حق اختصاص
الموضوعات :
1 - استادیار گروه حقوق، دانشگاه حضرت معصومه (س)، قم، ایران
الکلمات المفتاحية: سلطنت, ملک, حق تقدم, حق اختصاص, اولویت,
ملخص المقالة :
حق اختصاص اعتبار عقلایی است که بین شخص با شیء یا مکانی برقرار می شود. در باره ماهیت حق اختصاص بحث و اختلاف نظر وجود دارد که آیا حق مالی، نوعی ملکیت یا سلطنت یا اولویت است. همچنین نسبت به ثبوت چنین حقی اختلاف نظر وجود دارد و برای اثبات آن به ادله ای مانند اجماع، روایت، استصحاب و سیره عقلا استناد شده است . برخی از اموری که جریان حق اختصاص در باره آنها مطرح است عبارتند از : حق اختصاص در اعیان نجس ، سقوط عین از مالیت و ملکیت و حق اختصاص نسبت به عین بعد از جبران خسارت ( دادن بدل )، مالکیت معنوی، حق تقدم. شرط تحقق حق اختصاص فایده داشتن و وجود قصد انتفاع است. مزاحمت و تصرف در مورد حق اختصاص بدون اذن صاحب آن حرام است. معاوضه و همچنین تملیک حق اختصاص بطور رایگان به وسیله هبه یا وصیت و وقف آن صحیح است. پایان حق اختصاص نسبت به نوع آن متفاوت است .
- ابن رجب، عبدالرحمن، (1419)، قواعد، دار ابن عفان، عربستان سعودی.
- ابن قدامه، عبدالله، (1425)، المغنی، دارالحدیث، قاهره، چاپ دوم.
- ابن منظور، محمد، (1414)، لسان‌العرب، دارالفکر، بیروت، چاپ سوم.
- آشتیانی، محمد حسن ، (1425)، قضا، انتشارات زهیر، قم، چاپ اول.
- انصاری، مرتضی، (1411)، مکاسب، دارالذخائر، قم، چاپ اول.
- انصاری، مرتضی، (1415)، رساله فی الوصایا ، کنگره بزرگداشت شیخ انصاری، قم، چاپ اول.
- انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی ، (1384) ، دانشنامه حقو ق خصوصی، محراب فکر، تهران.
- ایروانی، علی، (1406)، حاشیه المکاسب ، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول.
- آملی ، محمدتقی، (1413)، المکاسب والبیع (تقریرات نائینی) ، جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.
- بحرالعلوم ، سید محمد، (1403)، بلغۀ الفقیه، مکتبۀ الصادق، تهران، چاپ چهارم.
- بحرانی، یوسف ، (1405)، الحدائق الناضره ، جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.
- بجنوردی ، میرزا حسن، (1419) ، القواعد الفقهیه، الهادی، قم، چاپ اول.
- بیهقی، احمد ، (1352)، السنن الکبری، دارصادر، بیروت، چاپ اول.
- جعفری لنگرودی، محمد جعفر ، (1380) ، حقوق اموال، گنج دانش، تهران، چاپ پنجم.
- حائری، سید کاظم، (1423) ، فقه‌العقود ، مجمع اندیشه اسلامی، قم، چاپ دوم.
- حلی، جعفربن حسن، (1408) ، شرایع الاسلام ، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.
- حلی، حسن بن یوسف، (1414) ، تذکره الفقها ، مؤسسه آل البیت، چاپ اول.
- حلی، حسن بن یوسف، (1420) ، تحریر الاحکام ، مؤسسه امام صادق، قم ، چاپ اول.
- حلی، حسن بن یوسف، (1413) ، قواعد الاحکام ، جامعه مدرسین، قم ، چاپ اول.
- حلّی، عبدالحلیم عوض، (1428 ) ، حقوق الطبع والنشر محفوظة أم لا؟، مجلة فقه أهل البیت ، ش47.
- خمینی، سید روح الله، (1421) ، البیع، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، قم، چاپ اول.
- خمینی سید روح الله، (1378) ، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم ، قم.
