طرحی نو در ساز و کارهای کنترل کننده قدرت سیاسی (نمونه موردی: تأملات علامه میرزای نائینی)
الموضوعات : فقه و مبانی حقوق اسلامیرضا بازرگان 1 , علی اکبر گرجی ازندریانی 2 , علیرضا صابریان 3
1 - دانشجوی دکتری حقوق عمومی , گروه حقوق ،واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.
2 - دانشیار، گروه حقوق ، واحد سمنان ، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان ، ایران، (نویسنده مسئول).
3 - استادیار، گروه حقوق ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان ، ایران.
الکلمات المفتاحية: قدرت سیاسی, تحدید قدرت, کنترل قدرت, علامه میرزای نائینی.,
ملخص المقالة :
نظر به این که فقیهان شیعه بر این اعتقاد بودند که حکومت‌هایی که توسط غیر معصومان اداره می‌شود غاصب است، نائینی در پی نحوه خوب اداره سیاسی، قدرت عالی را برای دولت تجویز نموده و پارادایم جدیدی از مفهوم قدرت و تحدید آن برخاسته از ادله فقه اسلامی در پرتو حکومت اسلامی را مطرح نموده است و برای نخستین بار در تاریخ شیعه مفاهیم حقوق اساسی از جمله لزوم تحدید قدرت حکومت را از منابع فقهی و دینی استخراج و آن را از ضروریات اسلامی معرفی کرده است. با اندکی تأمل می‌توان یافت برداشت‌های وی از سرشت حکومت و قلمرو اقتدار سیاسی، مفاهیم دولت مدرن را در اندیشه سیاسی فقعی شیعه شکل داد. نظر به این که دانش فقه، این جایگاه را داشته که در صورت تحول در مفاهیم حقوق، بتواند منبع استخراج اندیشه سیاسی مدرن شود؛ همانطور که از الاهیات مسیحی، نظریه‌های مدرن تدوین شد.هدف از این مقاله، کنکاشی دراندیشه‌های میرزای نائینی که متفکری مهم و نمونه‌ای از سیاست مدرن ایران بود همین چارچوب تحلیل می‌شود.
آدمیت، فریدون. (بی‌تا). ایدئولوژی نهضت مشروطیت. جلد 1، تهران: روشنگران.
ایزدهی، سید سجاد. (1389). نظارت بر قدرت در فقه سیاسی. چاپ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
بروجردی، لیلی. (1398). «مفهوم حاکمیت نوین یا مفهوم نوین حاکمیت». مجله مطالعات سیاسی اجتماعی، سال یازدهم، شماره 4.
پوچی، جانفرانکو. (1377). «تکوین دولت مدرن». (ترجمه بهزاد باشی). انتشارات آگاه.
جان لاک. (1378). رساله درباره حکومت.(ترجمه حمید عضدانلو). تهران: نشرنی.
حائری، عبدالهادی. (1364). تشیع و مشروطیت در ایران. جلد دوم، تهران: امیرکبیر.
حبیب‌زاده، توکل؛ فتاحی زفرقندی، علی.( 1393). «قدرت سیاسی، مطالعه تطبیقی در اندیشه لیبرال و اسلامی». مجله حقوق تطبیقی، دوره 5، شماره 2، پیاپی 2.
حسنی‌فر، عبدالرحمن. (1389). «مراتب نقد آرای محمد حسین نائینی بر لیبرالیسم». پژوهشنامه انجمن ایرانی تاریخ، سال اول، شماره سوم.
زرگری‌نژاد، غلام حسین. (1374). رسائل مشروطیت. تهران: کویر.
زرگری‌نژاد، غلام‌حسین. (۱۳۸۷). رسائل مشروطیت؛ مشروطه به روایت موافقان و مخالفان. تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.
سایبانی، علیرضا؛ حمزه‌ئی ماشاری، صالح. (1396). «نقش و جایگاه ولایت فقیه و ارتباط آن با تفکیک قوا در حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران». ماهنامه پژوهش ملل، دوره دوم، شماره 16.
سلیمانی، فاطمه. (1389). «نسبت مصلحت و امنیت در فقه سیاسی شیعه». فصلنامه مطالعات راهبردی شیعه، سال 13، شماره 4، شماره مسلسل 50.
