تحلیل تفاوت بلاغی زبان عبارت و اشارت در نثر عرفانی خواجه عبدالله انصاری
الموضوعات :
سمانه جعفری
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران)
محمد عالی زاده مرشت
2
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران)
الکلمات المفتاحية: الهی‌نامه, زبان عرفانی, خواجه عبدالله انصاری, سبک بلاغی, صدمیدان,
ملخص المقالة :
خواجه عبدالله انصاری خالق آثار برجسته ای است که سبک جدیدی از نثر را رقم زده است، اما آثار خواجه همگی بر یک شیوه نیست و تفاوت زبان عبارت و اشارت را می توان در دو دسته از آثار وی مشاهده کرد. برخی از آثار خواجه مانند صدمیدان با هدف تعلیم مبانی عرفانی نوشته شده و برخی دیگر از جمله الهی‌نامه از نوع ادب غنایی است. مقالۀ حاضر کوشیده است با مقایسۀ ویژگی های بدیعی و بیانی دو اثر برجسته از این نویسندۀ صاحب سبک، الهی نامه و صدمیدان، به روش کتابخانه ای با هدف نشان دادن تفاوت ویژگی های بلاغی در زبان عبارت و اشارت خواجه، به مقایسۀ تطبیقی سبک بلاغی این دو دسته از آثار وی بپردازد. نتایج این پژوهش نشان دهنده کاربرد بیشتر اغلب آرایه های لفظی و معنوی در الهی‌نامه است مگر آرایۀ تضمین که خواجه برای اثبات سخنان خود در صدمیدان از آن بیشتر بهره برده است. همچنین تحلیل بسامدی آرایه های این دو اثر ثابت می کند که این عارف سخن شناس بر لفظ و معنا بسیار تسلط داشته و با رعایت تناسب و ارتباط بین آن ها به دو شیوه (زبان عبارت و اشارت) در زبان عرفانی رسیده است.
آقاحسینی، حسین؛ میرباقری فرد، سیدعلی اصغر؛ محمودی، مریم (1384)، «بررسی و تحلیل ویژگیهای زبان عرفانی»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان (مطالعات و پژوهش های دانشکده ادبیات و علوم انسانی)، شمارۀ 43-42، صص 86-65.
اجیه، تقی؛ پوده، آزاده (1393)، «سبکشناسی رسائل خواجه عبدالله». فنون ادبی، سال6، شمارۀ 1 (پیاپی 10)، صص 74-79.
اسفندیارپور، هوشمند (1389)، عروسان سخن (نقد و بررسی اصطالحات و صناعات ادبی در بدیع)، تهران: فردوس.
انصاری، خواجه عبدالله (1358)، صدمیدان. به اهتمام قاسم انصاری. تهران: کتاب خانه طهوری.
ــــــــــــــــــــــ (1372)، مجموعه رسائل فارسی. تصحیح محمد سرور مولایی. تهران: توس.
اوتاس، بو (1379)، «مناجات یا الهی‌نامه خواجه عبدالله انصاری»، ترجمه شهرزاد نیکنام، معارف، دورۀ 17، شمارۀ1، صص 90-101.
برتلس، آندره پوگنی یویچ (1356)، تصوف و ادبیات تصوف، ترجمۀ سیروس ایزدی، تهران: امیرکبیر.
بهار، محمدتقی (1380)، سبک شناسی، تهران: امیرکبیر، چاپ هفتم.
پروین گنابادی، محمد (1364)، مقدمه ابن خلدون، تهران: بنگاه ترجمه و نقد کتاب.
پورنامداریان، تقی (1376)، رمز و داستانهای رمزی در ادب فارسی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
توکلی، حمیدرضا (1389)، بوطیقای روایت در مثنوی، تهران: مروارید.
جعفری، سمانه؛ میرباقری فرد، سید علی اصغر (1395)، «تحلیل انتقادی تعاریف شطح»، ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، سال7، شمارۀ 14، صص 174-149.
خطیبی، حسین (1375)، فن نثر در ادب پارسی، تهران: زوار.
دهباشی، مهدی؛ میرباقری فرد، سید علی اصغر (1384)، تاریخ تصوف، تهران: سمت.
راستگو، سیدمحمد (1385)، هنر سخن آرایی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب انسانی و دانشگاهی.
روحانی نژاد، حسین (1388)، «زبان عرفان»، قبسات، سال 14، زمستان، صص70-49.
روزبهان بقلی، روزبهان بن ابی نصر (1374)، شرح شطحیات، تصحیح هانری کربن، تهران: طهوری، چاپ سوم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392)، زبان شعر در نثر صوفیه، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس (1383 الف)، بیان و معانی، تهران: فردوس، چاپ هشتم.
__________ (1383 ب)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: میترا، ویرایش سوم.
عبادیان، محمود (1368)، درآمدی بر سبکشناسی در ادبیات، تهران: جهاد دانشگاهی.
غلامرضایی، محمد (1377)، سبکشناسی شعر پارسی از رودکی تا شاملو، تهران: جامی.
فشارکی، محمد (1374)، بدیع، تهران: جامی.
