بررسی فقهی مشروعیت «مالیات بر خانه های خالی
الموضوعات :اکرم عبدالله پور 1 , محمد جواد ولی زاده 2
1 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.
2 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: مالیات, مشروعیت, مالیات بر خانه خالی, دلایل فقهی,
ملخص المقالة :
بررسی دلایل فقهی مالیات بر خانه خالی، گامی مهم در نتیجه بخشی و اجرائی سازی قانون مربوطه است چنانکه هدف این تحقیقِ تحلیلی - توصیفی از نوع کتابخانه ای نیز همین می‌باشد. از طرفی علی رغم اهمیت این موضوع، ورود فقه پژوهان در این عرصه حتی بعد از انقلاب اسلامی و تشکیل حکومت اسلامی بسیار کمرنگ و ضعیف بوده و لذا این تحقیق کاملا جدید و نوآورانه است. یافته های تحقیق حاکی است مشروعیت فقهی مالیات بر خانه خالی، با سه دلیل قابل اثبات است: الف) نظر تاییدی حاکم شرع (با تصویب قانونی و تایید فقهای شورای نگهبان). ب) دلیل عقل با بررسی جوانب موضوع از حیث مصالح و مفاسدِ واقعیه. ج) قواعد لاحرج و لاضرر، مشروط به اثبات ضرری و حرجی بودن فقدان وجود چنین حکم و چنین مالیاتی. عمومات و اصولی همچون اوفوا بالعقود، المسلمون عند شروطهم و اصاله الصحه از اثبات مشروعیت فقهی مالیات بر خانه خالی ناتوان هستند. همچنانکه دلایل مخالفان تحت عنوان 1- تعارض با قاعده تسلیط و حقوق مالکیت افراد 2- تعارض با قاعده لزوم صیانت از نظم اقتصادی و اجتماعی و جلوگیری از اختلال نظام، ضعیف بوده و توان معارضه با دلایل مثبته را ندارند.
المصادر:
آخوند خراسانى، محمد کاظم، 1431ق، کفایة الاصول، مؤسسه آل البیت.
آژینی، محسن، 1374ش، امام و اقتصاد اسلامی، انتشارات کیهان.
اصفهانى، فتح الله، بیتا، قاعدة لاضرر، قم، مؤسسة النشر الاسلامى.
اصفهانی، محمدحسین، 1419ق، حاشیة کتاب المکاسب، قم، چاپ عباس محمد آل سباع قطیفی.
امینی، اعظم، 1384ش، مالیات در اسلام، قم، مرکز پژوهشهای اسلامی صدا و سیما.
انصارى، مرتضى، بیتا، المکاسب، چاپ سنگى.
انصاری، مرتضی، 1416، فرائد الاصول، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ پنجم.
اولاد، محمود، «تقاضای سوداگری مسکن! خوب یا بد؟»، نشریه صمت (وزارت صنعت معدن و تجارت)، 6/12/ 1398ش.
بهشتى، محمد، 1378ش، اقتصاد اسلامى، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
باقی زاده، محمدجواد و امیدی فر، عبدالله، «ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه»، فصلنامه شیعه شناسی، سال 12، شماره 47، سال 1393ش.
بینا، «خانه لاکچری در تور مالیاتی»، نشریه دنیای اقتصاد، 25/10/1398ش.
بینا، «مالیات از خانه‌های خالی لاکچری و لوکس»، خبرگزاری «حوزه»، https://www.hawzahnews.com/news/911297/.
بینا، «مالیات از خانه‌های خالی معجزه نمی‌کند»، روزنامه تعادل، 26/11/1398ش.
تبریزی، میرزا جواد، 1426ق، منهاج الصالحین، قم، مجمع الامام المهدی.
تقی نژاد عمران، محمد، «نقد و بررسی قوانین مالیاتی»، مجله مجلس و راهبرد، شماره 45، سال 1383ش.
جعفری لنگرودی، 1368ش، محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ چهارم.
