واکاوی جریان خیارات در اوراق صکوک اجاره

الموضوعات :

علیرضا حمیسی ¹ (دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران)
مجید قربانعلی دولابی ² (استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران)
مجید وزیری ³ (استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
محمود ویسی ⁴ (استادیار گروه فقه ومبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 07 السبت , جمادى الثانية, 1441 تاريخ التأكيد : 27 الإثنين , ذو الحجة, 1441 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: تأمین مالی اسلامی, صکوک اجاره, خیارات, اجاره تأمین دارایی, تأمین نقدینگی, اوراق رهنی,

ملخص المقالة :

تأمین مالی یکی از موضوعات حائز اهمیت در شرایط اقتصاد مقاومتی است. در ایران راهکارهای تأمین مالی گوناگونی ازجمله بازار سرمایه وجود دارد؛ اما با عنایت به ریسک گریزی سرمایه گذاران برای ورود به این بازار، ابزارهای مالی اسلامی تحت عنوان اوراق صکوک، مطرح و با اقبال بالایی مواجه شدند. اوراق اجاره، کاربردی‌ترین صکوک در کشور ماست. یکی از مباحث بدیع در این حوزه، بررسی جریان خیارات به‌عنوان ابزار حق فسخ در این اوراق است. در این مطالعه نخست مبانی فقهی و حقوقی زیربنایی خیارات شامل قواعد لاضرر، حکومت اراده، قصد و رضای متعاقدین، تروّی و نظریه حمایتی تشریح گردید. سپس خیارات قابل اجرا در اوراق اجاره به‌عنوان معیارهای پیش بین و جبران کننده معاملات، با ذکر مصادیق مرتبط با هر خیار، مورد مداقّه قرار گرفت. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که امکان اجرایی شدن خیارات عیب، تدلیس، غبن، شرط، اشتراط، رؤیت، تبعّض صفقه، تعذر تسلیم و تفلیس در روابط فی‌مابین برخی از ارکان انواع صکوک اجاره وجود دارد

المصادر:

قرآن کریم.

1 . آقاکاظم شیرازی، س (1391). اصول سرمایه‌گذاری. تهران: نشر رضوان.

2. ابن نجیم، ز (1405). الأشباه و النظائر. بیروت: دار کتب العلمیه.

3. احمدی حاجی آبادی، ر (1386). بررسی فقهی- نظری اوراق بهادار اسلامی (صکوک). نشریه راهبرد یاس، شماره 12، صص 95-112.

4. اصغری آقمشهدی، ف.؛ محمدی، س. و مصطفوی، زو (1393). شرایط تحقق خیار غبن. فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، شماره 37، ص 11-36.

5. السان، م (1393). بررسی شرایط و مبانی اعمال خیار تفلیس. فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، شماره 38، صص 29-50.

6. انصاری، م (1420). مکاسب. جلد 5.  قم: نشر‌ مجمع‌الفکرالاسلامی.

7. ایروانی، ع (1406). جمان السلک فی الاعراض عن الملک. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

8. ایزدی فرد، ع.ا. و فلاح، م (1394). تحلیل فقهی-حقوقی امکان تعمیم ارش مدنی به سایر خیارات. فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال یازدهم، شماره 39، صص11-36.

9. پهلوان، ح. و رضوی، ر (1386). اوراق صکوک: تعریف، انواع و ساختار. تهران: مدیریت پژوهش توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار، صص24-34.

10. جبعی‌العاملی، ز (شهید ثانی) (1414). مسالک‌الافهام. جلد سوم، قم: مؤسسه‌المعارف‌الاسلامیه.

11. حسن زاده، ع. احمدیان، ا (1391). تأثیر ابزارهای مالی اسلامی بر توسعة اقتصادی. دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، سال پنجم، شماره اول، صص 29 -58.

12. حسینی، س. ع.، حکمت، ه. و کاشف، م (1392). نقش صکوک اجاره و اوراق مشارکت در تأمین مالی شرکت­ها. مجله پژوهش حسابداری، شماره 8، صص 1-26.

13. حسینی‌الواسطی‌الزبیدی، م (بی‌تا). تاج‌العروس من جواهر القاموس. جلد سوم، بیروت: نشر مکتبه‌الحیاه.

14. حیدری، ع (1383).  اصول‌الاستنباط. قم: نشر حقوق اسلامی.

15. خراسانی،م (آخوند خراسانی) (1390). کفایه الاصول. قم: نشر دارالفکر. 

16. زارعی، م.م؛ جانعلی نژاد، س.م (1397). بررسی فقهی وحقوقی خیار رؤیت درمعامالت الکترونیکی، فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 53، صص 37-54.

17. سبزوارى،م (1423). کفایه الأحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامى.

18. سروش، الف (1386) . بررسی اوراق صکوک اجاره. ماهنامه بورس. شماره65، صص 14-20.

