بررسی مشروعیت عبادات کودکان از دیدگاه فقه امامیه

الموضوعات :

محمد محمدزاده رهنی ¹ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان)
حسن فریدی ² (واحد شیروان)

تاريخ الإرسال : 13 الثلاثاء , محرم, 1434 تاريخ التأكيد : 13 الثلاثاء , محرم, 1434 تاريخ الإصدار : 26 الثلاثاء , ذو الحجة, 1432

الکلمات المفتاحية: تکلیف, کودک, عبادت, مشروعیت, استحباب, امتنان,

ملخص المقالة :

بحث مشروعیت عبادات اطفال یکی از سؤالات مهم در مباحث فقهی بوده و فقهای عالیقدر شیعه درباره آن آرای متفاوتی ابراز کرده اند. از آنجا که کودکان همچون زمین حاصل خیزی هستند که تربیت صحیح آنها موجب سعادت و تربیت ناصحیح موجب شقاوت خواهد بود، لازم است تا والدین با توجه به آموزه های دینی به تربیت آنها توجه نموده و همت گمارند. یکی از آموزه های شرعی درباره کودکان آشنا کردن و وادار نمودن آنها به عبادات و مخصوصاً نماز است و مسلماً پاسخ به این سؤال که آیا این عبادات مشروعیت دارد یا خیر می تواند تأثیر بسزایی در انگیزه کودک در انجام عبادات و نیز ارائه چهره فقهی مناسب در این مسأله داشته باشد. در این مقاله اثبات کرده ایم که عبادات کودکان دارای امر شرعی بوده و مشروعیت و استحباب شرعی دارد. در این رابطه به دلیل هایی همچون عمومیت ادلّه تکالیف، عمومات و اطلاقات غیرتکلیفی که دلالت بر تشویق و کسب ثواب دارند، آیاتی از قرآن که دلالت بر عدم تضییع پاداش کسانی که عمل خوبی را انجام دهند، مؤثر بودن عبادات طفل به مانند برخی فعالیت های حقوقی او، روایاتی که مستقیماً کودک را امر به عبادت کرده و یا مشروعیت عبادت او را پذیرفته است و نیز دلیل عقل و قاعده لطف استناد شده است. بنابراین وجوب عبادات در حق کودک از باب امتنان از کودک برداشته شده و مشروط به بلوغ گردیده است اما استحباب و مشروعیت آنها باقی است.

المصادر:

- قرآن کریم.

2- ابن ادریس­حلی، محمد بن منصور، السرائر، انتشارات جامعه مدرسین، قم،1410ه.ق، چاپ دوم.

3- بجنوردی، محمدحسن، القواعد الفقهیه، نشر الهادی ، قم ،1419ه.ق، چاپ اول.

4- بحرانی، یوسف، الحدائق الناضره، جماعه المدرسین، قم ، بی تا.

5- حرعاملی،محمد بن الحسن،وسایل الشیعه، مؤسسه­آل­البیت(ع)لاحیاءالتراث، قم،1414 ﻫ.ق، چاپ دوم.

6- خوانساری، سید احمد، جامع­المدارک، ناشر: مکتبه الصدوق، تهران، چاپ دوم، 1355ه.

7- خویی، ابوالقاسم، مصباح الفقاهه، انتشارات قدیر، نجف، 1371 ﻫ. ش، چاپ سوم.

8- ــــــــــــــ، مبانی منهاج الصالحین، انتشارات مهر، قم،1410 ﻫ.ق، چاپ دوازدهم.

9- شهیداول، محمد بن مکی، اللمعه الدمشقیه، انتشارات دار الفکر، 1411ه.ق، چاپ اول.

10- ــــــــــــــــــــــ، الدروس الشرعیه، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1412ه.ق، چاپ اول.

11- شهیدثانی، زین الدین بن علی، روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان، ناشر: مؤسسه آل البیت، چاپ سنگی، 1404ه.ق.

12- ـــــــــــــــــــــــــــ، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه ، انتشارات داوری، قم، 1410ه.ق، چاپ اول.

13- ــــــــــــــــــــــــــ، مسالک الافهام، مؤسسه المعارف­الاسلامیه، قم ،1413 ﻫ.ق، چاپ اول.

14- طباطبایی حکیم، سید محسن، حقائق الاصول، مکتبه بصیرتی، قم ، 1408ه.ق، چاپ پنجم.

15- طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب الاحکام ، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365ه.ش، چاپ چهارم.

16- طوسی، محمد بن الحسن،الخلاف، مؤسسه النشر الاسلامی، قم ،1417 ﻫ.ق، چاپ اول.

17- ـــــــــــــــــــــــ، المبسوط، المکتبه المرتضویه، بی جا، 1387ﻫ.ق.

18- ـــــــــــــــــــــــ، النهایه، دارالاندلس، بیروت، بی تا.

19- عاملی، سید محمد، مدارک الاحکام ، انتشارات موسسه آل البیت، قم، 1410ه.ق، چاپ اول.

20- عاملی، سید محمد جواد، مفتاح الکرامه ، مؤسسه نشر اسلامی، قم، 1419ه.ق، چاپ اول.

21- عراقی، آقاضیاء، نهایه الافکار ، مؤسسه نشر اسلامی، قم ، 1405ه.ق، چاپ اول.

22- علامه حلی، حسن بن یوسف، تحریرالاحکام، مؤسسه امام الصادق(ع)، قم ،1420­­ ﻫ.ق، چاپ اول.

