بررسی فقهی و حقوقی عنصر مصلحت در قانون حمایت خانواده مصوب 1391
الموضوعات :رحمت الله سعیدی گراغانی 1 , محمدرضا کیخا 2
1 - دانشجو دکترادانشجوی دکتری فقه و حقوق، واحد زاهدان، دانشگاه آزاد اسلامی، زاهدان، ایران
2 - استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران
الکلمات المفتاحية: حقوق خانواده, عنصر مصلحت, قانون حمایت خانواده, سازگاری قانون با محیط,
ملخص المقالة :
خانواده به عنوان واحدی از اجتماع در جریان تحولات زمانه قرار دارد، بنابراین لازم است حقوق خانواده نیز در مسیر تحولات اجتماعی، متحول گردد، این امر می‌طلبد که برخی از احکام آن با رویکردی به عنصر مصلحت که از فروعات حکم عقل می‌باشد، تغییر یابد. روابط افراد خانواده خصوصاً زوجین از جمله موضوعاتی است که تحت تأثیر تحولات زمان قرار می‌گیرد و طبیعی است که با تحول موضوع انتظار می‌رود احکام و مقررات مربوطه نیز تغییر یابد. قانون حمایت خانواده دربرگیرنده تفکری جامع درباره موضوعات خانواده بوده و بدون شک تحولات جهانی و اوضاع و احوال ایران، آن را کمابیش تحت تأثیر قرار داده است. با این تفاسیر جایگاه عنصر مصلحت در قانون حمایت خانواده مصوب 1391 در موارد مختلف مربوط به حقوق خانواده، قابل بررسی است. به موجب این تحقیق که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته، این نتیجه قابل بیان است که برخی موارد این قانون قابل نقد و برخی نیز از نکات متمایز آن می‌باشد. پیش‌بینی مراکز مشاوره از جمله موضوعات مورد انتقاد است، زیرا اگرچه هدف این مراکز ایجاد صلح و سازش است ولی عملاً باعث اتلاف وقت و ایجاد فشارهای عصبی در زوجین، خصوصاً زوجه می‌گردد. در کنار موارد مورد انتقاد، پیش‌بینی اتخاذ تصمیم فوری از جمله حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن که تا حدودی در این موارد آسیب‌پذیرتر هستند، از نکات متمایز و مثبت قانون حمایت از خانواده است.
1- ابن منظور، محمدبن مکرم، (1405)، لسان العرب، جلد 2، ادب الحوزه، قم.
2- اردبیلی، مولی احمد، (1403)، مجمع الفائده و البرهان، جلد 5، جامعه المدرسین، قم.
3- بحرانی، یوسف، (1420)، الحدائق الناضره، جامعه المدرسین، قم.
4- توانچه، میترا، (1392)، نقد و بررسی قانون حمایت خانواده مصوب سال 91. پیک حق، 2، 102-112.
5- حلی، حسن ابن یوسف، (1399)، کشف المراد، مؤسسه الاعلمی، بیروت.
6- حلی، محمدبن حسن فخرالمحققین، (1363)، ایضاح الفوائد، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم.
7- خضری، بک محمد، (1385)، اصول الفقه، مکتبه التجاریه الکبری، مصر.
8- رهبر، مهدی، (1388)، مقایسه جایگاه مصلحت در فقه امامیه و اهل سنت، مجله پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، 17، 20-32.
9- زمانی درمزاری، محمدرضا، (1377)، دانستنی‌های حقوقی (حقوق خانواده)، جلد 2، واحد مطالعات حقوق خانواده و حقوق زنان مؤسسه حقوقی و بین‌المللی، تهران.
10-زیدان، عبدالکریم، (1410)، المدخل لدراسه الشریعه الاسلامیه، مؤسسه الرساله، قم، چاپ یازدهم.
11-سرورالبهسردی، السید محمد، (1408)، مصباح الاصول، تقریراً لابحاث السیدابوالقاسم الخویی، مکتبه الداودی، قم.
12-غزالی، ابی حامد، (1417)، المستصفی من علم الاصول، جلد 1، مؤسسه رسالت، بیروت.
13-فتحی، الدرینی، (1405)، المناهج الاصولیه فی الاجتهاد بالرأی، الشرکه المتحده للتوزیع، دمشق.
14- کاظمی، محمدعلی، (1406)، فوائد الاصول، تقریراً لابحاث میرزامحمد حسین النائینی، جامعه المدرسین، قم.
15-موسوی خمینی، روح اللَّه، (1372)، انوارالهدایه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی (ره)، قم.
_||_
Ardebili, M.A. (1983). Majma Al-Faede va Al-Borhan. Qom: Jameat Al-Modaresin.
2. Bohrani, Y. (2000). Al-Hadaeq Al-Nazera. Qom: Jameat Al-Modaresin.
3. Fathi, A. (1985). Al-Manahej Al-Osouliya fi Al-Ijtihad Belrali. Damascus: Al-Sherka Al-Motahede Letozi.
4. Ghazali, A.H. (1996). Al-Mostasfi men Elm Al-Osoul. Beirut: Resalat Institute.
5. Helli, H. (1979). Kashf Al-Morad, Beirut: Al-Alami Institute.
6. Helli, M. (1984). Izah al-Favaed. Qom: Ismaeilian Press.
7. Ibn Manzour, M. (1985). Lisan al-Arab. Qom: Adab al-Hawza.
8. Kazemi, M.A. (1986). Favaed Al-Osoul Tagrira Leebhas Mirza Mohammad Hossein Al-Naeini. Qom: Jameat Al-Modarresin.
9. Khezri, B. (1965). Al-Fiqh Principles. Egypt: Al-Tijarat Al-Kubra Publication.
10. Khomeini, R. (1993). Anvar Al-Hedaya. Qom: Institute for the Compilation and Publication of Imam Khomeini's Works .
11. Rahbar, M. (2010). Comparison of the place of expediency in Sunni and Imamiyah jurisprudence, Research Journal of Imam Sadiq University, 17(1) 56-76.
12. Sarvar al-Behsardi, A.M. (1988). Mesbah Al-Osoul, Taghrira Lebhas al-Seyed Abolghasem al-Khoyi, Qom: Al-Davoudi Publication.
13. Tavanche, M. (2013). A review and criticism on family protection law approved in 2012. Tehran: Peyk Haq.
14. Zeidan, A. (1990). Al-Madkhal Lederasa Al-Sharia Al-Islamiya. Beirut: Al-Resala Institute.
