تأملی بر چالش‌های شهادت در نظام دادرسی ایران
الموضوعات :عباسعلی دارویی 1 , حسن اسکندری 2 , حسین اسکندری 3
1 - استادیار دانشگاه و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری دادگستری، تهران، ایران
2 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه علوم قضایی تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: شهادت, دلیل اثباتی, چالش‌های شهادت, نظام دادرسی ایران,
ملخص المقالة :
اگرچه قانون‌گذار با حذف ماده 1309 قانون مدنی، قدرت اثباتی شهادت را نامحدود کرده و بدین دلیل، امروزه هر دعوایی را می‌توان با شهادت اثبات نمود، لکن شهادت هم از حیث اعتبار نتیجه، به جهت ضعف قوای مختلف اشخاص در درک وقایع، اعم از قوه بینایی، شنوایی و حافظه و تأثیر عوامل بیرونی بر شاهد؛ مانند تطمیع، تهدید، رسانه‌ها و غیره محل تردید است و هم از حیث احراز شرایط با موانعی مواجه می‌باشد؛ شرایطی مانند عدالت، ایمان و غیره که احراز آن‌ها بس دشوار است. به همین جهت بوده که قانون‌گذار در ماده 241 قانون آیین دادرسی مدنی، تشخیص ارزش و تأثیر شهادت را در اختیار دادگاه‌ها قرار داده تا حتی زمانی که ظاهراً شرایط شاهد و شهادت جمع است، به جهاتی که گفته شد بتواند به آن ترتیب اثر ندهد. آن‌چه در این نوشتار می‌آید بررسی همین موانع، مشکلات و چالش‌هایی است که شهادت با آن مواجه می‌باشد.
1- آقاجانی، علی اکبر (1357). روانشناسی شهادت، مقطع کارشناسی ارشد. به راهنمایی طریقتی. تهران: انتشارات دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
2- امامی، حسن (1372). حقوق مدنی (در ادله اثبات دعوا). جلد 6. چاپ 3. تهران: انتشارات اسلامیه.
- بزرگمهر، امیر عباس (1389). تأثیر روانشناسی در شهادت به عنوان دلیل اثبات دعوا. مقطع دکتری. به راهنمایی عباس کریمی. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
4 - دادستان، پریرخ (1389). روانشناسی جنایی. چاپ 8. تهران: انتشارات سمت.
5- زراعت، عباس (1384). قانون آیین دادرسی کیفری در نظم حقوقی کنونی. چاپ 2. تهران: انتشارات خط سوم.
6- شمس، عبدالله (1393). ادله اثبات دعوا. چاپ 20. تهران: انتشارات دراک.
7- عقیقی، محمدرضا (1381). اعتبار علم قاضی در ادله اثبات دعوا. مقطع دکتری. به راهنمایی ناصر کاتوزیان. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
8- فضلی عمرو آبادی، احمد (1373). بررسی علم قاضی و ارزش اثباتی آن در حقوق کیفری ایران. مقطع کارشناسی ارشد. به راهنمایی ضیاءالدین پیمانی. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
9- کاتوزیان، ناصر (1382). اثبات و دلیل اثبات. جلد 1. چاپ 2. تهران: انتشارات میزان.
10- کاتوزیان، ناصر (1385). اثبات و دلیل اثبات. جلد 2. چاپ 3. تهران: انتشارات میزان.
11- کریمی، عباس (1388). ادله اثبات دعوا. چاپ 2. تهران: انتشارات میزان.
12- گلدوزیان، ایرج (1384). ادله اثبات دعوا. چاپ 2. تهران: انتشارات میزان.
13- متین دفتری، احمد (1383). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. تهران: انتشارات مجد.
14- محسنی، حسن (1391). آیین دادرسی مدنی فرانسه. جلد 1. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
15- مدنی، جلال الدین (1372). آیین دادرسی مدنی. جلد 2. چاپ 3. تهران: انتشارات گنج دانش.
16- مدنی، جلال الدین (1379). ادله اثبات دعوا. چاپ 3. تهران: انتشارات پایدار.
17- مهاجری، علی (1380). آیین دادرسی مدنی. جلد 2. تهران: انتشارات گنج دانش.
