بازپژوهی فقهی مسئولیت کیفری ناظر غیر دیده بان در جنایت قتل عمد

الموضوعات :

محمد نوذری فردوسیه ¹ (استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.)
علیرضا رستمی قفس آبادی ² (استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.)
محمد حسین جهانی ³ (دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران)

تاريخ الإرسال : 13 الثلاثاء , شوال, 1442 تاريخ التأكيد : 19 السبت , ذو القعدة, 1443 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: مشاهده, معاونت, ناظر, قتل, دیده بان,

ملخص المقالة :

دیده‌بانی در جنایت قتل که موجب تسهیل در تحقق جرم می شود، از مصادیق معاونت بوده و از نظر حقوقی به دلیل نظریه استعاره مجرمیت معاونت از جرم اصلی، قابل مجازات است و از نظر فقهی، با توجه به روایات موجود، مجازات کور کردن چشم برای دیده‌بان پیش‌بینی شده است. اما در مورد ناظر غیر دیده بان مشهور فقها هیچ گونه مسئولیتی را متوجه شخص ناظر نمی دانند درحالی‌که در فرض وجود وظیفه قانونی و ترک فعل از سوی ناظر ترتب مسئولیت کیفری امری انکار ناپذیر می باشد. از سوی دیگر در صورت عدم وجود مسئولیت قانونی، با سنجش حالت ناظر نسبت به مجنی علیه ترتب مسئولیت کیفری از راه معاونت و تسبیب امکان پذیر است. و با استناد به قاعده حرمت اعانت بر اثم و براساس قاعده التعزیر لکل امر محرّم قابلیت مجازات ناظر غیر دیده بان ثابت می باشد . در این پژوهش تلاش شده با بررسی نظریات مختلف، مسئولیت کیفری ناظر غیر دیده بان در جنایت به اثبات برسد تا با لزوم اقدام متناسب از سوی حاضران در صحنه قتل، از تحقق جرائم و آسیب‌های اجتماعی پیشگیری شود.

المصادر:

قرآن­کریم

ابن حزم. (1352ق). المحلی بالآثار. قاهره: اداره الطباعه المنیریه.

اردبیلى، احمدبن­محمد. (1403ق) . مجمع الفائدة­و­البرهان­فی شرح­إرشاد­الأذهان. قم: اسلامى.

اردبیلى، عبدالکریم­موسوى. (1427ق). فقه­الحدودو­التعزیرات. قم: دانشگاه­مفید.

اردبیلی، عبدالکریم­موسوی. (1390ق). استفتائات­قضایی. تهران: معاونت آموزش قوه قضاییه.

اردبیلی، محمدعلی. (1398). حقوق­جزای­عمومی. تهران: میزان.

اردبیلى، احمدبن­محمد. (بی‌تا). زبدة­البیان فی أحکام­القرآن. تهران: المکتبة­الجعفریة

اصفهانى،  محمدبن­حسن. (1416‍ق). کشف­اللثام و الإبهام عن­قواعدالأحکام. قم: اسلامى.

انصارى، مرتضى؛ شارح محمد، کلانتر. (1410ق). کتاب المکاسب (المحشّى). قم: دار الکتاب،

بجنوردى، سیدمحمدموسوى. (1401‍ق). قواعدفقهیه. تهران: عروج.

تبریزى، جواد. (1417ق). أسس­الحدود و التعزیرات. دفتر مؤلف،قم: اول.

11. تبریزى، جواد، (1426‍ق) تنقیح مبانی­الأحکام – کتاب­القصاص، قم: دارالصدیقة­الشهیدة،.
    12.حلّى،یحیى­بن­سعید، (1405‍ق) ، الجامع­للشرائع، قم، سیدالشهداءالعلمیة.
    13. حائرى طباطبایى، سیدعلى ، (بی­تا)، ریاض­المسائل، قم: آل­البیت.


12. حائرى، سیدمحمدمجاهدطباطبایى، (بی­تا)، کتاب­المناهل، قم: آل­البیت.


13. حلبى، ابن­زهره، حمزة­بن­على، (1417ق) غنیة النزوع إلى علمی­الأصول­و­الفروع، قم: امام­صادق

16.حقی بروسی، اسماعیل، (بی‌تا)، تفسیر ­روح­البیان، بیروت: دارالفکر.

17.حلبى، ابوالصلاح، تقى­الدین­، (1403ق) الکافی­فی­الفقه، اصفهان: کتابخانه امیرالمؤمنین علیه­السلام.

