بررسی تغییر جنسیت در فقه جزایی(مطالعه موردی ابواب حدود، قصاص و دیات)
الموضوعات :محمدباقر محمدی لائینی 1 , سید محتبی حسین نژاد 2
1 - استادیارگروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی مازندران،ساری، مازندران.
2 - دانشیار پژوهشگاه قوه قضائیه، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: تغییر جنسیت, بنای عقلا, قاعده درء, قاعده احتیاط در دماء, بنای حدود بر تخفیفات, تفسیر به نفع متهم,
ملخص المقالة :
بدون شک مسئله تغییر جنسیت از مسائل رایج و مبتلابه در جامعه امروزی است. در این تحقیق به بررسی این پدیده نوظهور در فقه و حقوق کیفری پرداخته می شود. با توجه به وجود فروض متعدد، تنها حکم مساله تغییر جنسیت قبل از رخ دادن جرم، آن هم در ابواب حدود، قصاص و دیات مورد بررسی قرار می گیرد. پس از فحص و بررسی ادله، می توان گفت: اگرچه مقتضای اطلاق، عمل به احکام مطابق با حالت پس از تغییر جنسیت است، منتها با توجه به شک در انعقاد موضوع در حالت پس از تغییر جنسیت، تمسک به اطلاق صحیح نیست. همچنین اگرچه ممکن است مقتضای دلیلی چون بنای عقلا، در نظر گرفتن حالت پس از تغییر جنسیت باشد، منتها در ابواب حدود و قصاص، قواعد اختصاصی این ابواب همچون قاعده احتیاط در دماء، بنای حدود بر تخفیفات و قاعده درء به خاطر اهمیت باب حدود و قصاص و خطیر بودن آن و نیز حساسیت ویژه شارع به این ابواب خصوصاً زمانی که به خون منتهی می شوند، حاکم بر بنای عقلا بوده و از باب تضییق، موضوع دلیلی چون بنای عقلا را در این ابواب به موارد قطعی مضیق می کند و به تبع آن مقتضای این قواعد اختصاصی، اجرای مجازات اخف و اقل در این مسئله است. این حکومت مطابق با مذاق شریعت در این ابواب است. در باب دیات نیز با توجه به عدم جریان سه قاعده فوق، مقتضای بنای عقلا مد نظر قرار دادن حالت پس از تغییر جنسیت و به تبع آن استنتاج حکم بر اساس آن حالت است. در صورت پافشاری در عدم پذیرش بنای عقلا، مقتضای قاعده اولیه، جریان استصحاب است که به تبع آن حالت قبل از تغییر جنسیت(خلقت اولیه) استصحاب شده و حکم بر اساس آن استنتاج می شود. در تمامی این موارد نمی توان به تبادر و صحت حمل به عنوان علائم حقیقت و پی بردن به مراد تمسک نمود، چرا که در دلالت آنها خدشه است.
_||_
1- Holy Quran.
2- Akhund Khorasani, Muhammad Kazem bin Hossein (1409 A.H.), Kfaiyat al-Usul, Qom, Al-Bayt Institute (A.S.).
3- Akhund Khorasani, Mohammad Kazem bin Hossein (1407 AH), Fawad al-Usool, Tehran, Ministry of Guidance.
4- Ibn Idris Hali, Muhammad bin Mansour (1410 AH), Al-Raer, Qom, Islamic Publications Office.
5- Ibn Hazm, Ali (Bita), Al-Ahkam Fi Usul Al-Ahkam, Cairo, Al-Asma Press.
6- Ardabili, Mohammad Ali (2004), General Criminal Law, Tehran, Mizan.
7- Ansari, Morteza (1428 AH), Faraed al-Usul, Qom, Majmaal al-Fikr al-Islami.
8- Boroujerdi, Hossein (1415 A.H.), End of Principles, Tehran, Nash Fekar.
9- Haeri Yazdi, Abdul Karim (B.T.A.), Derer al-Fawadee, Qom, Mehr printing house.
10- Hosseini Ameli, Seyyed Javad (Bita), Miftah al-Karamah, Beirut, Dar Ihya al-Trath al-Arabi.
11- Har Amili, Muhammad bin Hasan (1409 AH), Wasal al-Shi'a, Qom, Al-Al-Bayt Institute (AS).
12- Hakim, Seyyed Mohsen (1408 AH), Haqqet al-Asul, Qom, Basirati bookstore.
13- Hali, Hasan bin Yusuf (1388 AH), Tazkira al-Fiqaha, Qom, Al-Al-Bayt Institute (A.S.).
14- Hali, Hasan bin Yusuf (Bita), Mantehi al-Muttalib, without a place, without a place.
15- Sobhani, Jafar (1424 AH), Irshad al-Aqool, Qom, Imam Sadiq Institute (AS).
16- Sobhani, Jafar (1414 AH), Al-Mashul fi ilm al-usul, Qom, Imam Sadiq (a.s.) Institute.
17- Sabzevari, Seyyed Abd al-Oghlar (1413 AH), Mahdzab al-Ahkam, Qom, Al-Manar Institute.
18- Sarkhsi, Muhammad (1414 AH), Usul Sarkhsi, Beirut, Dar al-Kitab al-Alamiya.
19- Sharif Morteza, Ali bin Hossein Mousavi (1405 AH), Al-Rashee, Qom, Dar al-Qur'an al-Karim.
20- Shahid Thani, Zain al-Din bin Ali (1413 AH), Masalak al-Afham, Qom, Islamic Encyclopaedia Foundation.