23- ـــــــــــــــــــــــــــ، تذکره الفقهاء، مکتبه الرضویه لاحیاءالآثار الجعفریه، قم، بی تا.

24- ـــــــــــــــــــــــــــ، منتهی المطلب، ناشر: حاج احمد، تبریز، بی­تا.

25- فخرالمحققین، محمدبن الحسن، ایضاح الفواﺋد فی شرح اشکالات القواعد، ناشرآیت الله محمود شاهرودی ،1387ﻫ.ق، چاپ اول.

26- کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد ، مؤسسه آل البیت، قم ، 1408ه.ق، چاپ اول.

27- کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیه، تهران ، 1388 ه.ق، چاپ سوم.

28- محقق داماد، سید محمد، کتاب الصلاه، مؤسسه نشر الاسلامی، قم ، 1405ه.ق، چاپ اول.

29- محقق حلی، جعفر بن الحسن، شرایع الاسلام، انتشارات استقلال، تهران، 1409ه.ق.

30- ــــــــــــــــــــــــــ ، مختصر النافع، مؤسسه البعثت، تهران،1410 ﻫ.ق.

31- مراغه­ای، میرعبدالفتاح، العناوین، مؤسسه نشر الاسلامی، قم ، 1417ه.ق، چاپ اول.

32- نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام، دارالکتبه الاسلامیه، تهران ،1367 ﻫ. ش، چاپ سوم.

33- نراقی، احمد، مستند الشیعه، مؤسسه آل البیت، مشهد ،1415 ﻫ.ق، چاپ اول.

 

 

1. Allameh Helli, H.Y. 1999. Tahrirol Ahkam(1^st ed). Imam Sadiq Institute.

 

1. ……….. , ………… . 1966. Al-Mabsout. Maktabah Mortezaviyah.

 

1. ………… , ………… . No date. Al-Nahayah. Beirut: Darol Andeloos.

 

1. Ameli, S.M. 1989. Madarekol Ahkam(1^st ed). Aal Bayt Publication, Qom.

 

1. Ameli, S.M. 1998. Meftahol Keramah. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Araqi, A. 1984. Nehayatol Afkar(1^st ed). Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Ardebili, A. 1982. Majmaol Faedeh Val Borhan. Qom: Jameah Modaresin.

 

1. Askari, A.H. 1991. Al-Foroq Loghaviyah. Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Bohrani, Y. No date. Hadaeq Nazerah. Qom: Jamah Modaresin.

 

1. Boojnordi, M.H. 1998. Qavaed Fiqhiyah(1^st ed). Qom: Nashrol Hadi.

 

1. Fakhrol Motaqin, M.H. 1966. Ezah Favaed Fi Sharh Eshkalat Qavaed(1^st ed). Ayatollah Mahmoud Shahroudi.

 

1. Farahidi, K.A. 1988. Al-Eyn(2^nd ed). Darol Hejrah Institute.

 

1. Hur Ameli, M.H. Vasaelol Shiah(2^nd ed). Aal Bayt Le Ehya Torath, Qom.

 

1. Ibn Edris, M.M. 1989. Al-Saraer(2^nd ed). Qom: Jameah Modaresin Publication.

 

1. Ibn Manzour, M.M. 1984. Lesanol Arab. Qom: Adab Publication.

 

1. Johari, E.H. 1986. Al-Sahah(4^th ed). Egypt: Darol Elm Lel Malaeen.

 

1. Karaki, A.H. 1987. Jameal Maqased(1^st ed). Aal Bayt Institute, Qom.

 

1. Khansari, S.A. Jameah Madarek(2^nd ed). Maktabah Sadooq, Tehran.

 

1. Khoei, A.G. 1992. Mesbahah Fiqahah(3^rd ed). Qadir Publication, Najaf.

 

 

1. Koleyni, M.Y. Al-Kafi(3^rd ed). Tehran: Darol Kotob Islamiyah.

 

1. Maraqeei, M.A. 1996. Al-Anavin(1^st ed). Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. ……. , …… . 1989. Masalekol Afham(1^st de). Qom: Islamic Sciences Offices.

 

1. Mohaqeq, S.M. 1984. Al-Salah(1^st ed). Islamic Publication Institute, Qom.

 

1. Mohaqeq Helli, J.H. 1988. Sharaye Islam. Esteqlal Publication, Tehran.

 

1. ………… , …….. . 1989. Mokhtasarol Nafe. Besat Publication, Tehran.

 

1. Najafi, M.H. 1988. Javaherol Kalam(3^rd ed). Tehran: Darol Kotob Islamiyah.

 

1. Naraqi, A. 1994. Mostanadol Shiah(1^st ed). Mashhad: Aal Bayt Institute.

 

1. …….. , ….. . Principles of Menhajol Salehin(12^th ed). Mehr Publication, Qom.

 

1. …….., ………. No date. Quran.

 

1. Shahid Aval, M.M. 1990. Lomah Dameshqiyah(1^st ed). Darol Fekr Publication.

 

1. Shahid Sani, Z.A. 1983. Rozal Jenan Fi Sharah Ershad Azhan. Stone Publication.

 

1. Tabatabaei, S.M. 1987. Haqaeqol Osoul(5^th ed). Maktabah Basirati.

 

1. ……… , …….. . No date. Tazkaratol Foqaha. Maktabah Razaviyah Le Ehya Asar Jafariah, Qom.

 

1. Toussi, M.H. 1986. Tahzibol Ahkam(4^th ed). Tehran: Darol Kotob Islamiyah.

 

1. Toussi, M.H. 1996. Al-Khalaf(1^st ed). Qom: Islamic Publication Institute.