چهاردلی، علی نعمت، 5/6/1394ش، «دولت برای مالیات از خانه‌های لوکس لایحه بدهد»، روزنامه آفتاب یزد.
خامنه ای، سید علی، 1395ش، رساله اجوبة االستفتاءات، تهران، نشر فقه روز، چاپ پنجم.
حجتی اشرفی، 1362ش، غلامرضا، مجموع قوانین مالیاتی، انتشارات گنج دانش.
حجتی، مهدی، «مالیات بر منازل خالی، نقض حقوق مالکانه افراد است»، خبرگزاری ایسنا، https://www.isna.ir/news/99050805937.
حسینی عاملی، محمد جواد بن محمد، 1418ق، مفتاح الکرامة، بیروت، چاپ علی اصغر مروارید.
حلی، جعفر بن الحسن، 1398ق، شرائع الإسلام، نجف، مطبعه الآداب.
حلّی، حسن بن یوسف، 1419ق، قواعد الاحکام، قم.
خالقی، امیرحسین، «استنباط‌هایی در مورد طرح مالیات بر خانه‌های خالی»، پایگاه دارایان (داشتههای اقتصاد ایران)، https://www.daraian.com/fa/paper/141-day/24541.
خمینی، روحالله، 1370ش، صحیفه نور، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.
خمینى، روحالله، 1382ق، تهذیب الاصول، ج ۳، قم، انتشارات اسماعیلیان.
خمینی، روح الله، 1391ق، البیع، انتشارات اسماعیلیان.
خمینی، روح اله، 1422ق، استفتائات، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
خویی، ابوالقاسم، 1422ق، مبانی تکملةالمنهاج، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی.
خوئی، ابوالقاسم، ۱۳۷۷ق، مصباح الاصول، ج 3، مطبعة النجف.
خویی، ابوالقاسم، 1416ق، صراط النجاة (المحشّی للخوئی)، قم، مکتب نشر المنتخب.
داماد، سید مصطفی، 1363ش، قواعد فقه، تهران، العلوم الاسلامی.
رضایی، مجید، «مالیاتهای حکومتی مشروعیت یا عدم مشروعیت؟»، نامه مفید، شماره 35، فروردین و اردیبهشت 1382ش.
رمضانی، مرتضی، «مبانی فقهی مالیات و رابطه آن با خمس»، فقیهانه، سال سوم، شماره 9، زمستان 1397ش.
زحیلی،وهبه، 1418ق، الفقه الاسلامی وادلته، دمشق، انتشارات دارالفکر.
زرگوش نسب، عبدالجبار و همکاران، «بررسی مبانی فقهی مالیاتهای غیرثابت»، پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال 11، شماره 38، سال 1393ش.
سازمان امور مالیاتی کشور، «فلسفه مالیات ستانی در اسلام و حکومت اسلامی»، http://www.intamedia.ir/Pages/Action/ShowContent/
سازمان امور مالیاتی کشور، 1380ش، قانون مالیاتهای مستقیم.
سبزواری، محمد باقر بن محمد، چاپ سنگی 1269، کفایة الاحکام، تهران.
سیستانی، علی، 1414ق، قاعدة لاضرر و لاضرار، بیروت.
شیرازی، صادق، 1389، بیان الاصول، قم، دارالانصار.
صالح راد، علی، «ضرورت اخذ مالیات از خانه‌های لوکس»، روزنامه آفتاب یزد، 5/6/1394ش.
صدوق، أبی جعفر محمد بن علی، 1966م، علل الشرائع، نجف، منشورات المکتبة الحیدریة و مطبعتها.
طباطبایی حکیم، سید محمد سعید، 1415ق، منهاج الصالحین، بیروت، دارالصلوة.
طباطبایی کربلائی، سید علی، 1412ق، ریاض المسائل، قم، مؤسسة النشر الأسلامی.
طباطبایى یزدى، محمد کاظم، 1414ق، تکملة العروة الوثقى، قم، مکتبه الداوری.