21- Sheikh Tusi, Abu Jaafar Muhammad bin Hassan (1387), Al-Massut, Tehran, Al-Murtazawieh Library.
22- Shirazi, Mohammad Hassan (1409 AH), Ayatollah Al-Mujjad Shirazi's lectures, Qom, Al-Al-Bayt Institute.
23- Sanei, Parviz (1374), General Criminal Law, Ganj Danesh, Tehran.
24- Sadr, Seyyed Muhammad Baqir (1418 AH), Lessons in Philosophy, Qom, Al-Nashar al-Islami Institute.
25- Sadr, Seyyed Mohammad Baqir, (Bita), Researches in the science of fundamentals, bija, bina.
26- Sadr, Seyyed Mohammad, (1420 AH), Beyond Fiqh, Beirut, Dar al-Azwa for printing and publishing.
27- Sadouq, Muhammad bin Ali bin Babouyeh (1413 AH), Kitab Man Lai Hazra al-Faqih, Qom, Islamic Publications Office.
28- Tabatabai, Seyyed Ali bin Muhammad (1418 AH), Riyad al-Masail, Qom, Al-Bayt Institute (AS).
29- Iraqi, Zia al-Din (1414 AH), Essays al-Asul, Qom, Majmaal al-Fikr al-Islami.
30- Iraqi, Zia al-Din (1417 AH), Nahayeh al-Afkar, Qom, Islamic Publications Office.
31- Gharavi Esfahani, Muhammad Hossein (1416 AH), Researches on theology, Qom, Modaresin Society.
32- Fazel Ardakani, Mohammad Hossein (B.T.A.), Ghaya Al-Mosulum, Qom, Al-El-Bait Institute.
33- Fazel Handi, Muhammad bin Hasan (1416 AH), Kasf al-Latham, Qom, Islamic Publications Office.
34- Firouzabadi, Seyyed Morteza (1400 AH), Anaya al-Asul, Qom, Firouzabadi.
35- Goldouzian, Iraj (1379), General Criminal Law of Iran, Tehran, Jihad University Publications Institute.
36- Al-Majma Fiqh Ahl al-Bayt (1423 A.H.), Principles of Jurisprudence on the Imami Madhhab, Qom, Al-Majma Al-Alami Lahl al-Bayt (A.S.).
37- Mohagheq Hali, Jafar bin Hassan (1408 AH). Sharia al-Islam, Qom, Ismailian Institute.
38- Mohagheq Damad, Seyyed Mustafa (1379), Jurisprudence Rules (Penal Section), Tehran, Islamic Publishing Center.
39- Madani Tabrizi, Sidiosuf (1416 AH), Al-Masal Al-Mustadhideh, Qom, Dehaghani Publications.
40- Maraghi, Mir Abd al-Fattah (1417 A.H.), Al-Tawseh, Qom, Islamic Publications Office.
41- Marashi, Seyyed Shahabuddin (Bita). Hakam al-Shilfi, Qom, Ayatollah Marashi Library.
42- Mostafavi, Mohammad Kazem (1412 AH), al-Qasa al-Faqhiyyah, Qom, Jamia Madrasin.
43- Muzaffar, Mohammad Reza (1430 AH), Principles of Fiqh, Qom, Al-Nashar al-Islami Institute.
44- Muqaddis Ardabili, Ahmed bin Muhammad (1403 AH), Al-Faideh and Al-Barhan Assembly, Qom, Islamic Publications Office.
45- Makarem Shirazi, Nasser (1422 A.H.), Jurisprudential Research of Hama, Qom, Madrasah of Imam Ali bin Abi Talib (a.s.).
46- Ibid., the lesson of foreign fiqh al-masaal al-mustadhdhah, taught by Seyyed Mojtabi Hossein Nejad, manuscript.
47- Makki Aamili, Hossein Yusuf (1391 A.H.), Rules of Determining Al-Ahkam, Qom, Author.
48- Mousavi Bojanvardi, Seyyed Mohammad Bin Hasan (1401 AH), Jurisprudence Rules, Tehran, Aruj Institute.
49- Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah (1382), Tahzib al-Asul, Qom, Ismaalian.
50- Mousavi Khomeini, Seyyed Ruhollah (1415 AH), Manahaj al-Araqi, Qom, Institute for editing and publishing Imam Khomeini's works.
51- Mousavi Khomeini, Seyyed Mustafa (1418 AH), Tahrirat Fi al-Asoul, Qom, Institute for editing and publishing the works of Imam Khomeini.
52- Mousavi Khoei, Seyyed Abulqasem (Bita), The Basics of Takmala al-Manhaj, Najaf, Al-Adab Press.
53- Mousavi Khoei, Seyyed Abul Qasim (1410 AH), lectures on the principles of jurisprudence, Qom, Jamia Madrasin.
54- Naini, Mohammad Hossein (Bita), Benefits of Basics, Bija, Bina.
55- Najafi, Muhammad Hassan (1404 AH), Javaher Kalam, Beirut, Dar Ihya Al-Turath Al Arabi.
56- Naraghi, Mohammad Mahdi (1388), Anis al-Mujtahdin in the science of fundamentals; Qom, Bostan Kitab Institute.
57- Naraghi, Mulla Ahmad (1425 AH), al-Hashieh Ali al-Ruda al-Bahiya, Qom, Islamic Publications Office.
58- Walidi, Mohammad Saleh (1382), Criminal Law Basics, Tehran, Nash Khurshid.