شریعت، فرشاد. (1380). جان لاک و اندیشه آزادی. تهران: انتشارات آگاه.
علیپوریانی، طهماسب؛ نوری، مختار. (1398). «مواجهه جماعت گرایانه السدیر مک اینتایر با دولت لیبرالی عصر مدرن». فصلنامه دولت پژوهی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال 5، شماره 18.
فیرحی، داود. (۱۳۹۴). آستانه تجدد؛ در شرح تنبیه الامه و تنزیه المله. تهران: نشر نی.
فیرحی، داود. (1378). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: سمت.
فیرحی، داود. (۱۳۹۴). فقه و سیاست در ایران معاصر؛ فقه سیاسی و فقه مشروطه. تهران: نشر نی.
فیرحی، داوود، (1382). نظام سیاسی و دولت در اسلام، سمت، تهران.
گرجی اززندریانی، علی اکبر؛ جلیلوند، محمد شهاب. (1397). «بررسی معیار مشروطیت در دولت مدرن و جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه دولت پژوهی، سال چهارم، شماره 16.
گرجی ازندریانی، علی اکبر؛ مرتضوی، هدی. (1397). «مفهوم قدرت و نظم عمومی در اندیشه پسامدرن». فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال 10، شماره 52.
مستعان، حمیدرضا. (1387). ماهیت حکومت اسلامی از دیدگاه آیت الله نائینی. تهران: انتشارات ندا.
معصومی زارع، هادی. (1390). «بررسی اقسام قانون و نقش آن در تحدید قدرت سیاسی در اندیشه توماس اکوئیناس». شماره 10، (پیاپی 169).
ندائی، علی اکبر. (1399). «تحدید حوزه قدرت سیاسی بر اساس فقه سیاسی شیعه». مجله علمی فقه، حقوق و علوم جزا (سال پنجم) شماره 15.
نائینی، محمد حسین. (1378). تنبیه الامه و تنزیه‌المله. با مقدمه و پاورقی سید محمود طالقانی. چاپ نهم، شرکت تهران: سهامی انتشار،.
نظری، علی اشرف. (1384). «مفهوم قدرت در اندیشه سیاسی هابز». مجله سیاست دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 69.
نیک سرشت، عبدالرحمن. (1389). «از جمهور مسلمان تا جمهوری اسلامی». پژوهش در تاریخ.
وينسنت، اندرو. (1371). «نظريه‌هاي دولت». (ترجمه حسين بشيريه). تهران: نشر ني.
هرمان لیبا، ویکس. (1376). «آمریکا و خاستگاه نظرات سیاسی لاک». فرهاد مشتاق صفت (مترجم). فصلنامه علمی پژوهشی قبسات، شماره 4.
منابع انگلیسی:
Adamit, Fereydoun .(NO date). The Ideology of the Constitutional Movement. Volume 1, Tehran: Roshangaran. [ In Persian ]
Alipuriani, Tahmasab, Nouri, Mokhtar. (2018). "Al-Sadir McIntyre's Congregationalist Confrontation with the Liberal Government of the Modern Era". State Research Quarterly, Journal of the Faculty of Law and Political Science, Year 5, Number 18. [ In Persian ]
Boroujerdi, Lili. (2018)."The concept of new governance or the new concept of governance". Journal of Social Political Studies, Year 11, Number 4. [ In Persian ]
Firhi, Daoud. (2014). the threshold of modernity; In the description of Tanbiyeh al-Uma and Tanziyeh al-Mulleh. Tehran: Nei Publishing House. [ In Persian ]
Firhi, Daud. (1999). Political System and Government in Islam. Tehran: Samt. [ In Persian ]
Firhi, Daud. (2014). jurisprudence and politics in contemporary Iran; Political jurisprudence and constitutional jurisprudence. Tehran: Nei Publishing House. [ In Persian ]
Firhi, Davood. (2012). Political System and Government in Islam. Tehran: Samt. [ In Persian ]
Gurji Azzandariani, Ali Akbar, & Jalilund, Mohammad Shahab. (2017). "Examination of the criteria of constitutionalism in the modern government and the Islamic Republic of Iran". Government Research Quarterly, Year 4, Number 16. [ In Persian ]
Gurji Azandriani, Ali Akbar, & Mortazavi, Hoda. (2017). "The Concept of Power and Public Order in Postmodern Thought". Public Law Research Quarterly, Year 10, Number 52. [ In Persian ]