18.حلّى، ابن­ادریس، محمدبن­منصور (1410ق ) ، السرائرالحاوی لتحریر­الفتاوى، قم: اسلامی.

19.حلّى، محقق، جعفربن­حسن، (1418ق) المختصرالنافع فی فقه­الإمامیة، قم: انتشارات دینی

20. حلّى،علامه، حسن­بن­یوسف، (1410‍ق) إرشاد­الأذهان­إلى­أحکام­الإیمان، قم: اسلامى.


21. حلّى، حسن­بن­یوسف ، (1420ق) تحریرالأحکام­الشرعیة­على­مذهب­الإمامیة ، قم: امام­صادق.


22. حلّى، حسن­بن­یوسف ، (1413ق)، قواعدالأحکام فی­معرفة­الحلال­و الحرام، قم: اسلامى.


23. حلّى، حسن­بن­یوسف ، (1419‍ق) نهایة­الإحکام فی معرفة­الأحکام ، قم: آل­البیت


24. حلّى،حسن­بن­یوسف ، (1413‍ق) مختلف­الشیعة فی أحکام­الشریعة، قم: اسلامى.


25. حلّى، محمدبن­شجاع ، (1424ق) معالم­الدین فی­فقه­آل­یاسین، قم: امام­صادق علیه­السلام.


26. حلّى، محقق، جعفربن­حسن، (1408‍ق) شرائع­الإسلام فی مسائل­الحلال و­الحرام، قم: اسماعیلیان.


27. حلّى، یحیى­بن­سعید، (1405‍ق)، الجامع للشرائع، قم: سیدالشهداء العلمیة.

جزیرى، عبدالرحمن؛ غروى، سیدمحمد؛ یاسر، مازح.(1419ق). الفقه على المذاهب­الأربعة . بیروت: دارالثقلین.

29. خالصى، محمدباقر، (1413 ق) أحکام­المحبوسین فی الفقه ­الجعفری، قم: اسلامى.


30. خمینى، سیدروح­اللّه­موسوى، (1379) ،تحریر­الوسیلة، قم: عروج.‍


31. خوانسارى، سید احمدبن­یوسف، (1405ق) جامع­المدارک فی شرح مختصر­النافع، قم: اسماعیلیان.


32. خویى، سیدابوالقاسم ، (1430ق) مصباح­الفقاهة، کربلا، خویی.


33. خویى، سیدابوالقاسم ، (1422‍ق)، مبانی­تکملة­المنهاج، قم: إحیاء­آثارالإمام الخوئی.


34. زمخشری، محمود، (1407ق)، الکشاف عن حقائق­غوامض­التنزیل، لبنان: دارالکتاب­العربی.


35. دیلمى، سلاّر، حمزة­بن­عبدالعزیز، (1404 ق) المراسم­العلویة و الأحکام­النبویة، قم: الحرمین.


36. سبحانى، جعفر ، (1424‍ق) المواهب فی­تحریرأحکام­المکاسب، قم: امام­صادق­علیه­السلام.


37. سبزوارى، سیدعبدالأعلى، (1413 ق) مهذّب­الأحکام ، قم: المنار


38. شامبیاتی، هوشنگ، (1392)، حقوق­جزای­عمومی، تهران: مجد.


39. شریف­مرتضى، على­بن­حسین ، (1415‍ق) الانتصار فی­انفرادات­الإمامیة، قم: اسلامى


40. شوشترى، سید محمدحسن­مرعشى، (1427‍ق) دیدگاه‌هاى نو در حقوق، تهران: میزان.


41. صدوق، محمّد­بن­على، (1413ق) من لایحضره­الفقیه، قم: اسلامى.


42. طبرسی، فضل­بن­حسن، (1377) .تفسیر جوامع­الجامع، تهران: دانشگاه تهران.


43. طبسی، محمدرضا، (بی‌تا) ذخیره­الصالحین، مخطوط،


44. طریحى، فخرالدین، (1416ق) مجمع­البحرین، تهران: مرتضوى.


45. طوسى، محمد­بن­حسن، (1407ق) الخلاف، قم: اسلامى.


46. طوسى، محمدبن­حسن، (1387‍ق) المبسوط­ فی­فقه­الإمامیة، تهران: المرتضویة.


47. طوسى، محمدبن­حسن، (1400ق) النهایة فی­مجردالفقه و­الفتاوى، بیروت: دارالکتاب العربی


48. طوسى، محمدبن­علی، (1408‍ق) الوسیلة إلى­نیل­الفضیلة، قم: مرعشى.


