ضابطه تشریع قسامه و کارایی آن در عصر حاضر
الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامیفرید نجف نیا 1 , محمدرضا شیرازی 2 , عباس سماواتی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول).
3 - استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، واحد یادگار امام خمینی(ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
الکلمات المفتاحية: قسامه, ادله اثبات, اماره مجرمیت, ضابطه تشریع,
ملخص المقالة :
در عصر حاضر که به دلیل پیشرفت فنّاوری و مهارت های علمی و عملی متخصصان و کارشناسان رشته جرم شناسی، امر کشف جرم و مجرم تسهیل یافته است، تشخیص مرتکب قتل از طریق قسامه انتقاد بسیاری از حقوقدانان را در برداشته است؛ لیکن دلیل اثباتی بودن قسامه و اجرای اماره مجرمیت یا برائت در مورد آن، بحثی است که از دیدگاه دین مبین اسلام به دلیل اهمیتی که به جان انسان ها و امنیت جامعه اسلامی قائل است، پذیرفته شده است. نتایج پژوهش پیش رو حاکی از این است که با وجود ارائه ادله هایی از سوی موافقان و مخالفان بکارگیری قسامه در عصر کنونی، در ایران ادله نوین جایگزین قسامه، هنوز اهمیت و جایگاه شایسته خود را نیافته است و از اینرو، ادله های نوین و جایگزین قسامه در قالب یـک دلیل مستقل در قانون مجازات اسلامی احصا نگردیده اند؛ بلکه در قالب کارشناسی های تخصصـی و به عنوان یک اماره قضایی می تواند در نهایت موجبات علم قاضـی را پیرامـون صـحت و سـقم موضوع مطروحه فراهم آورد و هنوز محاکم قضایی در شرایط لوث به قسامه توسل می جویند. نگارنده با روش توصیفی تحلیلی در پی شناخت ضابطه تشریع قسامه و همچنین کارایی یا عدم کارایی آن با وجود ادله های نوین در عصر حاضر می باشد.
ابن بابویه، محمد بن علی. (1413 ق). من لایحضره الفقیه. ج ۱. قم: مرکز انتشارات دفتر انتشارات اسلامی.
اکبری، بهنام و انصاری مقدم، حامد. (1391). اماره قانونی در حقوق کیفری. نشریه دانش و پژوهش حقوقی، دوره اول، شماره 1، ص181-143.
اکبری، عباسعلی و مالمیر، محمود. ( 1396). جایگاه اماره مجرمیت در حقوق کیفری ایران و اسناد بین المللی. فصلنامه علمی پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب. سال دهم. شماره ۲. 36-11
آشوری، محمد. (1389). آیین دادرسی کیفری. تهران: انتشارات سمت.
بهرامی، بهرام. (1392). بایسته های ادله اثبات دعاوی حقوقی و کیفری تهران: انتشارات نگاه بینه.
تدین، عباس. (1388). گستره دلیل در دادرسی کیفری ایران و فرانسه. مجله حقوقی دادگستری، دوره 73، شماره 67، ص88-55
جدیدی سرای، سلیمان و انصاری، ولی الله و کلانتری درونکلا، کیومرث. (1401). تعارض قسامه با اصل برائت در ق.م.ا و امکان سنجی تعدیل ضمانت اجرای آن در پرتو ادله علمی و فقهی. فصلنامه علمی فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بناب. دوره 15. شماره4. 78-61.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
حر العاملي، محمد بن حسن. (1409 ق). وسائل الشیعه. قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لإحياء التراث.
حسنی، زهرا. (1388). تبیین منطقی لوث و نحوه استفاده از قسامه در فقه امامیه و قانون مجازات اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه تربیت معلم تبریز.
حقیقت¬پور، حسین، فخلعی، محمدتقی، ناصری مقدم، حسین و همکاران. (1394). نقدي بر نظریه فقهی کفایت پنجاه سوگند توسط مدعی در قسامه (مبانی فقهی ماده 377 لایحه قانون مجازات سال 1390). فصلنامه علمی فقه و اصول، دوره 47، شماره 100، ص 91-75.
حلّی، جعفربن حسن. (1402 ق). شرایع الاسلام. نجف: مطبعه الادب.
رازی زاده، محمدعلی. (1380). قسامه در نظام قضایی اسلام. قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
زحيلي، وهبة بن مصطفى. (1409ق). الفقه الاسلامی و ادلته. دمشق: انتشارات دارالفكر.
طریحی، فخرالدین. (1416 ق). مجمع البحرین. تهران: چاپ مرتضوی.
گلدوزیان، ایرج. (1393). ادله اثبات دعوا. تهران: نشر میزان.
محقق داماد، مصطفی. (1406 ق). قواعد فقه(بخش جزایی). تهران: انتشارات علوم اسلامی.
مظفر، محمد رضا. (1387). أصول الفقه. قم: انتشارات بوستان کتاب.
مکارم شیرازی، ناصر. (1410 ق). القواعد الفقهیه. قم: انتشارات مؤسسه امام علی بن ابیطالب(ع).
موسوی بروجردی، سید محمود. (1372). القواعد فقهیه. تهران: نشر میعاد.
میرمحمد صادقی، حسین. (1394). جرائم علیه اشخاص. تهران: نشر میزان.
ناظریان، محمدقاسم و محمدی¬نیا، امید. (1399). مبانی فقهی قسامه و نحوه اجرای آن در حقوق موضوعه ایران، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین¬الملل. دوره 13، شماره 48، ص 199-185
نجفي، محمد حسن. (1362 ق). جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام. بیروت: نشر دار إحياء التراث العربي.