19. سروش،الف؛ صادقی، م (1386). مدیریت ریسک اوراق بهادار اجاره (صکوک اجاره). فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هفتم، شماره25، صص 1-31.

20. صفایی، س.ح. و ذاکری نیا، ح (1394). بررسی تطبیقی شیوه‌های جبران خسارت در مسؤولیت مدنی غیر قراردادی. فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، سال چهل و پنجم، شماره دوم، صص 265-283.

21. طاهرى، ح (1418). حقوق مدنى. جلد چهارم، قم: دفتر انتشارات اسلامى.

22. طوسی، م (شیخ طوسی). (1417). الخلاف. ج 3، قم: مؤسسه نشرالاسلامی.

23. قاسم زاده، س.م (1395). حقوق مدنی عقد بیع و شروط و خیارات. تهران: نشر میزان.

24. قنواتی، ج.، داوری لنگرودی، م (1389). تحلیل ماهیت حقوقی اوراق (صکوک) اجاره. مجله مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و چهارم، شمارة پیاپی 89، صص 159-171.

25. کاتوزیان، ن (1387). حقوق مدنی، اموال و مالکیت. چاپ یازدهم، تهران: نشر میزان.

26. کاشف الغطاء، م.ح (1359). تحریر المجله. عراق: نجف اشرف: المکتبه المرتضویه.

27. کریمی، م (1388). بررسی فرایند تأمین مالی و سیاستگذاری از طریق انتشار اوراق اجاره(صـکوک اجـاره با تمرکز بر بازار پول و سرمایه). پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: مؤسسه عالی بانکداری ایران.

28. گلستانی، م (1389). اوراق (صکوک) اجاره ابزاری نوین برای تأمین مالی شرکت­های لیزینگ. مجله اقتصادی-ماهنامه بررسی مسائل و سیاستهای اقتصادی، شماره های 9 و 10، صص 37-55.

29. صالح آبادی، ع (1384). بررسی اوراق قرضه اسلامی در مالزی از دیدگاه فقه امامیه. فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق(ع)، شماره 25، ص 95-113.

30. مازندرانی، آیت ا (1354). کتاب الاجاره.مجله کانون وکلا، شماره 133.

31. مبلغی، ا (1383). اوراق اجاره. فصلنامه تخصصی فقه و حقوق. پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی. سال اول، شماره 2، 150-155.

32. محقق داماد، م (1381). قواعد فقه (بخش مدنی). جلد دوم، تهران: انتشارات سمت.

33. محمدی، 1 (1384). مبانی استنباط حقوق اسلامی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

34. محی‌الدین قره‌داغی، ع (2010). حقیبة طالب العلم فی الاقتصاد الإسلامی والمعاملات المالیه الإسلامیه. قطر: وزارت اوقاف.

35. مراغى، س. م (1417). العناوین الفقهیه. جلد اول. قم: دفتر انتشارات اسلامى.

36. مکی عاملی، م (شهید اول). (1414). الدروس‌الشرعیه فی‌الفقه‌الامامیه. جلد سوم، قم: مؤسسه نشرالاسلامی.

37. موسوی خمینی، ر (1368). البیع. جلد چهارم و پنجم، قم: انتشارات اسماعیلیان.

38. موسویان، س. ع (1392). ابزارهای مالی اسلامی(صکوک). تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

39. موسویان، س. ع.  و رحیمی، س.ع (1391). ماهیت حقوقی و شرایط ارکان اوراق بهادار اجاره. مجله حقوق اسلامی، دوره نهم، شماره 32، صص 91-121.

40.  موسویان، س. ع. و فراهانی فرد، س (1385). اوراق بهادار اجاره، فصلنامه اقتصاد اسلامی. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،شماره 24، صص 71-95.

41. موسویان، س. ع (1389). تبدیل دارایی­های بانکی به اوراق بهادار در بانکداری بدون ربا. فصلنامه پول و اقتصاد، شماره 4، 79-112.

42. مومنی، ع. مومنی، س.م (1393). بررسی عقد اجاره در مواجهه با عذر عام. فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، شماره 35، صص 141-156

The Holy Quran.

Abdul Rahman, A. (2003). Accounting regulatory issues on investments in Islamic bonds. International Journal of Islamic Financial Services, 4(4), 20-35.

Agha Kazem Shirazi, S. (2012). Principles of investment. Tehran: Rezvan Publishing.

Ahmadi Hajiabadi, R. (2007). Jurisprudential-theoretical study of Islamic securities (sukuk). Yas Strategy Magazine, 12, 95-114.

Alam, N., Hassan, M. and Hague, M. (2013). Are Islamic bonds different from conventional bonds? International evidence from capital market tests .Borsa Istanbul Review, 13(3), 22-29.

Ansari, M. (1999). Almaksab. Qom: Publication of the Islamic Thought Association.

Asghari Aghamshahdi, F. Mohammadi, S. & Mustafavi, Z. (2014). Conditions for the realization of the option of cheating. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 10 (37), 11-36.