49. عاملى، محمدبن­حسن، (1409ق) وسائل­الشیعة، قم: آل­البیت.
    50. عاملى، شهید اول، محمدبن­مکى،(بی تا)، القواعد و الفوائد، قم: مفید


50. عاملى، سیدجواد­بن­محمدحسینى، (1419ق)، مفتاح­الکرامة فی شرح­قواعدالعلاّمة، قم: اسلامى.


51. عاملى، زین الدین­بن­على، (1413ق) مسالک­الأفهام إلى تنقیح­شرائع­الإسلام، قم: المعارف­الإسلامیة.


52. عوده ، عبدالقادر، (2009). التشریع­الاسلامی مقارنا بالقانون­الوضعی، قاهره،


53. علی­آبادی، عبدالحسین، (1368)حقوق جنایی، تهران: فردوسی.


54. عمیدزنجانی، عباسعلی،(1382) موجبات­ضمان، تهران: میزان


55. قوه قضائیه،(1382).مجموعه نظریات مشورتی فقهی در امور کیفری، تهران: معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه


56. قمّى، سیدتقى­طباطبایى، (1426‍ق) مبانی­منهاج­الصالحین، قم: قلم­الشرق،


57. قمّى، سیدصادق­حسینى روحانى، (1412‍ق) فقه­الصادق­علیه‌السلام، قم: امام­صادق­علیه­السلام


58. کاشانى،رضا مدنى، (1410)، کتاب­القصاص للفقهاء والخواص، قم: اسلامى ‍


59. کلینى، محمدبن­یعقوب، (1407‍ق) الکافی، تهران: إسلامی،


60. گلپایگانى، سیدمحمدرضاموسوى، (1412‍ق) الدرالمنضود فی أحکام­الحدود، قم: دارالقرآن.


61. گلپایگانی، سیدمحمدرضاموسوی، (1369)، مجمع المسائل، قم: دارالقرآن،


62. گلپایگانى، لطف‌الله صافى، (بی‌تا) .التعزیر، أحکامه و حدوده،


63. لارى، سیدعبدالحسین، (1418ق) التعلیقة على­المکاسب، قم: مؤسسة­المعارف­الإسلامیة.


64. لنکرانى، محمدفاضل­، (1421‍ق) تفصیل­الشریعة فی شرح­تحریرالوسیلة - القصاص، قم: ائمه­اطهار،
    66. لنکرانى، محمد فاضل موحدى، (1416ق) القواعد الفقهیة، قم: چاپخانه مهر،


65. محقق داماد، سیدمصطفى ، (1406‍ق) قواعدفقه، تهران: مرکزنشرعلوم اسلامى.


66. مدنی تبریزی، یوسف، (1426ق) کتاب­القضا، قم،


67. مرعشى نجفى، سیدشهاب‌الدین، (1415ق) القصاص على­ضوءالقرآن و­السنة، قم: مرعشى


68. مراغى،میرعبدالفتاح­حسینى، (1417‍ق) العناوین­الفقهیة، قم: اسلامى.


69. مغربی، نعمان­بن­محمد، (1385‍ق) دعائم­الإسلام، قم: آل­البیت،


70. مفید، محمّدبن محمد، (1413ق)، المقنعة، قم: کنگره­جهانى هزاره شیخ­مفید.


71. میرمحمدصادقی، حسین، (1396) جرائم علیه­اشخاص ، تهران: میزان.


72. ملکی­میانجی، محمدباقر، (1400ق) بدائع­الاحکام فی تفسیرآیات­الاحکام، بیروت: وفا

75.مکارم­شیرازى، ناصر ، (1426‍ق) أنوارالفقاهة – کتاب­التجارة، قم: الإمام­علی­بن­أبی­طالب­علیه­السلام.

76. مکارم­شیرازى، ناصر ، (1427ق) استفتاءات جدید، قم: امام على­بن­ابى­طالب علیه­السلام.


77. نجفى، کاشف­الغطاء، مهدى، (1423‍ق) أحکام­المتاجر المحرمة، نجف: کاشف­الغطاء.


78. نجفى، محمدحسن، (1404ق) جواهرالکلام فی شرح­شرائع­الإسلام، بیروت: دارإحیاء­التراث­العربی،


79. نجف‌آبادى، حسین­على منتظرى، (1409ق)دراسات فی­ولایة­الفقیه و فقه­الدولة­الإسلامیة،قم: تفکر.


