بررسی مؤلفه‌های محتوایی شعر غنایی در منظومۀ رامایانا بازسرودۀ ملا مسیح پانی‌پتی

الموضوعات :

فیروزه ملک پور ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)
مهدی نوریان ² (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
قربانعلی ابراهیمی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران)

تاريخ الإرسال : 02 السبت , شوال, 1444 تاريخ التأكيد : 27 الثلاثاء , صفر, 1445 تاريخ الإصدار : 22 الإثنين , ربيع الثاني, 1445

الکلمات المفتاحية: رامایانا, ملا‌مسیح پانی‌پتی, حماسه, ادبیات غنایی, مؤلفه‌های محتوایی.,

ملخص المقالة :

منظومۀ حماسی رامایانا سرودۀ ملامسیح سعدالله پانی‌پتی، شاعر هندی پارسی‌گوی سدۀ یازدهم هجری است که مضمون اصلی آن، روایت داستان دو دلداده «رام» و «سیتا» به یکدیگر و جنگ‎های رام است. این منظومه از آثار حماسی در ادبیات هند به شمار می‌رود که به زبان فارسی سروده شده‌است، اما دو نکتۀ ارزشمند درخصوص این اثر باید مورد توجه قرار گیرد: نخست این کتاب با وجود آن‌که به ظاهر اثری حماسی است، می‌توان از جهت عاطفه و برخورداری از عناصر شعری‌ آن را در ذیل منظومه‌های غنایی جای داد. فقدان عناصر سازندۀ حماسه در این اثر و در عوض برخورداری از محتوا و مضامین عاشقانه،‌ آن را به میزان بسیار زیادی از متون حماسی و ویژگی‌های یک اثر کاملاً حماسی دور کرده ‌است. با توجه به موضوع این منظومه و به‌کار رفتن مضامین عشق و حماسه در آن می‎توان این منظومه را به لحاظ نوع ادبی تلفیقی از حماسه و غنا داست. در این مقاله که به روش کتابخانه‌ای و به شیوۀ توصیفی-تحلیلی نوشته شده‌، به بررسی محتوا و شاخصه‎های غنایی منظومۀ رامایانا اثر ملا‌مسیح پانی‌پتی پرداخته شده‌است. از مجموع 5307 بیت این منظومه به‌صورت تصادفی تعداد چهارهزار بیت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان می‎دهد که ملا‌مسیح ضمن روایت حماسی داستان رامایانا به موضوعات غنایی چون تغزل، نیایش و مدح و جنبه‌های توصیفی پرداخته است. ملامسیح از بین مؤلفه‎های محتوایی ادبیات غنایی، توصیف را گسترده‎تر و بیشتر مورد توجه قرار داده است.

المصادر:

احمدی، بابک (1370). ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز.
آرزو، سراج الدین علی خان (۱۳۸۵). مجمع النفایس. ج. ۳. به کوشش زیب النسا علی خان. پاکستان: مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان.
باباصفری، علی اصغر و همکاران (1390). بر بلندای سخن. چاپ دوم. اصفهان: دانشگاه علوم پزشکی اصفهان.
پارساپور، زهرا (1383). مقایسۀ زبان حماسی و غنایی. تهران: دانشگاه تهران.
پانی‌پتی، سعدالدوله مسیح (2009م). رامایانا. به اهتمام سید عبدالحمید ضیایی و سید محمدیونس جعفری. دهلی نو: مرکز تحقیقات فارسی رایزنی فرهنگی سفارت جمهوری اسلامی ایران.
پورنامداریان، تقی (1380). در سایۀ آفتاب. تهران: سخن.
جعفرپور، میلاد و همکاران (1393). تحلیل ژرف ساخت گونۀ عشق و پیوند در حماسه. مجلۀ شعرپژوهی. ۴ (۲۲)، 47-80.
حاکمی، اسماعیل (1386). تحقیق دربارۀ ادبیات غنایی ایران. تهران: دانشگاه تهران.
حمیدیان، سعید (1373). آرمانشهر نظامی. تهران: قطره.
داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. چاپ چهارم. تهران: مروارید.
دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
ذاکری‌کیش، امید (1397). تحلیل وجه‎های غنایی در داستان‌های عاشقانه با تکیه بر خسرو و شیرین و لیلی و مجنون نظامی. متن‌پژوهی ادبی. 22 (۷۸)، 247-271.
رزمجو، حسین (1370). انواع ادبی. چاپ سوم. مشهد: آستان قدس رضوی.
روزنبرگ، دونا (1375). اسطوره‎های خاور دور. ترجمه مجتبی عبدالله‎نژاد. مشهد: ترانه.
زاهدی، اکرم (۱۳۸۹). سیمای زن در شاهنامه و رامایانا. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه لرستان. خرم‌آباد. ايران.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1380). شعر بی دروغ؛ شعر بی نقاب. چاپ سوم. تهران: علمی.
سرامی، قدمعلی (1375). بث الشکوی. دانشنامۀ جهان اسلام. زیر نظر سید مصطفی میر سلیم. ج. دوم، چاپ دوم. تهران: بنیاد دایره‎المعارف اسلامی.
سلطانی، پریسا؛ کهدویی، محمدکاظم؛ خدادادی، محمد (1397). پیکر گردانی در منظومه‎های فارسی حماسۀ رامایانا. جستارهای نوین ادبی. ۵۱ (۲)، 77-101.
سید، ماه نور (1386). بررسی تطبیقی زنان شاهنامه و دو حماسة بزرگ هندوستان رامایانا و مهابهاراتا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه بوعلی سینا. همدان. ايران.
شایگان، داریوش (1375). ادیان و مکتب‎های فلسفی هند. تهران: امیرکبیر.
شفیعی‌کدکنی، محمدرضا (1372). انواع ادبی و شعر فارسی. رشد آموزش ادبی فارسی. 32 و 33، 9-4.
شمیسا، سیروس (1389). انواع ادبی. چاپ چهارم. تهران: میترا.
صفا، ذبیح‎الله (1363). تاریخ ادبیات در ایران. ج. 3، چاپ سوم. تهران: فردوسی.
صفا، ذبیح‎الله (1369). حماسه سرایی در ایران. چاپ پنجم. تهران: امیرکبیر.
صورتگر، لطفعلی (1384). منظومه‎های غنایی ایران. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
عباسپور، هومن (1381). شعر غنایی، فرهنگنامۀ ادبی فارسی. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فرشیدورد، خسرو (1363). دربارۀ ادبیات و نقد ادبی. ج. 1. تهران: سپهر.
قبادی، الهه (1391). مقایسة تطبیقی حماسة رامایانا و داستان سیاوش از شاهنامه فردوسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز. تهران. ايران.
کزازی، میرجلال‎الدین (1388). منش و آرمان پهلوانی در شاهنامه و حماسه‎های دیگر، مازهای راز. تهران: مرکز.
کهدویی، محمدکاظم (1392). نرگسستان. ترجمۀ منظوم رامایانا. سرودۀ چنرمن کاینه. قم: مجمع ذخایر اسلامی.
مجیدکرایی، محمد (1390). آذرخش عشق در فرهنگ داستان‌سرایان. تهران: زیتون.
مقدسی، مهناز (1381). مدح؛ فرهنگنامۀ ادبی فارسی. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
موران، برنا (1389). نظریه‎های ادبیات و نقد. ترجمۀ ناصر داوران. تهران: نگاه.
مؤتمن، زین‎العابدین (1346). شعر و ادب فارسی. تهران: امیرکبیر.
یاحقی، محمدجعفر (1384). بث‎الشکوی. دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. به سرپرستی اسماعیل سعادت. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.