فعالی، محمدتقی (1381)، «زبان عرفانی»، قبسات، شمارۀ 24.
فیروزنیا، علی اصغر (1389)، «تأثیر حافظ از خواجه عبدالله انصاری»، ماهنامۀ حافظ، شمارۀ 72، صص 53-61.
مهربان، جواد (1389)، «نظری انتقادی بر سبکشناسی در ایران»، فصلنامة تخصصی ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، شمارۀ 27 ، صص 111-122.
نویا، پل (1373)، تفسیر عرفانی و زبان قرآنی، ترجمۀ اسماعیل سعادت، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
واعظ، بطول؛ صدری، نیره (1392)، «بلاغت انواع ادبی با تکیه بر نوع رباعی»، فصلنامه متنپژوهی ادبی، شمارۀ 57، صص 32-7.
همایی، جلالالدین (1386)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: هما.
_||_Aghahseni, Hossein; Mirbagheri Fard, Seyed Ali Asghar; Mahmoudi, Maryam (2005), "Study and analysis of the characteristics of mystical language", Journal of Isfahan Faculty of Literature and Humanities (Studies and Research of the Faculty of Literature and Humanities), No. 43-42, p. 86-65.
Ajieh, Taqi; Poudeh, Azadeh (2005),"Stylistics of Khajeh Abdullah's treatises". Literary Techniques, Year 6, Number 1 (10 consecutive), p. 74-79.
Ansari, Khaje Abdullah (1979), Handered Field. by Qassem Ansari. Tehran: Tahoori Library.
__________________ (1993), A collection of Persian treatises, Edited by Mohammad Sarwar Molaei. Tehran: Toos.
Bahar, Mohammad Taghi (2001), Stylistics, Tehran: Amirkabir, seventh edition.
Bertels, Andrei Pogni Yevich (1997), Sufism and Sufism Literature, translated by Sirus Izadi, Tehran: Amirkabir.
Dehbashi, Mehdi; Mirbagheri Fard, Seyed Ali Asghar (2005), History of Sufism, Tehran: Samt.
Ebadian, Mahmoud (1989), An Introduction to Stylistics in Literature, Tehran University.
Esfandiarpour, Hooshmand (2010), Arousan Sokhan (Critique and review of literary terms and industries in innovative science), Tehran: Ferdows
Fa'ali, Mohammad Taghi (2002), "Mystical Language", Qabsat, (fire flames) No. 24.
Fesharaki, Mohammad (1995), Figures of Speech, Tehran: Jami.
Firooznia, Ali Asghar (2010), "The effect of Hafez on Khajeh Abdullah Ansari", Hafez Monthly Journal , No. 72, p. 53-61.
Gholamrezaei, Mohammad (1998), Stylistics of Persian poetry from Roudaki to Shamloo, Tehran: Jami.
Homayi, Jalaluddin (2007), The Techniques of Rethoric and Figures of Speech, Tehran: Homa.
Jafari, Samaneh; Mirbagheri Fard, Seyyed Ali Asghar (2016), "Critical Analysis of Shatah (false claims) Definitions", Mystical Literature of Al-Zahra University, Volume 7, No14, p. 174-149.
Khatibi, Hossein (1996), The Art of Prose in Persian Literature, Tehran: Zavar.
Mehraban, Javad (2010), "A Critical Theory of Stylistics in Iran", Journal of Persian Literature, Islamic Azad University, Mashhad Branch, No. 27, p. 111-122.
Noya, Paul (1994), Mystical Interpretation and Quranic Language, translated by Ismail Saadat, Tehran: University Publishing Center.
Otas, Bo (2000), "Prayers or Theology of Khajeh Abdullah Ansari", translated by Shahrzad Niknam, Maaref, Volume 17, Number 1, p. 90-101.
Parvin Gonabadi, Mohammad (1985), Introduction of Ibn Khaldun, Tehran: Book Translation and Criticism Company.
Pournamdarian, Taghi (1997), Mysteries and Mysterious Stories in Persian Literature, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Rastgoo, Seyed Mohammad (2006), The Art of Speech Design, Tehran: Organization for the Study and Compilation of Human and Academic Books.
Roozbehan Baqli, Roozbehan Ibn Abi Nasr (1995), The Explanation of Shatahiat, edited by Henry Carbon, Tehran: Tahoori, third edition
Rouhani Nejad, Hossein (2009), "The Language of Mysticism", Qabsat, (fire flames) Year 14, Winter, p. 70-49.
Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2013), The Language of Poetry in Sufi Prose, Tehran: Sokhan.
Shamisa, Sirus (2004 a) Rethoric and Elequence, Tehran: Ferdows, eighth edition.
Shamisa, Sirus (2004 b) A New Look at Figure of Speech, Tehran: Mitra, Third Edition.
Tavakoli, Hamidreza (2010), Poetics of Narration in Masnavi, Tehran: Morvarid.
Vaez, Betool; Sadri, Nayreh (2013), "Rhetoric of literary Genres based on the quatrain Genre", Journal of Literary Text Research, No. 57, p. 7-32
