بررسی ادلّه قائلین به حرمت ریش‌تراشی در میان فقهای امامیه
الموضوعات :
1 - استاد دانشگاه تهران
2 - دانشگاه تهران
الکلمات المفتاحية: ریش, ریش‌تراشی, لحیة, حلق, اعفاء, تراشیدن صورت,
ملخص المقالة :
یکی از مسائلی که اذهان متشرعین را به خود مشغول کرده حکم شرعی ریش تراشی می باشد. مسأله حلق لحیة در میان فقهای امامیه اولین بار در اواخر قرن هفتم مطرح شد اما تصریح به حرمت از قرن دهم یا یازدهم هـجری قمری در کتب فقهی شیعه آغاز شده است. قائلین به حرمت ریش تراشی به ادلّه مختلف - کتاب، روایات، اجماع، شهرت، سیره مسلمین، ارتکاز متشرعین و عقل- استدلال کرده اند که با بررسی دقیق آنها روشن می گردد که هیچ یک از آن مستندات، صلاحیت وافی برای اثبات حرمت ریش تراشی را ندارد و ادلّه اصل برائت مقتضی جواز حلق لحیة می باشد اما چون از طرفی دیگر، هیچ یک از انبیا و اولیا (معصومین) و علمای اسلام از صدر تا به حال ریش تراشی نکرده اند مقتضای احتیاط، نتراشیدن ریش خواهد بود
قرآن کریم
2. ابنغضائرى، احمدبن ابىعبدالله، کتاب الضعفاء- رجال ابن الغضائری، اسماعیلیان، قم، 1406ق.
3. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، دار صادر، بیروت، 1414ق،چاپ سوم.
4. احسائى، ابن ابى جمهور، محمد بن علی بن ابراهیم، الأقطاب الفقهیة على مذهب الإمامیة، کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، قم، 1410 ق، چاپ اول.
5. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، عوالیاللآلی،انتشارات سیدالشهداء(ع)،قم، 1405ق.
6. استادی، رضا، ده رساله، دفتر انتشارات اسلامی، قم، 1380ش، چاپ دوم.
7. استرآبادى، محمّد باقربن محمّدحسینى[میرداماد]،شارعالنجاة فیأحکام العبادات، تهران، 1397ق.
8. انصاری، مرتضی[شیخ انصاری]، صراط النجاة، کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم، قم ، 1415ق.
9. ـــــــــــــــــــــــــــــ، فرائد الاصول، دفتر انتشارات اسلامی، بیجا، بیتا.
10. ـــــــــــــــــــــــــــــ، الطهارة،کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم، قم،1415ق، چاپ اول.
11. ـــــــــــــــــــــــــــــ، المکاسب،کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم،قم،1415ق،چاپ اول.
12. انصاری، محمد علی، الموسوعة الفقهیة المیسرة، مجمع الفکر الاسلامی، قم، 1415ق.
13. بحرانى، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1405ق.
14. بزرگ تهرانی، شیخ آقا، الذریعه الی تصانیف الشیعه، اسماعیلیان، قم، 1408ق.
15. بلاغى، محمد جواد، رسالة فی حرمة حلق اللحیة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1415ق، چاپ اول.
16. بندریگی، محمد، المنجد، انتشارات ایران، تهران، بیتا، چاپ دوم.
17. بنی هاشمی خمینی،سیدمحمد حسین، توضیح المسائل مراجع، دفترانتشارات اسلامى،قم، 1424ق.
18. تبریزى، جواد، إرشاد الطالب إلى التعلیق على المکاسب، اسماعیلیان، قم، 1416ق.
19. توحیدی، محمد علی، مصباح الفقاهة، تقریرات بحث آیت الله خویی، بیجا، بیتا.
20. جزائرى، عبد اللَّه بن نور الدین، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، ایران، بیتا.
21. جوهری، اسماعیلبنحماد، الصحاحتاجاللغةو صحاح العربیة، دارالعلم للملایین، بیروت،1407ق.
22. حرّ عاملى، محمد بن حسن، تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، مؤسسه آل البیت، قم، 1409ق، چاپ اول.
23. حلى، یحیى بن سعید، الجامع للشرائع، سید الشهداء العلمیة، قم، 1405ق، چاپ اول.
24. حلّى، محمد بن منصور[ابن ادریس]، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1410ق، چاپ دوم.
25. حلّى، حسن بن على بن داود، رجال ابن داود، دانشگاه تهران، تهران، 1383ق.
26. حلى، حسن بن یوسف[علامه]، خلاصة الأقوال فی معرفة أحوال الرجال، دار الذخائر، قم، 1411ق.
27. حمیرى، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، کتابفروشى نینوا، تهران، بیتا.
28. خراسانی، محمد کاظم[آخوند]، کفایة الاصول، موسسه آل البیت، 1409ق، چاپ اول.
29. راغب اصفهانى، حسینبن محمد، المفردات فیغریب القرآن، دارالعلم، بیروت،1412ق، چاپ اول.
30. زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، المکتبة الحیاة، بیروت، بیتا.
