وجوه اشتراک و افتراق دعوت به خیر و امر به معروف در قرآن با تأکید بر آیه 104 سوره آل عمران

الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامی

صبوره حسینی ترزمی ¹ (کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.(نویسنده مسؤول) [e-mail])
صمد عبداللهی عابد ² (دانشیار دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.)

تاريخ الإرسال : 29 الجمعة , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 12 الخميس , ذو القعدة, 1444 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , صفر, 1445

الکلمات المفتاحية: معروف, امر به معروف, خیر, دعوت به خیر, مفردات,

ملخص المقالة :

نخستین گام برای فهم معارف قرآنی، درک دقیق معانی واژه‌های قرآنی است. در زبان عربی گاه برای یک معنا، الفاظ متعددی وضع شده است که گاهی مانند واژه‌های "خیر"و "معروف" تشابه معنایی و اشتراک دارند و گاهی نیز تفاوت‌هایی از نظر معنایی و مصداقی با هم دارند؛ یکی از گروه واژه‌های قرآنی، واژه‌ها و عبارات مرتبط با حوزه کنش‌های نیکو است که از آن جمله است واژه‌های "خیر" و "معروف" ؛ چرا که مفاهیم آنها اگر چه در ظاهر، مترادف به نظر می‌رسند و کاربرد آنها در آیات قرآن، بیانگر این است که این دو واژه‌، به یک حوزه معنایی تعلق دارند و معنایی نزدیک به هم دارند، ولی نمی‌توانند جایگزین یکدیگر شوند و این نشان از تفاوت معنایی آنها دارد. شاهد این سخن، آیه 104 آل عمران می‌باشد. دو واژه مزبور در معنای نیکی، تشابه معنایی و اشتراک دارند؛ خیر، هر عمل نیک که به خدا هم نسبت داده می‌شود؛ ولی معروف به خدا نسبت داده نمی‌شود؛ زیرا کاری که از نظر عقلی یا شرعی شناخته شده و نیکو باشد، درباره خدا معنی ندارد ، عطف امر به معروف و نهی از منکر، عطف خاص بر عام است؛ بنابراین واژه معروف، معنای عام‌تری نسبت به واژه‌ی نهی دارد.بنابراین واژه خیر معنایی وسیعتری را شامل می‌شود که یکی از مصادیق آن، امر به معروف و نهی از منکر است که این، یکی از وجوه افتراق این واژگان است؛ ولی با توجه به اینکه از نظر معنایی در حوزه واژگان نیکو قرار می‌گیرند، از این نظر دارای اشتراک هستند.