طباطبایی یزدی، محمد کاظم، 1417ق، العروه الوثقی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
طوسی، محمد بن حسن، 1365ش، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ چهارم.
طوسی، محمدبن حسن، 1351ش، الخلاف، قم.
عزیزی، سعید، ۱۳۹۰ش، بررسی ارتباط بین مالیات اسلامی و مالیات جدید، مجموعه مقالات سومین همایش مالیاتهای اسلامی، قم، دانشگاه مفید.
علیان نژادی، ابوالقاسم، بیتا، استفتای پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، قم، مؤسسه امام علی بن ابی طالب.
فاضل تونى، عبدالله، 1415ق، الوافیه فى اصول الفقه، قم، مجمع الفکر الإسلامی.
فاضل لنکرانی، محمدجواد، 1385ش، قاعده لاحرج، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع).
فرهنگ، منوچهر، ۱۳۷۱ش، فرهنگ بزرگ علوم اقتصادی، تهران، البرز.
قربانی، فرج اللّه، 1370ش، مجموع کامل قوانین و مقررات، تهران، انتشارات فردوسی.
قلی زاده، علی اکبر و امیری، نعمت اله، «نگاهی به نظام مالیاتی بخش مسکن در جهان، مجله اقتصادی»، سال سیزدهم، شماره‌های 11 و 12، بهمن و اسفند 1392ش.
کاشف الغطاء، جعفر، دون التاریخ، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغرّاء، نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
کرمی، محمدمهدی و پورمند، محمد، 1380ش، مبانی فقهی اقتصاد اسلامی، تهران، سمت.
گلپایگانی، محمدرضا، 1375ش، مجمع المسائل، قم.
مجموعه قوانین مالیاتهای مستقیم، مصوب 1381ش.
مراغی، سید میر عبدالفتاح، 1417ق، العناوین، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجماعة المدرسین.
مشایخ، پرنیان، «دلایل مشروعیت اخذ منابع مالی دولت اسلامی و معیارهای توزیع آن»، فصلنامه حقوق علم و وکالت، سال دوم، شماره 4، سال 1398ش.
مشکینی، علی، 1371ش، اصطلاحات الاصول، قم، نشر الهادی.
مطهری، مرتضی، بیتا، اسلام و مقتضیات زمان، تهران، انتشارات صدرا.
مغنیه، محمدجواد، 1421ق، فقه الامام الصادق، قم، مؤسسة انصاریان، چاپ دوم.
مکارم شیرازی، ناصر، 1382ق، القواعد الفقهیة، قم، دار العلم.
مکارم شیرازی، ناصر، 1427ق، مجموع استفتائات جدید، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب.
مکی العاملی، حسن، 1408ق، قاعدتان فقهیّتان (الضرر و الرضاع)، مؤسسه سیدالشهداء.
ملکی، بهنام، «احتکار سرمایه‌های کشور در خانه‌های خالی»، روزنامه کیهان، ۲۲ /10/ ۱۳۹۷ش.
موسوی بجنوردی، میرزا حسن، 1413ق، القواعد الفقهیه، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ دوم.
مولفان دفتر همکاری حوزه و دانشگاه، ۱۳۷۹ش، مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، سمت، چاپ سوم.
نائینى، محمد حسین، 1373ق، منیة الطالب، تهران، المکتبه المحمدیه.
نجفی، محمدحسن، 1402ق، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ هفتم.
نفیسی، علی اکبر، بیتا، فرهنگ نفیسی، ج 5، نشر رنگین.
نووی، یحیی بن شرف، 1415ق، روضة الطالبین، بیروت.
هومن، محمد، 1356ش، فرهنگ لغت و اصطلاحات اقتصاد اسلامی، تهران، سازمان برنامه و بودجه.
یوسفی، احمد علی، 1379ش، منابع واردات اسلامی، قم، مرکز پژوهشگاه نشر فرهنگ اسلامی.