- خمینی سید روح الله، (1415) ،مکاسب محرمه، مؤسسه تنظیم ونشرآثار امام خمینی ، قم ، چاپ اول.
- خویی، سیدابوالقاسم، (1413) ، مصباح‌الفقاهه، انصاریان، قم.
- خویی، سیدابوالقاسم، (1410) ، منهاج الصالحین، مدینه العلم ، قم.
- دهخدا، علی اکبر، (1377) ، لغت‌نامه ، دانشگاه تهران، چاپ دوم.
- سنهوری ، عبدالرزاق، (1988) ، الوسیط ، حلبی، بیروت، چاپ سوم.
- شرتونی، سعید، (1416) ، اقرب‌الموارد، دارالاسوه ، ایران، چاپ اول.
- طباطبایی یزدی، (1409) ، محمدکاظم، عروه الوثقی، اعلمی، بیروت ، چاپ دوم.
- طریحی، فخرالدین، (1416) ، مجمع البحرین ، مرتضوی، تهران، چاپ سوم.
- عاملی، حر ، (1409)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت ، قم، چاپ اول.
- عاملی، زین الدین ( شهید ثانی)، (1410) ، الروضه البهیه، داوری، قم، چاپ اول.
- عاملی، زین الدین ( شهید ثانی)، (1413) ، مسالک الافهام ، معارف اسلامی ، قم ، چاپ اول.
- عاملی، سید محمدجواد ، (1419) ، مفتاح‌الکرامة ،جامعه مدرسین، قم، چاپ اول.
- غروی اصفهانی، (1418) ، رسالة فی تحقیق الحق والحکم ، انوارالهدی، قم ، چاپ اول.
- قنواتی، جلیل و دیگران ، (1379) ، حقوق قراردادها در فقه امامیه، سمت، تهران، چاپ اول.
- کاتوزیان، ناصر، (1374) ، مقدمه علم حقوق ، بهمن ، تهران، چاپ نوزدهم.
- کاشف الغطاء، جعفر، (1422) ، کشف الغطاء ، جامعه مدرسین ، قم ، چاپ اول.
- کرکی، علی بن حسین، (1414) ، جامع المقاصد، مؤسسه آل البیت ، قم ، چاپ دوم.
- محقق داماد، مصطفی، (1406) ، قواعد فقه ، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.
- محقق داماد، مصطفی، ( 1380) ، حق تقدم ، مجله تحقیقات حقوقی ، دانشگاه شهید بهشتی ، تهران ، شماره 33و 34
- مکی، محمد (شهید اول )، (1417) ، الدروس الشرعیه ، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم.
- معین، محمد، (1375)، فرهنگ فارسی، سپهر، تهران، چاپ نهم.
- نائینی، محمد حسن، (1373) ، منیةالطالب، مکتبه المحمدیه، تهران، چاپ اول.
- نجفی، محمدحسن، (1404) ، جواهر الکلام ،دار احیاء التراث العربی ، بیروت ، چاپ هفتم.
_||_
Al-Sanhuri, A.A. (1988). Al-Vasit. Beirut: Halabi.