18- موسوی خمینی، روح الله (1384). قانون مدنی و فتاوی. جلد 2. تهران: انتشارات فردوسی.
- فقهی
19- امینی، علیرضا و محمدرضا آیتی (1390). تحریر الروضة فی شرح‌اللمعه. جلد 1. چاپ 16. تهران: انتشارات طه.
20- انصاری، مرتضی (1415ق). المکاسب. چاپ 3. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
21- جبل عاملی، زین الدین بن علی (1386ق). شرح اللمعه. جلد 5. قم: نشر دارالعلم.
22- حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق). وسائل الشیعه. جلد 18. قم: انتشارات مؤسسه آلبیت علیهمالسلام.
23- حلی، جعفر بن حسن (1403ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. جلد 4. بیروت: انتشارات دارالأضواء.
24-حلی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1421ق). تلخیص المرام فی المعرفتة الأحکام. چاپ 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.
25- طباطبایی، علی (1429ق). ریاض المسائل فی بیان الاحکام بالدلایل. جلد 9. بیروت: انتشارات دارالهادی.
26- طبرسی، فضل بن حسن (1410ق). المؤتلف من المختلف بین ائمه سلف. جلد 2. قم: انتشارات دارالفقه.
27- طوسی، محمدبن علی (1403ق). الوسیله إلی نیل الفضیلة. چاپ 2. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله المرعشی نجفی.
28- عاملى، یاسین عیسى (1413ق). الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة. چاپ 1. بیروت: دار‌البلاغة للطباعة و النشر و التوزیع.
29- فاضل آبی، حسن بن علی طالب یوسفی (1417ق). کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. جلد 2. قم: دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه قم.
30- فیض کاشانی، محمد محسن (بی‌تا). مفاتیح الشرایع. جلد 3. قم: انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
31- کرکی (محقق) (1408ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. جلد 2. قم: انتشارات موسسه آل بیت علیهم السلام.
32- لطفی، اسدالله (1390). مباحث حقوقی شرح لمعه (الروضة البهیه فی الشرح اللمعه الدمشقیه). چاپ 8. تهران: انتشارات مجد.
33- مقدس اردبیلی، احمد (1417ق). مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. جلد 12. قم: موسسه نشر اسلامی.
34- موسوی خمینی، روح‌الله (1380). تحریرالوسیله. جلد 2. چاپ 1. قم: انتشارات مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
35- نجفی، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، جلد 40. بیروت: انتشارات دارالاحیاء التراث العربی.
36- وجدانی فخر، قدرت‌الله (1422ق). الجواهر الفخریه فی شرح الروضه البهیه. جلد 16. قم: انتشارات سماء قلم.
_||_Legal
Aghajani, Ali برakbar (1357). Psychology of Martyrdom, M.Sc. To guide you. Tehran:
Publications of the Faculty of Law and Political Science, University of Tehran.
Emami, Hassan (1372). Civil law (in evidence of litigation). Volume 6. Edition 3.
Tehran: Islamic Publications.
Bozorgmehr, Amir Abbas (1389). The effect of psychology on testimony as evidence
of litigation. PHD. Under the guidance of Abbas Karimi. Tehran: Faculty of
Law and Political Science, University of Tehran.
Prosecutor, Parikh (1389). Criminal Psychology. Edition: Tehran: Samat Publications.
Agriculture, Abbas (1384). The Code of Criminal Procedure in the current legal order.
Edition 2. Tehran: Third Line Publications.
Shams, Abdullah (1393). Proof of litigation. Edition 20. Tehran: Drak Publications.
Aghighi, Mohammad Reza (1381). Validity of the judge's knowledge in the evidence
of litigation. PHD. Under the guidance of Nasser Katozian. Tehran: Faculty of
Law and Political Science, University of Tehran.
Fazli Amrabadi, Ahmad (1373). A study of the judge's knowledge and its positive
value in Iranian criminal law. Master's degree. Under the guidance of Zia-ud-
Din Peymani. Tehran: Faculty of Law and Political Science, University of
Tehran.
Katozian, Nasser (1382). Proof and reason of proof. Volume 1. Edition 2. Tehran:
Mizan Publications.
Katozian, Nasser (1385). Proof and reason of proof. Volume 2. Edition 3. Tehran:
Mizan Publications.