_||_
Akhund Khorasani, Muhammad Kazem, 1431 Q, Kefaiya al-Asul, (Arabic), Al-Al-Bayt Institute.
Ajini, Mohsen, 1374, Imam and Islamic Economy, (Persian), Kayhan Publications.
Esfahani, Fethullah, n.d., Qadee Lazrar, (Arabic), Qom, Al-Nashar al-Islami Foundation.
Esfahani, Muhammad Hossein, 1419 Q, Hashiye Ketab-o- Al-Makasab, (Arabic), Qom, published by Abbas Muhammad Al Saba' Qatifi.
Amini, Azam, 1384, Taxation in Islam, (Persian), Qom, Islamic Research Center for Radio and Television.
Ansari, Morteza, n.d., Al -Makasab, (Arabic), lithography.
Ansari, Morteza, 1416, Faraid al-Asul, (Arabic), Qom, Al-Nashar al-Islami Publishing House, fifth edition.
Olad, Mahmoud, "Demand of speculative housing! Good or bad?", (Persian), Samat magazine (Ministry of Mining Industry and Trade), 12/6/2018.
Beheshti, Mohammad, 1378, Islamic Economy, (Persian), Farhang Islamic Publishing House.
Baghizadeh, Mohammad Javad and Omidifar, Abdullah, (2013), "The Necessity of Maintaining the System and Preventing its Disturbance in Imami Jurisprudence", (Persian), Shia Studies Quarterly, Year 12, Number 47.
Bi-Na, "Luxury House in the Tax Tour", Duniya Ekhtaz Magazine, 10/25/2018.
Bi-na, "Tax on luxury and empty houses", (Persian),"Houze" news agency, https://www.hawzahnews.com/news/911297/. (Accessed by 2/6/2023).
Bi-Na, "Taxes do not work miracles on empty houses", Tivat newspaper, 26/11/2018.
Tabrizi, Mirza Javad, 1426 Q, Minhaj al-Salehin, (Arabic), Qom, Majmam al-Imam al-Mahdi.
Taghinejad Omran, Mohammad, "Criticism and Review of Tax Laws", (Arabic), Majles and Strategy Magazine, No. 45, 2013.
Jafari Langroudi, 1368, Mohammad Jafar, Legal Terminology, (Persian), Tehran, Ganj Danesh Publications, 4th edition.
Chahardoli, Ali Nemat, "Government to issue a bill for taxes on luxury houses", (Persian), Aftab newspaper, Yazd. , 5/6/2014.
Khamenei, Seyyed Ali, 2015, Resaleh Ojoubah al-esteftaat, (Persian),Tehran, Fiqh Rooz publication, fifth edition.
Hojjati Ashrafi, Gholamreza, 1362, Total Tax Laws, (Persian), Ganj Danesh Publications.
Hojjati, Mehdi, "Tax on empty houses is a violation of property rights of individuals", (Persian), ISNA news agency, https://www.isna.ir/news/99050805937. (Accessed by 2/6/2023)
Hosseini Ameli, Muhammad Javad bin Muhammad, 1418 Q, Miftah al-Karamah, (Arabic),Beirut, printed by Ali Asghar Marwarid.
Hali, Jafar bin Al-Hassan, 1398 Q., Shar'e al-Islam, (Arabic), Najaf, Matabah al-Adab.
Hali, Hasan bin Yusuf, 1419 Q, Qa'aa al-Ahkam, (Arabic),Qom.
Khaleghi, Amir Hossein, "Inferences about the Tax Plan on Empty Houses", (Persian), Daraian Database (Economic Data of Iran), https://www.daraian.com/fa/paper/141-day/24541. (Accessed by 2/6/2023)
Khomeini, Ruhollah, 1370, Sahifah Noor, (Persian),Tehran, Ministry of Culture and Islamic Guidance Publications, second edition.
Khomeini, Ruhollah, 1382 Q, Tahzeeb al-Asul, (Arabic), vol. 3, Qom, Ismailian Publications.
