بررسی تطبیقی انواع عشق عرفانی از دیدگاه ابن عربی و جامی در بهارستان

الموضوعات :

فاطمه قاسمیان ¹ , پوران یوسفی پور کرمانی ² , آسیه ذبیح نیا عمران ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحدانار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران
2 - استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.
3 - دانشیارزبان و ادبیات فارسی دانشگاه پیام نور یزد، یزد، ایران

تاريخ الإرسال : 18 السبت , شعبان, 1441 تاريخ التأكيد : 09 السبت , رمضان, 1441 تاريخ الإصدار : 11 الإثنين , رمضان, 1441

الکلمات المفتاحية: عشق, عرفان, جامی, ابن عربی, بهارستان,

ملخص المقالة :

بهارستان جامى (817- 898 هـ.ق) کتابى محتوی حکایات و اندرزهاى اخلاقى به نثر ساده و مسجع آمیخته با نظم است که در سال (892هـ.ق) نوشته شده است. جامی این اثر تعلیمی و اندرزی را به تقلید از گلستان سعدی نگاشته است. روضۀ پنجم بهارستان جامی در تقریرعشق و حال عاشقان است. محیی الدین بن عربی (560- 638هـ.ق) از عرفای بزرگ اهل اندلس است که اساس مشرب عرفان او حُب و عشق است. در پژوهش حاضر، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد تطبیقی (آمریکایی)، دیدگاه جامی دربارۀ مؤلّفه های عشق با نظرات ابن عربی در این باب مقایسه شده است. عشق مدّ نظر جامی و ابن عربی همسانی های بسیاری باهم دارد. مقالۀ حاضر درصدد پاسخ به این پرسش است که عشق مورد توجه ابن عربی و جامی کدام است؟ براساس دستاورد تحقیق به نظرمی رسد، جامی در تبیین عشق، تحت تأثیر ابن عربی بوده و هر دو عشق را فطری و اساس آفرینش می دانند. از دیدگاه ابن عربی و جامی، اصل اصول عرفان، عشق و وحدت وجود است؛ یعنی که مدار هستی‌بخش و حقیقت هستی حق تعالی است و جز او حقیقتی و وجودی نیست.

المصادر:

ابن عربی، محیی الدین (1408)، الفتوحات المکیه. قاهره: الهیئه المصریه لعامه للکتاب.

--------------- (1293) الفتوحات المکیه. بولاق.

--------------- (1946) فصوص الحکم. به کوشش ابوالعلاء عفیفی، قاهره. 

--------------- (1919) التدبیرات الالهیه، عقله المستوفز، همراه با انشاء الدوائر، به کوشش نیبرگ. لیدن.

اسکندری، بهاء‌الدین (1390)، «جامی و مشکل عشق»، مجله ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، پاییز، دوره 7، شمارۀ 24، صص 37-68.

اسکندری، بهاءالدین، موحدی، محمدرضا (1389)، «جامی و حدیث مکررعشق»، مجلۀ ادب فارسی، دورۀ 1، شمارۀ 3-5، صص 125- 145.

بیگ‌زاده، خلیل و محمد آرتا (1395)، «نقد تطبیقی حکایت‌های بهارستان جامی با داستان‌های مینی‌مالیستی»، متن‌پژوهی ادبی، سال 20، شماره 68، تابستان، صص 142-117

جامی، عبدالرحمن (۱۳۷۱)، بهارستان، تصحیح اسماعیل حاکمی، تهران: اطلاعات.

------------. (1394)، بهارستان نورالدّین عبدالرّحمان جامی، مقدّمه، تصحیح و تعلیقات هادی اکبرزاده، مشهد: آستان قدس (به نشر).

------------ (1379)، بهارستان، تصحیح اعلاخان افصح زاد، تهران: میراث مکتوب.

------------ (1396)، بهارستان، به کوشش مرجان کشاورزی آزاد، تهران: پیدایش.

جهانگیری، محسن (1375)، محیی‌الدین‌بن عربی چهرۀ درخشان و برجستۀ عرفان اسلامی، تهران: دانشگاه تهران.

خطیب، حسام (1999)، آفاق الأدب المقارن: عربیّاً و عالمیاً، دمشق: دارالفکر.

زمانی، کریم (1392)، شرح جامع مثنوی معنوی، تهران: اطلاعات.

رستمی، مسعود (1395)، «آموزۀ عشق افلاطونی در نمایشنامۀ ماسک دار کومس اثرجان میلتون»، مجلۀ متافیزیک، دورۀ 8، شمارۀ 22، پاییز و زمستان. صص 19- 30.

ستاری، جلال (1381)، حالات عشق مجنون، تهران: توس.

صفا، ذبیح‌الله (1364)، تاریخ ادبیات در ایران، جلد سوم و چهارم، تهران: فردوسی.