Ebne Najim, Z. (1985). Alashbah & Alnazaer. Beirut: Dar al-Kitab al-Alamiya.

Elsan, M. (2014). Examining the conditions and principles of applying Tbilisi cucumber. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 10(38), 29-50.

Fathurahman. H., & Rachma, F. (2013). Comparative analysis of return on sukuk .American Journal of Economics, 3(3), 159-163.

 Gharaee, M.(2010). The knowledge in the Islamic economy and Islamic financial transactions. Qatar: Ministry of Endowments.

Golestani, M. (2010). Rental (sukuk) is a new tool for financing leasing companies. Economic Journal- Monthly Review of Economic Issues and Policies, 10, 37-55.

Haidari, A. (2004). Principles of inference. Qom: Islamic Law Publishing.

Hassanzadeh, A. & Ahmadian, A. (2012). The impact of Islamic financial instruments on economic development. Two Quarterly Journal of Islamic Economic Studies, 5, 29-58.

Helli, F. (2008). Explaining the benefits in explaining the problems of the rules. Qom: Ismaielian Institute.

Hosseini, S. A., Hekmat, H. & Kashif, M. (2013). The role of rent sukuk and participation bonds in corporate financing. Journal of Accounting Research, 8, 1-26.

Izadi Fard, A.A. Fallah, M. (2015). Jurisprudential-legal analysis of the possibility of extending the civil arch to other options. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 11(39), 25-36.

Jabaie al-Ameli, Z. (1993). Masalek Alafham. Qom: Islamic Enlightenment Institute.

Karimi, M. (2009). Investigating the financing and policy-making process through the issuance of lease bonds (lease sukuk focusing on the money and capital markets). Tehran: Higher Institute of Banking.

Kashif al-Ghatta, M.H. (1980). Journal writing. Iraq: Najaf Ashraf Library.

Katozian, N. (2008). Civil rights, property and ownership. Tehran: Mizan Publishing.

Khorasani, M. (2011). Sufficiency of principles. Qom: Dar al-Fekr Publishing.

Makki Ameli, M. (1993). Legal lessons in Imamieh jurisprudence. Qom: Islamic Publishing Institute.

Maraghi, S. M.(1996).  The titles of jurisprudence. Qom: Office of Islamic Publications.

Mobaleghi, A. (2004). Lease papers. Journal of Jurisprudence and Law. Research Institute of Islamic Culture and Thought, 1(2),  150-155.

Mohaghegh Damad, M. (2002). Rules of jurisprudence (civil section). Tehran: Samat Publications.

Mohammadi, A. (2005). Fundamentals of inference of Islamic law. Tehran: University of Tehran Press.

Momeni, A. Momeni, S.M. (2014). Examining the lease in the face of a general excuse. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 10(35), 141-156.

Mousavi Khomeini, R. (1989). Albeie. Qom: Ismailiean Publications.

Mousavian, S. &  Rahimi, S.A. (2012). Legal Nature and conditions of the pillars of rental securities. Journal of Islamic Law, 9(32), 91-121.

Mousavian, S. (2013). Islamic financial instruments (sukuk). Tehran: Publishing Organization of the Institute of Islamic Culture and Thought.

Mousavian, S.(2010). Conversion of bank assets into securities in interest-free banking. Money and Economics Quarterly, 4,  79-112.

Naeini, M. (1994). Hashieh Almakaseb. Tehran: Al-Muktabah Library.

Najafi, M. (1981). Javaher Alkalam. Beirut: Dar Al-Ahya Al-Tarath Al-Arabi.

Qanawati, J. & Davari Langroudi, M. (2010). Analysis of the legal nature of lease bonds. Journal of Islamic Studies: Jurisprudence and principles, 45, (89), 133-151.

Qasemzadeh, S.M. (2016). Civil law contract of sale and terms and options. Tehran: Mizan Publishing.

Sabzevari, M. (2002). Sufficiency of rulings. Qom: Islamic Publications Office.

Safaei, S.H. & Zakeri Nia, H. (2015). Comparative study of non-contractual civil liability compensation methods. Quarterly Journal of Private Law Studies, 45(2), 265-283.

Salehabadi, A. (2005). A study of Islamic bonds in Malaysia from the perspective of Imami Jurisprudence. Research Quarterly of Imam Sadegh, 25, 95-113.

Soroush, A. & Sadeghi, M. (2007). Rental securities risk management (rental sukuk). Islamic Economics Quarterly, 7(25), 1-31.

Taheri, H. (1997). Civil rights. Qom: Islamic Publications Office.

Tusi, M. (1996). Contrast. Qom: Islamic Publishing Institute.

Wilson, R.(2006). Innovation in the structuring of Islamic Sukuk securities; Banking and Finance International Conference, Islamic Banking and Finance. Beirut: Lebanese American University.

Zarei, M.. & Janali Nejad, S.M. (2018). Jurisprudential and legal study of the option of seeing in electronic transactions. Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law, 14 (53), 37-54.