Khomeini, Ruhollah, 1391 Q, Al-Bay, Ismailian Publishing House.
Khomeini, Ruhollah, 1422 Q, Isftataat, (Persian), 5th edition, Qom, Islamic Publications Office.
Khoei, Abu al-Qasim, 1422 Q., Basics of Takmal al-Minhaj, (Arabic), Qom, Foundation for Revival of the Works of Imam Al-Khoei.
Khoi, Abu al-Qasim, 1377 Q, Misbah al-Asul, (Arabic), vol. 3, Al-Najaf Press.
Khoei, Abu al-Qasim, 1416 Q, Sarat al-Najat (Al-Mahshi Lal-Khoei), (Arabic), Qom, El-Elect Publishing School.
Damad, Seyyed Mustafa, 1363, Rules of Jurisprudence, (Persian), Tehran, Uloom al-Islami.
Rezaei, Majid, "Legitimacy or illegitimacy of government taxes?", (Persian), Nama Mofid, No. 35, April and May 1382.
Ramezani, Morteza, 2017, "Legal foundations of tax and its relationship with Khums", (Persian), Faqihaneh, third year, number 9.
Zaheili, Wahba, 1418 Q, Fiqh al-Islami and al-Dalte, (Arabic), Damascus, Dar al-Fikr Publications.
Zargush Nasab, Abdul Jabbar Et al., "Research on the Jurisprudential Foundations of Non-Fixed Taxes", (Persian), Islamic Jurisprudence and Law Research, Year 11, Number 38, 2013.
Tax Affairs Organization of the country, "Philosophy of Provincial Taxation in Islam and Islamic Government", http://www.intamedia.ir/Pages/Action/ShowContent/109166. (Accessed by 2/6/2023).
National Tax Affairs Organization, 1380, Direct Taxes Law.
Sabzevari, Mohammad Baqir bin Mohammad, stone print 1269, Kefaiya Al-Ahkam, (Arabic),Tehran.
Sistani, Ali, 1414 Q, Qaaedeh Lazarr wa Lazarar, (Arabic), Beirut.
Shirazi, Sadiq, 1389, Bayan al-Asul, (Arabic), Qom, Dar al-Ansar.
Saleh Rad, Ali, "The Necessity of Taxing Luxury Houses", (Persian), Aftab Newspaper, Yazd, 5/6/2014.
Sadouq, Abi Jafar Muhammad bin Ali, 1966, Ellal -o- alsharaee, (Arabic), Najaf, Al-Muqabah Al-Haydriya wa Motbaaha.
Tabatabaei Hakim, Seyyed Mohammad Saeed, 1415 Q, Minhaj al-Salehin, (Arabic),Beirut, Dar al-Salwa.
Tabatabai Karbalai, Seyyed Ali, 1412 Q, Riaz al-Masail, (Arabic),Qom, Al-Nashar al-Islami Publishing House.
Tabatabayi Yazdi, Muhammad Kazem, 1414 Q, Taklama al-Arwa al-Wothqi, (Arabic), Qom, Al-Davari school.
Tabatabayi Yazdi, Muhammad Kazem, 1417 Q, Al-Arwa al-Wothqi, (Arabic), Qom, Al-Nashar al-Islami Publishing House.
Tousi, Muhammad bin Hassan, 1365, Tahdeeb al-Ahakam, (Arabic),Tehran, Dar al-Kutub al-Islamiya, 4th edition.
Tusi, Mohammad bin Hassan, 1351, Al-Khalaf, (Arabic), Qom.
Azizi, Saeed, 2013, examining the relationship between Islamic tax and new tax, (Persian), Proceedings of the 3rd Islamic Tax Conference, Qom, Mofid University.
Alian Nejadi, Abulqasem, n.d., Research Institute of Islamic Culture and Thought, (Persian),Qom, Imam Ali Bin Abi Talib Institute.
