران: قطره.

صـفوى، کورش (1388). عملکرد نشانۀ زبان در‌ آفرینش متن ادبى. فصلنامۀ زبان و ادب پارسى. 9 (41)، 21-9.

علوی‌مقدّم، مهیار (1379). زبان ادبی و نظام نشانه‌ها. مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبانشناسی نظری و کاربردی. به کوشش سیدعلی میرعمادی. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

فرخزاد، فروغ (۱۳۷۹). دیوان اشعار. با مقدّمۀ بهروز جلالی. تهران: مروارید.

کالر، جاناتان (1379). فردینان دو سوسور. ترجمۀ کورش صفوی. تهران: هرمس.

کریمی‌حکّاک، احمد (1384). طلیعۀ تجدّد در شعر فارسی. ترجمۀ مسعود جعفری. تهران: مروارید.

کوپر، جی. سی. (1386). فرهنگ مصوّر نمادهای سنّتی. ترجمۀ ملیحه کرباسیان. چاپ دوم. تهران: فرهنگ نشر نو.

گیرو، پی‌یر (1380). نشانه‌شناسی ترجمۀ محمد نبوی. تهران: آگاه.

مرادی کوچی، شهناز (1379). شناخت‌نامۀ فروغ فرخزاد. تهران: قطره.

مقدادی، بهرام (1378). فرهنگ اصطلاحات ادبی، از افلاطون تا عصر حاضر. تهران: فکر روز.

نیکبخت، محمود (1373). از گمشدگی تا رهایی. اصفهان: مشعل.

 

Harrison. T. R. (2005). Principles of Internal Medicine. New York: McGrawHill.

Hawthorn, J. (1998). A Glossary of Contemporary Literary Theory. London: Arnold.

Ahmadi, B. (1993). From Visual Signs to Text. Tehran: Markaz.

Ahmadi, B. (1991). Text Structure and Interpretation, Semiotics and Structuralism. 2nd Edition. Tehran: Markaz.

AlaviMoghdam, M. (2000). Literary language and system of signs. Collection of Articles of the Fourth Theoretical and Applied Linguistics Conference. Seyyed Ali Miremadi (Eff.). Tehran: Allameh Tabatabai University.

Baghinejad, A. (2008). A Reflection on Today's Literature. Tehran: Parse.

Chandler, D. (2008). Basics of Semiotics. Mehdi Parsa (Trans.). 2^nd Edition. Tehran: Sore Mehr.

Cooper, J. C. (2007). Illustrated Culture of Traditional Symbols. Maleeha Karbasian (Trans.). 2^nd Edition. Tehran: New Publishing House.

Dad, S. (2007). Dictionary of Literary Terms. 3^rd Edition. Tehran: Marwarid.

Emami, N. (2003). Structuralism and Structural Criticism. Ahvaz: Rasesh.

Esfandiari, A. (2007). The Complete Collection of Nima's Poems. Sirus Tahbaz (Ed.). 3^rd Edition. Tehran: Negah.

Farrokhzad, F. (2000). Divan. Behrouz Jalali (Intro.). Tehran: Morwarid.

Giro, P. (2010). Semiotics. Mohammad Nabavi (Trans.). Tehran: Aghaz.

Harrison. T. R. (2005). Principles of Internal Medicine. McGrawHill: New York.

Hawthorn, J. (1998). A Glossary of Contemporary Literary Theory. London: Arnold.

Jalali, B. (1998). Living Eternally, Staying at the Peak (Forugh Farrokhzad). 3rd Edition. Tehran: Morwarid.

Jenet, J. (2010). Structuralism and literary criticism; (Structuralism, Post-structuralism and Literary Studies). Farzan Sejoudi (Trans.). Islamic Art and Culture Research Institute's Art Department Magazine.4 (6), 145-158.

Kaler, J. (2000). Ferdinand de Saussure. Koresh Safavi (Trans.). Tehran: Hermes.

KarimiHakkak, A. (2004). The Forerunner of Renewal in Persian Poetry. Masoud Jafari (Trans.). Tehran: Morwarid.

Meqdadi, B. (1999). Dictionary of Literary Terms, From Plato to the Present Age. Tehran: Fekr Rooz.

Moradi Kochi, Sh. (2000). Identity Name of Forough Farrokhzad. Tehran: Ghatre.

Nikbakht, M. (1994). From Lost to Liberation. Isfahan: Mashaal.

Pournamdarian, T. (2010). My House is Cloudy. 3^rd Edition. Tehran: Marwarid.

Pournamdarian, T. (2011). Review and interpretation of several symbols in contemporary poetry, contemporary Persian literature magazine. 2 (1), 28-45.

Safavi, K. (2008). The function of language sign in the creation of literary text. Persian Language and Literature Quarterly, 9 (40), 9-21.

ShafieiKadkani, M. (2013). Periods of Persian Poetry from Constitutionalism to the Fall of the Monarchy. Tehran: Sokhan.

Shamisa, S. (1993). A Look at Forough Farrokhzad. 3^rd Edition. Tehran: Marwarid.

Shamisa, S. (2004). Literary Types. 4^th Edition. Tehran: Mitra.

Shamisa, S. (2011). Literary Schools. 4^th Edition. Tehran: Qatr.

Sharifian, M.; Jafari, H. (2015). Semantic norm deviation in Forough Farrokhzad's poem. Journal of Contemporary Iranian Literature. Pre Issue (1), 37-59.

Torabi, Z. (2006). Another Foroughi. Tehran: New World Mina.

ZarreinKob, H. (2005). The Vision of New Persian Poetry. Tehran: Tos.