سبک شناسی متناقض نما در شعر حافظ

الموضوعات :

احمد هاشمی ¹ , علی محمد سجادی ²

1 - دانشجوی دورۀ دکترای تخصّصی، گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استاد زبان و ادبیّات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 30 الأحد , محرم, 1441 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الثانية, 1441 تاريخ الإصدار : 10 الثلاثاء , جمادى الثانية, 1441

الکلمات المفتاحية: حافظ, تناقض, پارادوکس, سبک‌شناسی, خلاف آمد,

ملخص المقالة :

در ادبیات فارسی محور جمال‌شناسی بر شکستن هنجارها و عادت‌های زبانی در لفظ و معناست که این مهم در آرایة ادبی متناقض نما خود را نشان داده‌است. متناقض نما یا پارادوکس در شعر حافظ اغلب به صورت فنی، زیبا و البته ظریف و شگفت‌انگیز خودنمایی می‌کند. یعنی از اجتماع امور متضاد و متناقض، تصویری شگفت، هنری و زیبا خلق می‌نماید. این مقاله با هدف بررسی متناقض نما و گونه‌های آن در شعر حافظ به نگارش درآمده است. روش کار به شیوۀ توصیفی-تحلیلی است. سؤال اصلی تحقیق این است که حافظ از چه شگردهایی در ابداع ترکیبات پارادوکسی بهره گرفته است؟ انواع پارادوکسهای زبانی، فکری و ادبی در دیوان حافظ کدامند؟ نتیجۀ تحقیق بیان می‌دارد پارادوکس در متن و بطن شعر حافظ حضوری فعال دارد و از اصلی‌ترین ویژگی‌های سبک شعر وی به‌شمار می‌آید. التذاذ و آفرینش ادبی، ایجاد امید و حس زیبانگری در فضای ایران بعد ازحمله مغول، هنجارگریزی به هدف ریاستیزی و عرفان ناب و هنری حافظ از عمده عوامل ایجاد متناقض نما در شعر وی محسوب می‌شود.

المصادر:

1. قرآن کریم


2. اسلامی ندوشن، محمّدعلی (1378)، سخن‌ها را بشنویم، تهران: شرکت سهامی انتشار، چاپ هشتم.


3. پورنامداریان، تقی (1382)، گمشدة لب دریا، تهران: سخن.


4. حافظ، شمس‌الدین محمد (1369)، دیوان حافظ، به اهتمام محمد قزوینی و قاسم غنی، تهران: زوار.


5. حسین‌پورجافی، علی (1385)، بررسی و تحلیل سبک شخصی مولانا در غزلیات شمس، تهران: سمت.


6. حلبی، علی اصغر (1377)، تاریخ طنز و شوخ‌طبعی، تهران: انتشارات بهبهانی.


7. خلیلی‌جهانتیغ، مریم (1380)، سیب باغ جان (جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا)، تهران: سخن.


8. رازی، نجم­الدین (1372)، مرصاد العباد، اهتمام محمدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.


9. ---------------- (1385)، طنز حافظ، این کیمیای هستی، به کوشش ولی‌الله درودیان، تبریز: آیدین.


10. شمیسا، سیروس (1370)، بیان، تهران: فردوس.


11. فولادی، علیرضا (1387)، زبان عرفان، قم: انتشارات فراگفت.


12. قربانی، خاور (1385)، بررسی متناقض­نما در آثار عطار نیشابوری، پایان­نامه کارشناسی ارشد، راهنما: تیمور مالمیر، زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کردستان.


13. کمال، مرتضی (1381)، «نگاهی به مبانی پارادوکس در فلسفه و ادب»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه، شماره 63، دی.


14. مظفّری، علیرضا (1381)، خیل خیال، ارومیه: انتشارات دانشگاه ارومیه.


15. وحیدیان کامیار، تقی (1383)، «زبان چگونه شعر می‌شود؟»، نشریۀعلومانسانی(دانشگاهآزادمشهد)، شمارۀ 4، صص193-181.

9. شفیعی‌کدکنی، محمّدرضا (1379)، موسیقی شعر، تهران: آگاه، چاپ ششم.