Habibzadeh, Tawakal, Fatahi Zafarkandi, Ali. (2013). "Political power, a comparative study in liberal and Islamic thought". Journal of Comparative Law, Volume 5, Number 2, Series 2. [ In Persian ]
Haeri, Abdul Hadi. (1985). Shiism and constitutionalism in Iran, second volume, Tehran: Amirkabir. [ In Persian ]
Herman Liba Weeks. (2016). "America and the Origin of Locke's Political Opinions". Farhad Mushtaq Sefat (translator), Qobsat Scientific Research Quarterly, No. 4. [ In Persian ]
Hosnifar, Abdurrahman. (2019). "Criticisms of Mohammad Hossein Naini's views on liberalism". research paper of Iranian History Association, first year, third issue. [ In Persian ]
Hosni Far, Abdur Rahman. (2019). "Criticisms of Mohammad Hossein Naini's Opinions on Liberalism". Journal of the Iranian History Association, 1st year, 3rd issue. [ In Persian ]
Izadehi, Seyyed Sajjad. (2009). Monitoring Power in Political Jurisprudence, Qom: Research Institute of Islamic Sciences and Culture, second edition. [ In Persian ]
John Locke .(1999). treatise on government, translated by Hamid Azdanlou, Tehran: Nashreni. [ In Persian ]
Locke, John. (1997). “Two treatieses of Government”. Ed with An introduction and Notes by Petter Laslett Cambrige University Press.
Mustaan, Hamidreza. (2007). The Nature of Islamic Government from Ayatollah Naini's Point of View. Tehran: Nada Publications,.
Masoumi Zare, Hadi. (2013). "Examining the types of law and its role in limiting political power in the thought of Thomas Aquinas". number 10, (series 169). [ In Persian ]
Nadai, Ali Akbar. (2019). "Determining the scope of political power based on Shia political jurisprudence". Scientific Journal of Jurisprudence, Law and Criminal Sciences (5th year) number 15. [ In Persian ]
Nazari, Ali Ashraf. (2014). "The Concept of Power in Hobbes' Political Thought". Journal of Law and Political Science School of Politics, No. 69. [ In Persian ]
Naini, Mohammad Hossein. (1999). Tanbiyeh al-Uma and Tanziyyah al-Mulleh, with an introduction and footnote by Seyyed Mahmoud Taleghani, 9th edition, Tehran: Publishing Company. [ In Persian ]
Nik Sarasht, Abdur Rahman. (2019). "From the Muslim Republic to the Islamic Republic". research in history. [In Persian ]
Pucci, Gianfranco. (1398). "Development of the Modern State". translated by Behzad Bashi, Aghat Publications. [ In Persian ]
Saibani, Alireza, Hamzaei Mashari, Saleh. (2016). "The role and position of the religious authority and its relationship with the separation of powers in the fundamental rights of the Islamic Republic of Iran". Monthly Research of Nations, second volume, number 16. [ In Persian ]
Soleimani, Fatemeh. (2010). "The ratio of expediency and security in Shia political jurisprudence". Shia strategic studies quarterly, year 13, number 4, series number 50. [ In Persian ]
Shariat, Farshad. (2001). John Locke and the Thought of Azadi, Tehran: Aghah Publications. [ In Persian ]
Thomas Aquinas, On the governance of rulers, chapter 1, Article.
Vincent, Andrew. (1992). "Government Theories". Hossein Bashiriyeh, Tehran: Ney Publishing. [ In Persian ]
Zargrinejad, Gholam Hossein. (1995). Constitutional Letters, Tehran: Kavir. [ In Persian ]
Zargrinejad, Gholam Hossein. (2008). constitutional letters; Constitution according to the narrative of proponents and opponents. Tehran :Publications of Institute for Research and Development of Human Sciences. [ In Persian ]