31. سبحانی، جعفر، تهذیب الاصول، تقریرات بحث امام خمینی، اسماعیلیان، قم، 1382ش.
32. سبزوارى، سید عبد الأعلى، مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، دفتر آیة الله سبزوارى، قم، 1413ق.
33. طباطبایى، سید محمد حسین، المیزان فى تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، 1417ق، چاپ پنجم.
34. طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش.
35. طریحى، فخر الدین، مجمع البحرین، کتابفروشى مرتضوى، تهران، 1416ق، چاپ سوم.
36. طوسى، محمد بن حسن[شیخ]، التبیان فی تفسیر القران، مکتب الاعلام الاسلامی، بیجا، 1409ق، چاپ اول.
37. ـــــــــــــــــــــــــــــ، تهذیب الأحکام،دارالکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق، چاپ چهارم.
38. ـــــــــــــــــــــــــــــ، رجال الشیخ - الأبواب،دفترانتشاراتاسلامى،قم،1415ق،چاپ اول.
39. ـــــــــــــــــــــــــــــ، الفهرست، المکتبة الرضویة، نجف، بیتا.
40. عاملى، بهاءالدین محمد بن حسین[شیخ بهائى]، الحبل المتین فی أحکام الدین، کتابفروشى بصیرتى،قم، 1390ق، چاپ اول.
41. عاملى، جوادبن محمدحسینى، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1419ق، چاپ اول.
42. عاملی، محمد حسین، ارشاد العقول الی مباحثالاصول، تقریرات بحث آیت الله سبحانی، موسسه امام صادق، قم، 1424ق، چاپ اول.
43. على بن جعفر، مسائل علی بن جعفر، مؤسسه آل البیت، قم، 1409ق، چاپ اول.
44. عیاشى، محمد بن مسعود، کتاب التفسیر، چاپخانه علمیه، تهران، 1380ق.
45. فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، منشورات الهجرة، قم ، 1410ق، چاپدوم.
46. فیض کاشانى، محمد محسن، مفاتیح الشرائع ، بیجا ، بیتا.
47. ــــــــــــــــــــــــــ، الوافی،کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(ع)، اصفهان، 1406ق، چاپ اول.
48. قمى، على بن ابراهیم، تفسیر قمى، دار الکتاب، قم، 1367ش، چاپ چهارم.
49. قمی، محمد بن علی بن بابویه[شیخ صدوق]، الخصال، جامعه مدرسین، قم، 1403ق.
50. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، علل الشرائع، انتشارات مکتبة الداورى، قم، بیتا.
51. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، معانی الأخبار، انتشارات جامعه مدرسین، قم،1361ش.
52. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ، من‌لایحضره الفقیه، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1413ق، چاپ دوم.
53. کاشف الغطاء، جعفر، کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، قم، بیتا، چاپ اول.
54. کشى، محمد بن عمر بن عبد العزیز، رجال الکشی-اختیار معرفة الرجال، مؤسسه نشر در دانشگاه مشهد، مشهد، 1490ق.
55. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407ق، چاپ چهارم.
56. کوفى، محمد بن محمد اشعث، الجعفریات، مکتبة نینوى الحدیثة، تهران، بیتا.
57. لارى، سید عبد الحسین، مجموع الرسائل، مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، 1418ق، چاپ اول.
58. مجلسى، محمد تقى[مجلسی اول]، روضة المتقین فی شرح منل یحضره الفقیه، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانبور، قم، 1406ق، چاپ دوم.
59. مجلسى، محمد باقر[علامه مجلسی]، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.
60. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، حلیة المتقین،انتشارات موعوداسلام، بوشهر،1382ش، چاپ اول.
61. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1404ق، چاپ دوم.
62. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، اسماعیلیان، قم، بیتا، چاپ پنجم.
63. مقداد بن عبد اللَّه، جمال الدین[فاضل مقداد]، نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة، آیة الله مرعشى نجفى، قم، 1403ق، چاپ اول.
64. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1376ش، چاپ بیستم.
65. مکی عاملى، محمد بن جمال الدین[شهید اول]، القواعد و الفوائد، مفید، قم،بیتا.
66. موسوى تبریزی، سید ابو الحسن[مولانا]، الحلیة فی حرمة حلق اللحیة، تبریز، بیتا.
67. موسوی خمینی، روح الله[امام خمینی]، انوار الهدایة، تنظیم و نشر آثار امام، قم، 1415ق، چاپ دوم.
68. موسوی خویی، سید ابوالقاسم، مصباح الاصول، کتابفروشی داوری، بیجا، 1417ق، چاپ پنجم.
69. ــــــــــــــــــــــــــ، معجم رجال الحدیث، بیجا ، بیتا.
70. نجاشى، احمدبن على بن احمد، رجال النجاشی-فهرستأسماء مصنفیالشیعة، دفتر انتشارات اسلامى، قم، 1407ق.
71. نجفى، محمد حسن بن باقر[صاحب جواهر]، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، بیتا، چاپ هفتم.
72. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى، رسائل و مسائل، بیجا ، بیتا.
73. نورى، میرزا حسین، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسه آل البیت، بیروت، 1408ق، چاپ اول.
_||_