80. نجف‌آبادى، حسین على منتظرى،( 1415ق) دراسات فی­المکاسب المحرمة، قم: تفکر.


81. نجف‌آبادى، حسین على منتظرى، (بی تا)، مجمع الفوائد.‍ قم.


82. نراقى، احمد­بن­محمدمهدى، (1417ق) عوائد­الأیام فی­بیان­قواعد­الأحکام، قم: دفترتبلیغات­اسلامى.


83. نراقى، احمدبن­محمدمهدى، (1415‍ق) مستندالشیعة فی­أحکام­الشریعة، قم: آل­البیت.

مقالات

علیشاهی قلعه جویی، ابوالفضل؛ کریمی، اسحاق. (1398) مجازات معاونت به گونه امساک در فقه شیعه و حقوق کیفری ایران. فصلنامه پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، ۱۶(۵۸): 1۷۲-1۴۷

The holy Quran.

1.Aamily, Muhammad ibn Hasan, (1989) Vasael Al-shia, Qom: Al-Bayt.

2. Aamili, the first martyr. Muhammad bin Makki, (no date), , al-Qasa'e va Al-Fawida, Qom: Mufid

3.Aamili, Seyyed Javad bin Mohammad Hosseini, (1999), Miftah al-Karama fi Sharh Qaaba al-Allamah, Qom: Islami.

4.Aamily, Zain al-Din bin Ali, (1993) Masalak al-Afham to the revision of the laws of Islam, Qom: Al-Ma'arif-al-Islamiya.

5. Ardabili, Ahmad bin Muhammad, (1983) Majma al-Fedat and al-Burhan fi Sharh Irshad al-Azhan, Qom: Islamic.


6. Ardabili, Abdul Karim Mousavi, (2007), Fiqh al-Hood and al-Tazirat, Qom: Mufid University


7. Ardabili, Abdol Karim Mousavi, (2013), Judicial Consultations, Tehran: Vice-Chancellor of Judiciary Education.


8. Ardabili, Mohammad Ali, (2018), Public Criminal Law, Tehran: Mizan


9. Ardabili, Ahmed bin Mohammad, (no date), Zubdah al-Bayan fi Hakam al-Qur'an, Tehran: Al-Jaafriya Library.


10. Ansari, Morteza, Commentary on Mohammad Kalantar, (1410 AH) Kitab al-Makasab (Al-Mahshi), Qom: Dar al-Kitab

11.Ali-Abadi, Abdul Hossein, (1989) Criminal Law, Tehran: Ferdowsi.

12. Amid Zanjani, Abbas Ali, (2003) Maghibat-Zaman, Tehran: Mizan


13. Bojanvardi, Seyyed Mohammad Mousavi, (1981) Qa'aab al-Fahhiyyah, Tehran: Aruj

 14.Dilami, Salar, Hamza-bin-Abdul-Aziz, (1984) Al-Marasim al-Alawiya and Al-Ahkam al-Nabawiyya, Qom: Al-Harameen.

15.Ebn hazm, (1942) almohalla belasar, gahere: Attebaate almonirie.

16. Esfahani, Muhammad bin Hasan, (1996) Kafsh-al-Latham wa al-Ibham an-Qawam-al-Ahkam, Qom: Islami.


17. Golpaygani, Seyyed Mohammad Reza Mousavi, (1992) Al-Dar al-Manzoud fi Akhamak-al-Hudud, Qom: Dar al-Qur'an.

.18Golpaygani, Seyyed Mohammad Reza Mousavi, (1990), Majmaul al-Masail, Qom: Dar al-Qur'an

19. Golpaygani, Lotfollah Safi, (no date) Ta'azir, Ahakama and Hudah,.


20. Haeri Tabatabayi, Seyyed Ali, (no date), Riyad-ul-Masail, Qom: Al-Al-Bayt


21. Haeri, Seyyed Mohammad Mujahid Tabatbayi, (no date), Kitab Al-Manahel, Qom: Al-Al-Bayt.


22. Halabi, Ibn-Zahrah, Hamza-Ben-Ali, (1997) Ghaniyyah al-Nizwa to the Knowledge of the Basics and Al-Faroo, Qom: Imam Sadiq

23.Haghi Brusi, Ismail, (no date), Tafsir ‌Ruh-al Bayan, Beirut: Dar al-Fekr.

