درنگی فقهی در ادله لزوم استجابت خواستگار هم کفو توسط ولی دختر
الموضوعات :
علی محمدیان
1
(استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه بزرگمهر قائنات، قائنات، ایران)
محمد ناجم حصاری
2
(دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
الکلمات المفتاحية: ازدواج, خواستگاری, کفویت در نکاح, کفائت شرعی, استجابت خواستگار هم کفو,
ملخص المقالة :
بی تردید ازدواج در زمره مهمترین رویدادهای زندگی هر فرد تلقی شده و از منظر اجتماعی نیز می تواند سنگ بنای یک جامعه سالم قلمداد شود. نیک پیداست در این زمینه، انتخاب همسر مناسب از اهمیت شایانی برخوردار است؛ چه اینکه ازدواج موفق، زمینه ساز تکامل فرد شده و در نقطه مقابل انتخاب همسر نامناسب موجبات مشکلات روحی و روانی را فراهم آورده و شخص و جامعه را با مشکلات عدیده ای مواجه خواهد ساخت. در این میان اهتمام شریعت به ارائه معیارهای دقیق در گزینش همسر بر کسی پوشیده نیست؛ لکن آنچه نگارش پژوهش حاضر را سامان داده است فتوایی مشهور در بین فقیهان امامی است که مطابق آن، در فرض وجود خواستگار هم کفو(کفائت شرعی)، ولی دختر مکلّف به پذیرش چنین درخواستی بوده و در فرض عدم اجابت درخواست، مرتکب معصیت شمرده می شود. نوشتار فرارو با عنایت به اهمیت مسئله و تالی های فاسدی که ممکن است بر چنین دیدگاهی مترتب شود، در پژوهشی مسئله محور، با مراجعه به میراث فقهی، مستندات فقیهان را در بوته نقد قرار داده و با خدشه در اعتبار ادله ارائه شده، چنین دیدگاهی را برنتابیده است. نگارنده معتقد است مستفاد از ادله باب، استحبابِ اجابتِ خواستگاری است که شرایط کفویت شرعی را دارا می باشد؛ لذا می توان با ملاحظه سایر اولویت ها از جمله کفائت عرفی و با درنظرداشت اموری از قبیل سطح تحصیلات، خوشایند بودن ظاهری، عدم وجود بیماری و... در این زمینه اقدام نمود.
ابن اثیر جزری، علی بن محمد، اسد الغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق
ابن غضائرى، احمد بن ابى عبد الله، رجال ابن الغضائری - کتاب الضعفاء، در یک جلد، قم، بیتا
ابن منظور، جمال الدین محمد، لسان العرب، چاپ سوم، بیروت، انتشارات دارالصادر، 1414ق.
ابوجیب، سعدی، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دارالفکر، دمشق، دوم، 1408ق
انصاری، مرتضى بن محمد امین، کتاب النکاح، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ انصارى، قم، اول، 1415ق
انصارى، مرتضى بن محمدامین، فرائد الاُصول، موسسه النشر الاسلامی، قم، پنجم، 1416ق
بجنوردى، حسن، منتهى الاصول، قم، بصیرتى، 1418ق
بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1405ق
جوهری، اسماعیل بن حمّاد، الصحاح(تاج اللغة)، چاپ چهارم، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق.
حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، 30 جلد، مؤسسه آل البیت، قم، اول، 1409ق
حلّى، حسن بن على بن داود، رجال ابن داود، در یک جلد، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1383ق
خمینى، سید روح اللّه موسوى، تحریرالوسیلة، 2 جلد، مؤسسه مطبوعات دارالعلم، قم، اول، بیتا
راوندى، سعید بن عبداللّه، فقه القرآن، 2 جلد، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى، قم، دوم، 1405ق
زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهرالقاموس، چاپ اول، بیروت، انتشارات دارالفکر، 1414ق.