Karimi, Abbas (1388). Proof of litigation. Edition 2. Tehran: Mizan Publications.
Golduzian, Iraj (1384). Proof of litigation. Edition 2. Tehran: Mizan Publications.
Matin Daftari, Ahmad (1383). Civil and Commercial Procedure. Tehran: Majd
Publications.
Mohseni, Hassan (1391). French Civil Procedure Code. Volume 1. Tehran: Publishing
Company.
Madani, Jalal al-Din (1372). Civil Procedure. Volume 2. Edition 3. Tehran: Ganja
Danesh Publications.
Madani, Jalal al-Din (1379). Proof of litigation. Edition 3. Tehran: Paydar Publications.
Mohajeri, Ali (1380). Civil Procedure. Volume 2. Tehran: Ganj-e-Danesh Publications.
Mousavi Khomeini, Ruhollah (1384). Civil law and fatwas. Volume 2. Tehran:
Ferdowsi Publications.
Amini, Alireza and Mohammad Reza Ayati (2011). Tahrir al rozeh. Volume 1.
Edition 16. Tehran: Taha Publications.
Ansari, Morteza (1415 AH). Al makaseb. Edition 3. Qom: World Congress in honor of Sheikh
Azam Ansari.
Jabal Ameli, Zayn al-Din Ibn Ibn Ali (1386 AH). SHarhe lomeh. Volume 5. Qom: Dar Al-
Alam Publishing.
Har Ameli, Muhammad ibn Ihsan (1409 AH). Vasel al shieh. Volume 18. Qom: Publications
of Al-Bayt Institute, peace be upon them.
Hali, Ja'far ibn Ihsan (1403 AH). Sharia of Islam in matters of halal and haram.
Volume 4. Beirut: Dar Al-Azwa Publications.
Hali, Hassan Ibn Yusuf Ibn Ibn Motahar Asadi (1421 AH). Summary of the teachings
in the knowledge of the rules. Edition 2. Qom: Qom Seminary Islamic
Publications Office.
Tabatabai, Ali (1429 AH). Riyadh's issues in stating the rules for reasons. Volume 9.
Beirut: Dar al-Hadi Publications.
Tabarsi, Fadl Ibn Hassan (1410 AH). Multiplicity of differences between the imams of
the predecessors. Volume 2. Qom: Dar al-Fiqh Publications.
Tusi, Muhammad ibn (Ali (1403 AH). Al vasileh. Edition 2. Qom: Ayatollah Al-
Marashi Najafi Library Publications.
Ameli, Yasin Isa (1413 AH). Jurisprudential terms in practical matters. Print 1. Beirut:
Dar al-Balaghah for printing, publishing and distribution.
Fadhil Abi, Hasna Ibn Ali Talib Yousefi (1417 AH). Discover the mystery in a brief
description of the benefits. Volume 2. Qom: Qom Seminary Islamic
Publications Office.
Faiz Kashani, Mohammad Mohsen (Bita). The keys of law. Volume 3. Qom:
Ayatollah Marashi Najafi Library Publications.
Karki (researcher) (1408 AH). Comprehensive intentions in explaining the rules.
Volume 2. Qom: Publications of Al-Bayt Institute, peace be upon them.
Lotfi, Assadollah (1390). Legal issues Sharh Lama (Al-Rawdah Al-Bahiya Fi Al-Sharh
Al-Lama'a Damascus). Edition 8. Tehran: Majd Publications.
Moqaddas Ardabili, Ahmad (1417 AH). A collection of benefits and proofs in the
explanation of the guidance of the minds. Volume 12. Qom: Islamic Publishing
Institute.
Mousavi Khomeini, Ruhollah (1380).Thrir al vasileh. Volume 2. Edition 1. Qom: Dar Al-
Alam Press Institute Publications.
Najafi, Mohammad Hassan (1404 AH). The Jewel of Theology in the Explanation of
the Laws of Islam, Volume 40. Beirut: Dar Al-Ahya Al-Arab Heritage
Publications.
Wajdani Fakhr, Qudratullah (1422 AH). Al-Jawahir Al-Fakhriya in the description of
Al-Rawdha by Al-Bahiya. Volume 16. Qom: Sama Qalam Publications.
