عناصر گروتسک و مدرن‌گرایی در رمان شازده احتجاب گلشیری
الموضوعات :سید اسماعیل قافله باشی 1 , فرشته السادات حسینی 2
1 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین، قزوین، ایران
2 - مدرس زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) قزوین، قزوین، ایران
الکلمات المفتاحية: شازده احتجاب, هوشنگ گلشیری, گروتسک, داستان فارسی, مدرن‌گرایی,
ملخص المقالة :
پایبندی به فرم و شگرد در داستان، استخوان‌بندی اندیشه‌های گلشیری را تشکیل می‌دهد. او به دنبال نمایش حرکت و پویایی در ادبیات، به سنت‌شکنی دست زد و داستان را به ابزاری برای شناخت خود و دیگران مبدل ساخت و با این دیدگاه در رمان شازده احتجاب به جستجو در اعماق و نفوذ در لایه‌های پنهان ذهن شخصیت‌ها و کشف و شناخت خود و دیگران و بیان حقایق جامعه با استفاده از برهم زدن ترتیب و توالی پیوستۀ زمان پرداخت و با بهره‌گیری از ژانر گروتسک، چشم خوانندگانش را به روی حقایقی گشود که در زندگی روزمره در مواجهه با واقعیت به ورطۀ فراموشی سپرده شده بود. نویسندگان در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی شگرد‌های مدرن در این رمان پرداخته و به این نتیجه دست یافته‌اند که شازده احتجاب توانسته مدرن‌گرایی نویسنده‌اش را به نمایش درآورد و به دلیل مشخصه‌های عدول از هنجارهای عادی و پذیرفته شده، مسخ‌شدگی، برانگیختن خندۀ تلخ و نفرت‌آور، جان‌بخشی به اشیاء، تصویر دیوانگی در معنای رمانتیک، ترسیم فضاهای تاریک، رعب‌آور، تشریح شکنجه‌های هولناک و نشان دادن مرگ تلخ با بهره‌گیری از استعاره و مجاز، تصویرگر وقایع روی داده برای چهار نسل از یک سلسله در ژانر گروتسک باشد.
آلوت، میریام (1368)، رمان به روایت رمان‌نویسان، ترجمة علی‌محمد حق‌شناس، تهران: نشر مرکز.
ایدل، له‌اون (1367)، قصۀ روانشناختی نو، ترجمة ناهید سرمد، تهران: شباویز.
بیات، حسین (1390)، داستان‌نویسی جریان سیال ذهن، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
پارسانسب، محمد، مهسا معنوی (1392)، «تطور بن‌مایۀ کلاغ از اسطوره تا فرهنگ عامیانه»، فرهنگو ادبیاتعامیانه، شماره 1، صص 71- 92.
تامسون، فلیپ (1390)، گروتسک، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
ثابتقدم، خسرو (1383)، «گروتسک در نثر ناباکوف»، سمرقند، شماره3 و 4، صص201-210.
حسینی، صالح، پویا رفوئی (1380)، گلشیری کاتب و خانه روشنان، تهران: انتشارات نیلوفر.
شیری، قهرمان (1387)، مکتب‌های داستان‌نویسی در ایران، تهران: نشر چشمه.
ـــــــــــــ (1395)، جادوی جن‌کشی (بررسی داستانهای هوشنگ گلشیری)، تهران: انتشارات بوتیمار.
صابرپور، زینب، محمدعلی غلامی‌نژاد (1388)، «روابط قدرت در رمان شازده احتجاب»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شماره دوازدهم، صص 99-124.
گلشیری، هوشنگ (1347)، شازده احتجاب، تهران: زمان.
ــــــــــــــــ (1378)، باغ در باغ، تهران: انتشارات نیلوفر.
لوتر آدامز، جیمز، ویلسون یتس (1389)، گروتسک در هنر و ادبیات، ترجمة آتوسا راستی، تهران: نشر قطره.
میرصادقی، جمال (1360)، قصه، داستان کوتاه، رمان، مطالعه‌ای در شناخت ادبیات داستانی و نگاهی کوتاه به داستان‌نویسی معاصر ایران، تهران: انتشارات آگاه.
میرعابدینی، حسن (1386)، صد سال داستان‌نویسی ایران، تهران: چشمه.
منابع لاتین
Bakhtin, M. (1984), Problems of Dostoevsky's Poetic. 2nd ed. Trans. Caryl Emerson Manchester and Minnesota: University of Minnesota Press, pp. 1-378
Cuddon, J. A. (2013), A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, (ed. Birchwood M., Velickovic, V., Dines, M. and Fiske, S.), Blackwell Publishers.p.p.1-801
Harold, B. (2004), The Grotesque, edited and with an introduction by Harold Bloom, volume ed. Blake Hobby, pp. 1- 237
سامانه‌ها
گفت‌وگوی هوشنگ گلشیری و ناصر زراعتی، نوامبر 1989، گوتنبرگ، سوئد، 6/10/1396https://www.youtube.com
_||_Allott Miraiam (1989), Novelists on the novel, translated by Ali Mohammad Haghshenas, Tehran: Markaz publications.
Bakhtin, M. (1984), Problems of Dostoevsky's Poetic. 2nd ed. Trans. Caryl Emerson Manchester and Minnesota: University of Minnesota Press, pp. 1-378.
Cuddon, J. A. (2013), A Dictionary of Literary Terms and Literary Theory, (ed. Birchwood M., Velickovic, V., Dines, M. and Fiske, S.), Blackwell Publishers.p.p.1-80.
Harold, B. (2004), The Grotesque, edited and with an introduction by Harold Bloom, volume ed. Blake Hobby, pp. 1- 237.
Edel Leon (1988), The Modern psychological novel, translated by Nahid Sarmad, Tehran: Shabaviz publications.
Bayat Hosein (2011), Storytelling stream of consciousness, Tehran: Scientific and Cultural publications.
Parsanasab Mohammad, Manavi Mahsa (2013), The Evolution of the crow’s theme from myth to folklore, Folk culture and literature, no: 1, pp. 71-92.
Thomson Philip (2011), The grotesque, translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Markaz publications.
Sabetghadam Khosrow (2004), The grotesque in Nabokov's prose, Samarghand magazine, no: 3-4, pp. 201-210.
Hoseini Saleh, Rafouyie Pooya (2001), Golshiri the writer and house of enlightenment, Tehran: Niloofar publications.
Shiri Ghahreman (2008), Schools of storytelling in Iran, Tehran: Cheshmeh publications.
Shiri Ghahreman (2016), The Magic of exorcism (The study of Houshang Golshiri’s stories), Tehran: Bootimar publications.
Saberpour Zeinab, Gholami nejad Mohmmad Ali (2009), Power relationships in The Prince Ehtejab, Persian language and literature research, no. 12, pp. 99-124.
Golshiri Houshang (1968), The Prince Ehtejab, Tehran: Zaman pubications.
Golshiri Houshang (1999), Garden in Garden, Tehran: Niloofar publications.
Luther Adams, James, Yates Wilson (2010), The Grotesque in Art and literature, translated by Atoosa Rasti, Tehran: Ghatreh publications.
Mirsadeghi Jamal (1981), Story, short story, novel, A study in the knowledge of fiction and brief look at the contemporary Iranian fiction, Tehran: Agah publications.
Mirabedini, Hasan (2007), One hundred years of Iranian fiction, Tehran: Cheshmeh.
The Conversation between Houshang Golshiri and Naser Zera'ati (1989), Gutenberg, Sweden, https://www.youtube.com