24. Halabi, Abul Salah, Taqi al-Din, (1983) Al-Kafi al-Fiqah, Isfahan: Library of Amir al-Mu'minin, peace be upon him.


25. Helli, Ibn-Idris Muhammad Ibn-Mansour, (1999), Al-Sura'ar al-Hawi for Tahrir al-Fatawi, Qom: Islamic.


26. Helli, Mohaghegh, Jafar ibn Hasan, (1998) Al-Mukhtar al-Nafee in Fiqh al-Imamiya, Qom: Religious Publications.


27. Helli, Allameh, Hasan-bin-Yusuf, (1990) Guidance of the mind to the principles of faith, Qom: Islamic.


28. Helli, Hasan-bin-Yusuf, (2000) Tahrir al-Ahkam-al-Shariyah-Ali-Madhab-ul-Imamiya, Qom: Imam Sadiq, peace be upon him.

29.Helli, Hasan-bin-Yusuf, (1993), Qa'aaal-ul-Ahkam fi-Ma'rafa-al-Halal-u-Haram, Qom: Islamic.

30. Helli, Hasan bin Yusuf, (1998) End of rulings in the definition of rulings, Qom: Al-Al-Bayt.


31. Helli, Hasan-bin-Yusuf, (1993) Various Al-Shi'ites in Al-Ahkam Al-Shari'a, Qom: Islamic.

32.Helli, Muhammad bin Shuja'a, (2004) Ma'alim al-Din fiqh al-Yasin, Qom: Imam Sadiq (peace be upon him).

33. Helli, Mohaghegh, Jafar ibn Hasan, (1983) Islamic Laws in Issues of Halal and Haram, Qom: Ismailian..


34. Helli, Yahya bin Saeed, (1985), Al-Jamee Lal-Sharae, Qom: Seyyed al-Shuhada Al-Elamiya.


35. Helli, Yahya bin Saeed, (1985), Al-Jamae-llal-Sharae, Qom, Seyyed al-Shuhada al-Alamiya

36.Jeziri, Abdurrahman-Gharavi, Seyyed Mohammad-Yasermazeh, (1999), Fiqh Ali al-Mahhab al-Al-Adhare, Beirut: Dar al-Saqlain.

37. Judiciary, (2003). Collection of jurisprudential advisory opinions in criminal matters, Tehran: Vice-Chancellor of Education and Research of the Judiciary.


38. Khalsi, Mohammad Baqir, (1993) The rulings of the prisoners in Fiqh al-Jaafari, Qom: Islamic.


39. Khomeini, Seyyedrouh Allah Mousavi, (2000), Tahrir al-Usila, Qom: Aruj. ​​


40. Khansari, Seyyed Ahmad bin Youssef, (1985) Jami al-Madarak fi Sharh Khats al-Nafi, Qom: Ismailian.

41.Khoiy, Sayyedab al-Qasim, (2010) Misbah al-Faqaha, Karbala, Khoi

42.Khoiy, Seyyedab al-Qasim, (2002), the basics of the completion of al-Manhaj, Qom: Revival of the works of Imam al-Khoiy.

43.Zamakhshari, Mahmoud, (2007), Al-Kashf on the facts of Ghwamaz al-Tanzir, Lebanon: Dar al-Kitab al-Arabi.

44. Sobhani, Ja'far, (2004) Al-Mahwah fi Tahrir-e-Hakam al-Makasab, Qom: Imam Sadiq

45.Kashani, Reza Madani, (2010), Kitab Al-Qasas for Fiqha and Khawas, Qom: Islamic.

46. Koleini, Mohammad bin Yaqub, (1987) Kafi, Tehran: Islami,.


47. Lari, Seyyed Abd al-Hossein, (1998) Al-Talaqeeh Ali Al-Makasab, Qom: Al-Maarif Al-Islamiya Foundation.


48. Lankarani, Mohammad Fazil, (2001) Details of the Sharia in Sharh Tahrir al-Wusila - Al-Qasas, Qom: Imama-Athar.


49. Lankarani, Mohammad Fazil Mohadi, (1996) al-Qasas al-Fiqhiyah, Qom: Mehr Printing House,


50. Mohagheq Damad, Seyyed Mostafa, (1986) Qaaaaaf Fiqh, Tehran: Islamic Sharia Science Center.


51. Madani Tabrizi, Yusuf, (2006) Kitab Al-Qada, Qom.

52.Marashi Najafi, Seyyed Shahabuddin, (1995) Al-Qasas Ali-Abdu Al-Qur'an and Sunnah, Qom: Marashi

53. Maraghi, Mira Abd al-Fattah-Hosseini, (1997) Al-Tawsaf-Al-Fiqhiyah, Qom: Islamic.


54. Maghrib, Noman-bin-Mohammed, (1966) Duaim-ul-Islam, Qom: Al-Al-Bayt.

55.Mofid, Muhammad bin Muhammad, (1993), Al-Maqna'a, Qom: World Congress of Hazara Sheikh Mofid.

