نهاد ضمان قراردادی در بوته‌ی سیاست قانونگذاری؛ تعارض یا همگرایی
الموضوعات :سید علی جبار گلباغی ماسوله 1 , علی شعبان نژاد 2
1 - استادیار، گروه فقه و حقوق، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، مؤسسه آموزش عالی روزبهان، ساری، ایران.
الکلمات المفتاحية: ضمان, قانونگذاری ضمان, ضمان قراردادی, ضمان انضمامی, ضمان انتقالی. ,
ملخص المقالة :
ضمان قراردادی، یکی از نهادهای تعهدات در فقه و حقوق است. مطالعه و مقایسهی ابتدائی مواد ناظر بر ضمان عقدی در قانون مدنی و قانون تجارت، از تفاوت ضمان قراردادی مشهود در این دو قانون، گزارش میدهد. التفات به ظاهر این تفاوت، امکان بروز پندار تنافی میان مواد قانون مدنی و قانون تجارت را در خصوص ضمان قراردادی و متعاقباً، پروراندن گمانههای: تعارض میان مواد ناظر بر ضمان قراردادی در قانون مدنی و قانون تجارت و نیز اتخاذ سیاست دوگانهی قانونگذار ایرانی را در ادبیات قانونگذاری نهاد ضمان قراردادی، تسهیل میکند که البته، فرض پذیرش این دو گمانه، هم با یگانگی ماهیت ضمان قراردادی و هم با جعل واحد آن، در تنافی است؛ از این رو، نوشتار حاضر میکوشد با بهرهگیری از آموزههای فقه امامیه و التفات به مواد ناظر بر ضمان در دو قانون مدنی و تجارت ایران، ناپذیرفتنی بودن گمانههای مذکور را اثبات و نمایان سازد و از این مسیر، به تبیین سیاست قانونگذار ایرانی در قانونگذاری نهاد ضمان قراردادی در قانون مدنی و تجارت ایران نایل آید.
1-آخوند خراسانی، محمد کاظم (1409ق). کفایة الاصول. قم: موسسه آل البیت (ع).
2-آل عصفور، حسین بن محمد (بی¬تا). الأنوار اللوامع. قم: مجمع البحوث العلمیة.
3-ابن فهد حلی، احمد بن محمد (1407ق). المهذّب البارع. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
4-اردبیلی، احمد بن محمد (1403ق). مجمع الفائدة و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
5-اسکینی، ربیعا (1385). حقوق تجارت: کلیات، معاملات تجاری، تجار و سازماندهی فعالیت تجاری. تهران: انتشارات سمت.
6-اسکینی، ربیعا (1384). حقوق تجارت: برات، سفته، قبض انبار، اسناد در وجه حامل و چک. تهران: انتشارات سمت.
7-اسلامی، رضا (1387). قواعد کلی استنباط. قم: بوستان کتاب.
8-اشتهاردی، علی¬پناه (1417ق). مدارک العروة. تهران: دار الأسوه.
9-امامی، سید حسن (بی¬تا). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامیه.
10-انصاری، مرتضی (1428ق). فرائد الاصول. قم: مجمع الفکر الاسلامی.
11-ایران عقیده، محمد صادق؛ صابریان، علیرضا؛ گلباغی ماسوله، سید علی جبار (1401). امکان سنجی جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی با رویکرد به مفهوم بغی. پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی. دوره هیجدهم، شماره 69 ص29ـ51.
12-بحرانی، یوسف بن احمد (1405ق). الحدائق الناضرة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
13-بهرامی، بهرام (1382). حقوق تجارت کاربردی. تهران: نگاه بینه.
14-جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1377). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
15-جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1378). حقوق تعهدات. تهران: گنج دانش.
16-جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1386). ضمان عقدی در حقوق مدنی. تهران: گنج دانش.
17-جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1382). مجموعه¬ی محشی قانون مدنی. تهران: گنج دانش.
18-حکیم، سید محسن (1430ق). مستمسک العروة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
19-خمینی، سید روح الله (بی¬تا). تحریر الوسیله. قم: دار العلم.
20-خویی، سید ابوالقاسم (1409ق). مبانی العروة. قم: مدرسه دار العلم ـ لطفی.
21-خویی، سید ابوالقاسم (1417ق الف). محاضرات. قم: انتشارات الهادی.