سبحانی، جعفر، مصادر الفقهالإسلامی و منابعه، دارالأضواء، بیروت، اول، 1419ق
سبحانی، جعفر، نظام النکاح فی الشریعة الإسلامیة الغراء، دو جلد، قم، اول، بیتا
سیستانى، سید على حسینى، المسائل المنتخبة، دفتر حضرت آیة الله سیستانى، قم، نهم، 1422ق
سیستانى، سید على حسینى، منهاج الصالحین، 3 جلد، دفتر حضرت آیة الله سیستانى، قم، پنجم، 1417ق
شبیری زنجانى، سید موسى، کتاب نکاح، 25 جلد، مؤسسه پژوهشى راى‌پرداز، قم، اول، 1419ق
شهید اول، محمد بن مکى، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، 4 جلد، مؤسسه آل البیت، قم، اول، 1419ق
شهید ثانى، زین الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، 10 جلد، داورى، قم، اول، 1410ق
شهید ثانى، زین الدین بن على، حاشیة شرائع الإسلام، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى، قم، اول، 1422ق
شهید ثانى، زین الدین بن على، مسالک الأفهام، 15 جلد، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، اول، 1413ق
طباطبایی، سید على بن محمد، ریاض المسائل(ط - الحدیثة)، 16 جلد، مؤسسه آل البیت، قم، اول، 1418ق
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، انتشارات مرتضوی، 1375ش.
طوسى، محمد بن حسن، الخلاف، 6 جلد، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1407ق
طوسى، محمد بن حسن، تهذیب الأحکام، 10 جلد، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چهارم، 1407ق
طوسى، محمد بن حسن، رجال الشیخ الطوسی، در یک جلد، دفتر انتشارات اسلامى، قم، سوم، 1427ق
عاملى، یاسین عیسى، الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة، دارالبلاغه، بیروت، اول، 1413ق
علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
علامه حلی، حسن بن یوسف، إرشاد الأذهان إلى أحکام الإیمان، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1410ق
علامه حلی، حسن بن یوسف، تبصرة المتعلمین، مؤسسه چاپ و نشر وزارت فرهنگ، تهران، اول، 1411ق
علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریر الأحکام الشرعیة، 6 جلد، مؤسسه امام صادق، قم، اول، 1420ق
علامه حلی، حسن بن یوسف، قواعد الأحکام، 3 جلد، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1413ق
غزالی، محمد بن محمد، المستصفی فی علم الأصول، بیروت، دارالکتب العلمیه، اول، 1413ق
فاضل لنکرانى، محمد، دراسات فی الأصول، مرکز فقه الائمه الاطهار( ع)، قم، 1430ق
فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام، دفتر انتشارات اسلامى، قم، اول، 1416ق
فیروزآبادی، محمدبن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، مؤسسۀ الرسالة، 1426ق.
فیض کاشانى، محمدمحسن، مفاتیح الشرائع، 3 جلد، کتابخانه آیة الله مرعشى، قم ، اول، بیتا
فیومی، احمدبن علی، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
کاشف الغطاء، حسن بن جعفر، کتاب النکاح، در یک جلد، مؤسسه کاشف الغطاء، نجف، اول، 1422ق
کاشف الغطاء، محمد حسین بن على، تحریر المجلة، 5 جلد، المکتبة المرتضویة، نجف، اول، 1359ق
کرکى، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، 13 جلد، مؤسسه آل البیت، قم، دوم، 1414ق
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی(ط- الإسلامیة)، 8 جلد، دارالکتب الإسلامیة، تهران، چهارم، 1407ق
گلپایگانى، سیدمحمدرضا، هدایة العباد، 2 جلد، دارالقرآن الکریم، قم، اول، 1413ق
مجاهد طباطبایی، سید محمد، کتاب المناهل، در یک جلد، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، اول، بیتا
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى، مرآة العقول، دارالکتب الإسلامیة، تهران، دوم، 1404ق
مجلسى، محمدتقى، یک دوره فقه کامل فارسى، در یک جلد، انتشارات فراهانى، تهران، اول، 1400ق
محقق حلی، جعفر بن حسن، المختصر النافع، مؤسسة المطبوعات الدینیة، قم، ششم، 1418ق
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، اسماعیلیان، قم، دوم، 1408ق
محقق سبزواری، محمدباقر بن محمد، کفایة الأحکام، چاپ اول، قم، مؤسسۀ نشراسلامی، 1381ش.
محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، چاپ دوازدهم، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران، 1406ق.
محمدى بامیانى، غلامعلى، دروس فی الرسائل، دارالمصطفی(ص) لاحیاء التراث، قم، اول، 1997م
مرعشى شوشترى، سید محمدحسن، دیدگاه‌هاى نو در حقوق، میزان، تهران، دوم، 1427ق
مشکینی اردبیلی، علی، مصطلحات الفقه ومعظم عناوینه الموضوعیة، چاپ اول، قم، نشرالهادی، 1419ق.
مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، چاپ هفتم، قم، انتشارات صدرا، 1376ش.
مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی(اصول فقه، فقه)، چاپ پانزدهم، قم، صدرا، 1375ش
مطهری، مرتضی، نظام حقوق زن در اسلام، قم، انتشارات صدرا، 1386ش
مکارم شیرازی، ناصر، احکام بانوان، چاپ یازدهم، قم، مدرسۀ الإمام علی بن ابی طالب(ع)، 1386ش.
مکارم شیرازی، ناصر، دائرةالمعارف فقه مقارن، انتشارات مدرسه امام على(ع)، قم، اول، 1427ق
مکارم شیرازى، ناصر، أنوار الفقاهة - کتاب النکاح، انتشارات مدرسه امام علی، قم، اول، 1425ق
منتظری، حسینعلی، مجازات‌هاى اسلامى و حقوق بشر، ارغوان دانش، قم، اول، 1429ق
نائینى، محمد حسین، فوائد الاُصول، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، اول، 1376ش
نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام، 43 جلد، دارإحیاء التراث العربی، بیروت، هفتم، 1404ق
_||_Ebn asir jazari, A, (1409), Asad Al-ghabat fi Maarefat Al-sahabah, Dar Al-fekr, Beirut, Lebanon.
Ebn ghazaeri, A, (No, D), Rejal ebn Al-ghazaeri- book of Feeble, One volume, Qom, Iran.
Ebn Manzoor, J, (1414), Lesan Al-arab, Three volumes, Dar Al- Sadr publication, Beirut, Lebanon.
Abo Jeyb, S, (1408), Al-ghamous Al-Figh Loghat& Estelah, Two volumes, dameshgh, Lebanon.
Ansari, M, (1415), Book of Marriage, world-wide congress for commemoration of sheikh Ansari, First edition, Qom, Iran.
Ansari, M, (1416), Faraed Al-osul, Islamic publication office, Fifth edition, Qom, Iran.
Bojnordi, H, (1418), Montaha Al- osul, basirati publication, Qom, Iran.
-Bahrani, Y, (1405), Al-Hadaegh Al-nazerat, Islamic publication office, First edition, Qom, Iran.
-Johari, E, (1407), Al- sahah- Taj Al-loghat& sahah AL-arabiat, Dar Al-elm Al-malaein, Fourth deiotion, Beirut, Lebanon.
-Hor Ameli, M, (1409), Vasael Al-shiat, AL-al-bayt alayh Al-salam institute, thirty volumes, First edition, Qom, Iran.
-Helli, H, (1383), Rjal Ebn davood, Tehran university publication, one volume, Tehran, Iran.
-Khomeini, R, (No, D), Tahrir Al-vasilat, Dar Al-elm magazine institute, Qom, Iran.