Fazil Toni, Abdullah, 1415 Q, Al-Wafia fi Usul al-Fiqh, (Arabic), Qom, Islamic Thought Forum.
Fazel Lankarani, Mohammad Javad, 1385, Qaaedeh Laharij, (Persian), Qom, Jurisprudence Center of Imams of Athar.
Farhang, Manouchehr, 1371, Farhang Bozor Economic Sciences, (Persian), Tehran, Alborz.
Ghorbani, Faraj Allah, 1370, the complete collection of laws and regulations, (Persian), Tehran, Ferdowsi Publications.
Qolizadeh, Ali Akbar and Amiri, Nemat Elah, 2013, "Looking at the tax system of the housing sector in the world, Economic Magazine", (Persian), 13th year, numbers 11 and 12.
Kashf al-Ghita, Jafar, n.d., Don al-Tarikh, Kashf al-Ghita an mobhamat al-shariaa al-qoraa, (Arabic), published by Maktoll Al-Alam al-Islami.
Karmi, Mohammad Mahdi and Pourmand, Mohammad, 1380, Fiqh Fundamentals of Islamic Economy, (Persian),Tehran, page.
Golpaygani, Mohammadreza, 1375, Majmaul Al Masael, (Arabic),Qom.
Collection of laws on direct taxes, approved in 2013.
Maraghi, Seyyed Mir Abdul Fattah, 1417 Q, Al-Anawin, (Arabic), Qom, Al-Nashar al-Islami Tabeaat le Jamaat al-Madrasin.
Mashaikh, Parnian, 2018,"The reasons for the legitimacy of obtaining financial resources of the Islamic State and its distribution criteria", (Persian), Law Quarterly of Science and Advocacy, second year, number 4.
Meshkini, Ali, 1371, Termin al-Asul, (Arabic), Qom, El-Hadi Publishers.
Motahari, Morteza, n.d., Islam and the needs of the times, (Persian), Tehran, Sadra Publications.
Mughniyeh, Mohammad Javad, 1421 Q, Fiqh al-Imam al-Sadiq, (Arabic),Qom, Ansarian Foundation, second edition.
Makarem Shirazi, Nasser, 1382 AH, al-Qasas al-Fiqhiyyah, Qom, Dar al-Alam.
Makarem Shirazi, Nasser, 1427 Q., the total of the new Esteftaat, (Persian), Qom, Imam Ali bin Abi Talib school.
Makki Al-Amili, Hassan, 1408 Q, Qa'idtan Faqhitan (Al-Dharr and Al-Raha), (Arabic), Seyyed al-Shohada Institute.
Maleki, Behnam, "Hoarding of the country's capital in empty houses", (Persian), Kayhan newspaper, 10/22/1397.
Mousavi Bejnordi, Mirza Hasan, 1413 Q, Al-Qasas al-Fiqhiyyah, (Arabic), Qom, Ismailian Press Institute, second edition.
Authors of the field and university cooperation office, 1379, Fundamentals of Islamic Economy, (Persian), Tehran, Smit, third edition.
Naini, Mohammad Hossein, 1373 Q., Maniya al-Talib, (Arabic), Tehran, Al-Maktabeh Al-Mohamdiyeh.
Najafi, Muhammad Hasan, 1402 Q, Javaher al-Kalam fi Sharh Shaaree al-Islam, (Arabic), Beirut, Dar Ihya al-Tarath al-Arabi, 7th edition.
Nafisi, Ali Akbar, n.d., Farhang Nafisi, (Persian), Vol. 5, Nash Rangin.
Nawi, Yahya bin Sharaf, 1415 Q, Rozat Al-Talebin, (Arabic), Beirut.
Homan, Mohammad, 1356, Dictionary and Terms of Islamic Economy, (Persian), Tehran, Program and Budget Organization.
_||_
77. Yousefi, Ahmad Ali, 1379, sources of Islamic import, (Persian), Qom, Islamic Culture Publishing Research Center.