22-خویی، سید ابوالقاسم (1417ق ب). مصباح الاصول. قم: داوری.
23-دمیرچیلی، محمد و حاتمی، علی و قرائی، محسن (1384). قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی. تهران: میثاق عدالت.
24-روحانی، سید صادق (1412ق). فقه الصادق (ع). قم: دار الکتاب ـ مدرسه امام صادق (ع).
25-سبحانی تبریزی، جعفر (1414ق). المحصول. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
26-سبزواری، سید عبد الأعلی (1413ق). مهذّب الأحکام. قم: مؤسسه المنار.
27-ستوده تهرانی، سیروس (1382). حقوق تجارت. تهران: نشر دادگستر.
28-سیوری، مقداد بن عبد الله (1404ق). التنقیح الرائع. قم: کتاب¬خانه¬ی مرعشی نجفی.
29-شهید ثانی، زین الدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة. قم: انتشارات داوری.
30-شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
31-صدر، سید محمد باقر (1417ق). بحوث فی علم الاصول. قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی.
32-صدر، سید محمد باقر (1418ق). دروس فی علم الاصول. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
33-طاهری، حبیب الله (1418ق). حقوق مدنی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
34-طباطبائی، سید محمد (بی¬تا). المناهل. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
35-عاملی، سید جواد بن محمد (1419ق). مفتاح الکرامة. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
36-عبادی، محمد علی (1383). حقوق تجارت. تهران: گنج دانش.
37-علامه حلی، حسن بن یوسف (1420ق). تحریر الأحکام. قم: مؤسسه امام صادق(ع).
38-علامه حلی، حسن بن یوسف (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
39-علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق). قواعد الاحکام. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
40-فاضل لنکرانی، محمد، (1385). ایضاح الکفایه. قم: انتشارات نوح.
41-فخرالمحققین، محمد بن حسن (1387ق). إیضاح الفوائد. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
42-فخلعی، محمد تقی؛ گلباغی ماسوله، سید علی جبار (1393). واکاوی تفصیل منسوب به میرزای قمی در خصوص حجیت ظواهر. پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی. شماره 37 ص111ـ126.
43-فرحناکیان، فرشید (1391). قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی. تهران: نشر میزان.
44-فیض، محمد محسن بن مرتضی (بی¬تا). مفاتیح الشرایع. قم: کتاب¬خانه¬ی مرعشی نجفی.
45-کاتوزیان، ناصر (1376). حقوق مدنی: عقود معین. تهران: شرکت انتشار.
46-کاتوزیان، ناصر (1374). نظریه¬ عمومی تعهدات. تهران: انتشارات یلدا.
47-کرکی، علی بن حسین (1414ق). جامع المقاصد. قم: مؤسسه آل البیت(ع).
48-گلباغی ماسوله، سید علی جبار (1390). شرط فاسخ در فقه و حقوق شیعه. پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی. دوره هفتم، شماره 24 ص93ـ112
49-گلباغی ماسوله، سید علی جبار؛ سلطانی، عباسعلی؛ فخلعی، محمد تقی (1394). أخذ أجرت بر واجبات با رویکرد به آراء صاحب عروه. پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی. دوره دوازدهم، شماره 42 ص115ـ146.
50-گلباغی ماسوله، سید علی جبار؛ سلطانی، عباسعلی؛ فخلعی، محمد تقی (1397)، واکاوی قالب شناسی حواله، با رویکرد به دیدگاه صاحب عروه، فصل¬نامه پژوهش¬های فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 52، ص111ـ126.
51-گلباغی ماسوله، سید علی جبار (1398). چیستی شناسی ضمان از منظر فقه شیعه. مطالعات فقه و حقوق اسلامی. دوره یازده، شماره 20، ص301ـ324.
52-مظفر، محمد رضا (1400ق). المنطق. بیروت: دار التعارف.
53-مظفر، محمد رضا (1375). اصول الفقه. قم: اسماعیلیان.
54-مغنیه، محمد جواد (1421ق). فقه الامام جعفر الصادق (ع). قم: انتشارات انصاریان.
55-نجفی، محمد حسن (1404ق). جواهر الکلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
56-یزدی، سید محمد کاظم (1419ق). العروة الوثقی ( محشی ). قم: دفتر انتشارات اسلامی.