2. Al-Shartoni, S. (1995). Aqrab Al-Mavared. Iran: Dar al-Osveh.
3. Ameli, H. (1988). Vasael Al-Shia. Qom: Al-Beyt Institution.
4. Ameli, M. J. (1998). Meftah Al-Keramah. Qom: Jameaye Modaresin.
5. Ameli, Z. (Shahid Sani) (1989). Al-Rovzat Al-Bahiya. Qom: Davari.
6. Ameli, Z. (Shahid Sani) (1992). Masalek Al-Afham. Qom: Maarefe Islami.
7. Amoli, M. T. (1992). Al-Makaseb Va Al-Beia (Pleadings of Naeini). Qom: Jameaye Modaresin.
8. Ansari, M. (1990). Makaseb. Qom: Dar Azakhaer.
9. Ansari, M. (1994). Resaleh Fi Al-Vasaya. Qom: Congress commemoration of Sheikh Ansari.
10. Ansari, M. & Taheri M.A. (2006). Encyclopedia of private law. Tehran: Mehrab Fikr.
11. Ashtiyani, M. H. (2004). Ghaza. Qom: Zoheir Publication.
12. Bahr Al-Ulum, M. (1983). Bolqat Al-Faqih. Tehran: Maktab Al-Sadiq.
13. Bahrani, Y. ( 1985). Al-Hadaeq Al-Nazere. Qom: Jameaye Modaresin.
14. Beihaghi, A. (1974 ). Al-Sonan Alkobra. Beirut : Dar Sader
15. Bojnordi, H. (1998). Al-Qavaed Al-Feqhiyeh. Qom: Al-Hadi.
16. Dehkhoda, A. A. (1999). Dictionary. Tehran: Tehran University Press.
17. Haeri, K. (2002). Feqh Al-Uqud. Qom: Islamic Thought Assembly
18. Helli. A. A. ( 2007 ). Hoqoq Al-Taba Va Al-Nashr?. Journal of Feq Ahl Al-Beit, 47.
19. Helli, H. Y. ( 1992). Qavaed al-Ahkam of Jameaye Modaresin. Qom.
20. Helli, H. Y. (1993). Tazkerat Al-Foqaha. Qom: Al Al-Beit Institution.
21. Helli, H. Y. (1999). Tahrir Al-Ahkam. Qom: Imam Sadegh Institution.
22. Helli. J. H. (1987). Sharayea al-Eslam. Qom: Ismaeilian Institution.
23. Ibn Manzur, M. M. (1993). Lisan Al-Arab. Beirut: Dar al-Fikr.
24. Ibn Qodame, A. A. (2004). Al-Moqni. Qahere: Dar al-Hadis.
25. Ibn Rajab, A. (1998 ). Qavaed. Saudi Arabia : Dar Ibn-Erfan
26. Irvani, A. (1985). Hashiye Makaseb. Tehran: Ministry of Islamic Guidance.
27. Jafari Langarodi, M. J. (2002). Law of possessions. Tehran: Ganje Danesh.
28. Kashef al-Qetae, J. (2001). Kashf Al-Qetae. Qom: Jameaye Modaresin.
29. Katouzian, N. (1996). The introduction of law science. Tehran: Bahman.
30. Khoei, A. (1992). Mesbah Al-Feqahe. Qom: Ansariyan.
31. Khoei, A. (1989). Menhaj Al-Salehin. Qom: Madinat Al-Elm.
32. Khomeini, R. (1994). Makaseb Moharameh. Qom: Institute of Publication of Imam Khomeini’s Works.
33. Khomeini, R. (2000). Al-Beia. Qom: Institute of Publication of Imam Khomeini’s Works.
34. Khomeini, R. ( ). Tahrir Alvasileh. Qom : Dar Alelm Institution.
35. Karaki, A. (1993). Jamea Al-Maqased. Qom: Al al-Beit Institution.
36. Maki, M. (Shahid Aval). (1996). Al-Dorous Al-Shareiye. Qom: Jameaye Modaresin.
37. Moein, M. (1997). Persian dictionary. Tehran: Sepehr.
38. Mohaqeq Damad, M. ( 1985 ). Qaved Feqh. Tehran: Islamic Sciences Publication.
39. Mohaqeq Damad, M. ( 2002 ). The right to provide. Journal of Law Researches. Tehran.
40. Naeini, M. H. (1995). Maniyat Al-Taleb. Tehran: Maktab Al-Mohammadiye.
41. Najafi, M. H. (1984). Javaher Al-Kalam. Beirut: Dar Ehya al-Torath Al-Arabi.
42. Qanavati, J. (2001). The laws of contractions in Imamiye Feqh. Tehran: Samt.
43. Qaravi Esfahani, M. (1997). Resalet Fi Tahqiq Al-Haq Va Hekam. Qom: Anvar Al-Hoda.
44. Tabatabei Yazdi, M. K. (1988). Urvat Al-Vosqa. Beirut: Aelami.
45. Toreihi, F. (1995). Majma Al-Bahrein. Tehran: Mortazavi.