-Ravandi, GH, (1405), Fegh Al-Quran, Ayat allah marashi najafi library, Qom, Iran.
-Zbeidi, M, (1414), Taj Al-aroos men javaher Al-ghamos, First edition, Dar Al-Fekr publication, Beirut, Lebanon.
-Sobhani, J, (1419), Masader Al-fegh Al-eslami & manabeh, Dar Al-azva publication, First edition, Beirut, Lebanon.
-Sobhani, J, (No, D), Nezam Al-nekah fi shariat Al- eslamiat Al-qarra, Two volumes, First edition, Qom, Iran.
-Sistani, A, (1422), Al-masael Al-montakhabe, Ayat allah Sistani office, Ninth edition, Qom, Iran.
-Sistani, A, (1417), Menhaj Al-salehin, Three volumes, Ayat allah Sistani office.
-Shobeiri Zanjani, M, (1419), Book of Marriage, Twenty five volumes, Ray pardaz studious institution, First edition, Qom, Iran.
-Shahid Aval, m, (1419), zekra Al-shiah fi Ahkam Al-shariah, Al-albayt alayh Al-salam, Qom, Iran.
-Shahid Sani, Z, (1410), Al-razat Al-bahiat fi sharh Al-lomat Al-dameshghiah, Ten volumes, Davari publication, First edition, Qom, Iran.
-Shahid Sani, Z, (1422), Hashiah sharaye Al-eslam, Islamic advertising office publication, First edition, Qom, Iran.
-Shahid Sani, Z, (1413), Masalek Al-afham Ela tanghih sharaye Al-eslam, Qom, Iran.
-Tabatabaei, A, (1418), Riaz Al-masael, Sixteen volumes, Al-albayt alayh Al-salam institute, First edition, Qom, Iran.
-Tarihi, M, (1375), Majma Al-bahrein, Mortazavi book store, Tehran, Iran.
-Toosi, M, (1407), Al-Khelaf, Islamic publication office, Six volumes, First edition, Qom, Iran.
-Toosi, M, (1407), tahzib Al-ahkam, Dar Al-kotob Al-eslamiat, Ten volumes, Fourth edition, Tehran, Iran.
-Toosi, M, (1427), Rejal sheikh Al-toosi, Islamic publication office, one volume, Third edition, Qom, Iran.
-Ameli, Y, (1413), Estelahat Al-elmiah fi Al-rasael Al-amaliah, Dar AL-balagha, First edition, Beirut, Lebanon.
-Alame Helli, H, (1413), Mokhtalef Al-shiah fi Ahkam Al-shariah, Islamic publication Office, first edition, Qom, Iran.
-Alame Helli, H, (1410), Ershad Al-azhan Ela ah;am Al-iman, Islamic publication office, First edition, Qom, Iran.
-Alame Helli, H, (1411), Tabsarat Al-motaalemin, Ministry of culture publishing institute, First edition, Tehran, Iran.
-Alame Helli, H, (1420), Tahrir Al-ahkam Al-shariat ala Al-mazhab Al-imamiyah, Imam sadegh alayh Al-salam institute, Qom, Iran.
-Alame Helli, H, (1413), Ghavaed Al-ahkam fi marefat Al-halal va Al-haram, Islamic publication office, Qom, Iran.
-Ghazali, M, (1413), Al-mostasfa fi ilm Al-osul, Dar Al-kotb Al-ilmiye, First edition, Beirut, Lebanon.
-Fazel Lankarani, M, (1430), Derasat fi Al-osul, center of jurisprudence of the imams, Qom, Iran.
-Fazel Hendi, m, (1416), Kash Al-lesam va Al-ebham An ghavaed Al-ahkam, Islamic publication office, First edition, Qom, Iran.
-Firoz Abadi, M, (1426), Al-ghamos Al-mohit, Al-resalat institute, Beirut, Lebanon.
-Feiz Kashani, M, (No, D), Mafatih Al-sharaye, Ayat allah Marashi library, First edition, Qom, Iran.