عفیفی، ابوالعلاء (1954)، فهرست‌ مؤلفات ابن عربی‌، کلیه الاداب‌، دانشگاه‌ اسکندریه‌، شماره 8.

غزالی، محمدبن محمد (بی تا)،احیا علوم دین، تصحیح عبدالعزیز سیروان، بیروت دارالقلم.

کربن، هانری (1397)، تخیل خلاق در عرفان، ترجمه انشاءالله رحمتی، تهران: قم.

کفافی، محمّد عبدالسّلام (1382)، ادبیّات تطبیقی، ترجمۀ سیّد حسین سیّدی، مشهد: آستان قدس رضوی(به­نشر).

معین، محمد ( 1380)، فرهنگ فارسی.تهران: سرایش.

مقری‌، احمد (1968)، نفح‌ الطیب‌، به‌ کوشش‌ احسان‌ عباس‌، بیروت.‌

یثربى، سید یحیى (1394)، فلسفۀ عرفان، تهران: نشر بوستان کتاب.

یوست، فرانسوا ( 1386)، «چشم­انداز تاریخی ادبیّات تطبیقی»، ترجمۀ علیرضا انوشیروانی، مجلّۀ مطالعات ادبیّات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، شمارۀ 3، صص 37-60.

The Holy Quran.

Anousheh, Hassan (2001) Encyclopedia of Persian Literature, Persian Literature in the Subcontinent, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Dehkhoda, Ali Akbar (1998), Dictionary, Second Edition, Tehran: University of Tehran.

Engineer, Leila (2016) "A Study of the Concept of Love from the Perspective of Saadi and Sternberg", 2nd International Congress on Community Empowerment in Social Sciences, Psychology and Educational Sciences.

Levinger, G., Rands, M., & Talaber, R. (1977). The assessment of involvement and rewardingness in close and casual pair relationships (National Science Foundation Report DK). Amherst: University of Massachusetts.

Giddens, Anthony. (1992). The Transformation of Intimacy: Sexuality,Love and Eroticism in Modern Societies. Stanford, CA: Stanford University Press.

Goode, William J. (1959). "The Theoretical Importance of Love.

American Sociological Review 24: 38-47.

Ganji, Hamid (2019) Personality assessment. Tehran: Savalan Publishing.

Hill, Michael Talmadge, (2009) Intimacy, Passion, Commitment, Physical Affection and Relationship Stage as Related to Romantic Relationship Satisfaction, USA: Graduate College of Oklahoma State University.

Hazan, C., & Shaver, P.R. (1994). Attachment as an organizational framework for research on close relationships. Psychologicl Inquiry, 5, 1-22.

Hatfield, E, Walester, G. W. (1981). A New Look at Love, Reading, MA:Addison-Wesley.

Kordirza, Ezatullah (2014) "Credit of Stanberg's Triangular Love Scale in Single Students". Journal of Social Psychology Research, Volume 4, Number 14, Summer. Pp. 112-125.

Qaisarian, Ishaq et al. (2017) "Study of love from the perspective of psychology, sociology, philosophy and linguistics in a combined theory". Journal of Social Psychology Research, Vol. 28, Winter, pp. 55-82.

Majd, Omid, Majd, Parvaneh (2011) "Stenberg's love triangle theory and its adaptation to Saadi's ideas". Journal of Women and Culture and Art. Volume 2, Number 4, Summer. Pp. 81-89.
Moin. Mohammad. (1996). Farhang Farsi, Tehran: Amirkabir.
Momen Arshi, Mohammad (2019) Shakrestan manuscript. Thanks to the efforts of Ali Najafi and Asieh Zabi Nia Omran. Qom: Navid Hekmat.

Rostami, Massoud. (2016) "The Teachings of Platonic Love in Koms's Masquered play by Milton." Metaphysics Magazine, Volume 8, Number 22, Fall and Winter. Pp. 19-30.
Rasouli, Mohammad Reza, and Parisa Kiomarsi (2019) - 133.

Rubin, Z. (1970). Measiorment of romantic love. Journal of Personality and

Social Psychology, 16, 265-273.

Sternberg, Robert (2002), Love is a story, translated by Farhad Shamloo, Tehran: Golshahr.

__________ (2009) Love Story; A new approach to male-female relationships, translated by Ali Asghar Bahrami, Tehran: Growth Growth, third edition.

Safa, Zabihullah. (1996). History of Literature in Iran, Vol. 5, Tehran: Ferdows Publishing.

Sternberg, Robert, (1986), »A triangular theory of love«, Psychological Review, Year2, N93, p.p 135-119.

Sternberg, R.J., & Grajek, S. (1984). The nature of love. Journal of Personality and Social Psychology, 55, 354-356.

Trotter, Robert. J, (1985), »The Three Faces of Love«, Psychology Today, N 12, p.p 46-54.