56. Mir Mohammad Sadeghi, Hossein, (2016) Crimes against individuals, Tehran: Mizan.

57.Maliki-Mianji, Mohammad Baqer, (1980) Bada'e-al-ahkam fi Tafsir Ayat-al-ahkam, Beirut: Wafa

58.Makarem-Shirazi, Nasser, (2006) Anwar al-Faqaha - Kitab-Al-Tijara, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib peace be upon him.

 59.Makarem-Shirazi, Nasser, (2007) New Esfatatayat, Qom: Imam Ali Ibn Abi Talib, peace be upon him.

60.Najafi, Kashf-al-Ghata, Mahdi, (2003) Hakam-ul-Matajir al-Muharma, Najaf: Kashf-al-Ghata

61.Najafi, Mohammad Hasan, (1984) Javaher al-Kalam fi Sharh-Sharae-ul-Islam, Beirut: Dar-e-Hiya-Al-Trath-Al-Arabi.

62.Najafabadi, Hossein-Ali Montazeri, (1989) Studies in Islamic jurisprudence and jurisprudence, Qom: Thought.

63.Najafabadi, Hossein Ali Montazeri, (1995) Studies in Al-Mukhasab al-Muharmah, Qom: Tassara.

64.Najafabadi, Hossein Ali Montazeri, (no date), Majma al-Fawadee. Qom

65.Naraghi, Ahmed Ibn Mohammad Mahdi, (1997) Awaed Al-Ayam in the statement of the rules of the law, Qom: Tablighiat-Islami.

66. Naraghi, Ahmed bin Mohammad Mahdi, (1995) Documentary of the Shia in the provisions of the Shariah, Qom: Al-Al-Bayt.

,67. Odeh, Abdul Qadir, (2009). Islamic jurisprudence compared to the state law, Cairo

68. Tabrizi, Javad, (1997) As-al-Hudud and Ta'azirat, Qom: Author's Office.


69. Tabrizi, Javad, (2006) Revision of the Basics of Al-Haqam - Kitab-al-Qasas, Qom: Dar al-Siddiqah-al-Shahida


70. Qommi, Seyyed Taqi Tabatbayi, (2006) Basics of the Methodology of the Salehs, Qom: Qalam Al-Sharq.


71. Qommi, Seyyed Sadiq Hosseini Rouhani, (1992) Fiqh al-Sadiq (peace be upon him), Qom: Imam Sadiq (peace be upon him)


72. Sabzevari, Seyyed Abd al-Oghal, (1993) Mahdzab al-Ahkam, Qom: Al-Manar


73. Shambiati, Hoshang, (2012), General Criminal Law, Tehran: Majd.


74. Sharif Mortaza, Ali bin Hossein, (1995) Al-Intisar fi Infradat al-Imamiya, Qom: Islami

75.Shushtri, Seyyed Mohammad Hassan Marashi, (2007) New perspectives in law, Tehran: Mizan.

76.Sadouq, Muhammad Bin Ali, (1993) Man Lay Hazra Al-Faqih, Qom: Islamic

.77.- Tabarsi  Fazl bin Hassan, (1958). Tafsir Jameem-Al-Jamee, Tehran: University of Tehran

Tabasi, Mohammadreza, (no date) Sahikar-al-Salehin, manuscript.78

Tareehi, Fakhreddin, (1996) Majma-ul-Bahrin, Tehran: Mortazavi.79

Tusi, Muhammad Bin Hasan, (1986) Al-Khilaf, Qom: Islamic.80

Tusi, Mohammad bin Hasan, (1968) Al-Mabusut Fi-Fiqh al-Imamiya, Tehran: Al-Mortazawiyyah.81

82.Tusi, Muhammad bin Hasan, (1980) The end of jurisprudence and al-fatawi, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.

83. Tusi, Muhammad bin Ali, (1980) al-Wasilah al-Nil al-Fadilah, Qom: Marashi.