-Fayomi, A, (1414), Al-Mesbah Al-Monir fi gharib Al-sharh Al-kabir, Dar Al-kotob Al-ilmiah, Beirut, Lebanon.
-Kashef Al-Gheta, H, (1422), Book of Marriage, Kashef Al-gheta institute, One volume, First edition, Najef, Iraq.
-Kashef Al-Ghata, M, (1359), Tahrir Al-Majale, Mortazaiah institute, Five volumes, First edition, Najaf, Iraq.
-Karaki, A, (1407), Jame Al-Maghased fi sharh Al-ghavaed, Al-albeyt institute, Thirteen volumes, Second edition, Qom, Iran.
-Koleini, A, (1407), Al-Kafi, Dar Al-kotob Al-islamiah, Eight volumes, Fourth edition, Tehran, Iran.
-Golpayegani, M, (1413), Hedayat Al-ebad, Dar Al-Quran Al-karim, Two volumes, First edition, Qom, Iran.
-Mojahed Tabatabaei, M, (No, D), Book Of Manahel, Al-albayt alayh Al-salam institute, One volume, First edition, Qom, Iran.
-Majlesi, M, (1404), Merat Al-oghul fi sharh akhbar Al- al rasool, Dar Al-kotob Al-Islamiyat, Tehran, Iran.
-Majlesi, M, (1400), A Complete Persian Jurisprudence course, Farahani publication, One volume, First edition, Tehran, Iran.
-Mohaghegh Helli, J, (1418), Al-Mokhtasar Al-nafe, Institue of religious press, Sixth edition, Qom, Iran.
-Mohaghegh Helli, J, (1408), Sharaye Al-eslam fi Masael Al-halal va Al-haram, Esmaeilian institute, Second edition, Qom, Iran.
-Mohaghegh Sabzevari, M, (1381), Kefayat Al-ahkam, Islamic publication institute, First edition, Qom, Iran.
-Mohaghegh Damad, M, (1406), Ghavaed Figh, Islamic Siences center, Twelfth volumes, Tehran, Iran.
-Mohammadi Bamiani, GH, (1997), Doros fi Al-rasael, Dar Al-mostafa le ehya Al-toras, First edition, Qom, Iran.
-Marashi Shoshtari, M, (1427), New Perspectives in law, Mizan publication, Second edition, Tehran, Iran.
-Meshkini Ardabili, A, (1419), Mostalahat Al-figh va Maazem Anavin Al-mozoeiat, Hadi publication, First edition, Qom, Iran.
-Motahari, M, (1386), Women rights system in islam, Sadra publication, Qom, Iran.
-Motahari, M, (1376), The Corpus, Sadra publication, Seventh edition, Qom, Iran.
-Motahari, M, (1375), Acquaintance with Islamic sciences, fifteenth edition, Sadra publication, Qom, Iran.
-Motahari, M, (1386), discipline Of women rights, Qom, Sadra publication, Qom, Iran.
-Makarem Shirazi, N, (1386), Women commandments, Imam Ali alayh Al-salam school publication, Eleventh edition, Qom, Iran.
-Makarem Shirazi, N, (1427), Simultaneous jurisprudence encyclopedia, Imam Ali alayh Al-salam school publication, First edition, Qom, Iran.
-Makarem Shirazi, N, (1425), Anvar Al-feghahat, Imam Ali alayh Al-salam school publication, first edition, Qom, Iran.
-Montazeri, H, (1429), Islamic punishments and human rights, Arghavan danesh publication, First edition, Qom, Iran.
-Naeini, M, (1376), Faraed Al-osul, Islamic publication Office belong to hawzah ilmiye, First edition, Qom, Iran.
-Najafi, M, (1404), Javaher Al- kalam, Forty three volumes, Dar ehya Al-toras Al-arabait, Seventh edition, Beirut, Lebanon.
