فرهنگ و تمدن ایرانی و جهانی شدن؛ فرصتها و چالشها
الموضوعات :محمد یوسفی‌جویباری 1 , نجات محمدی‌فر 2
1 - عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، گروه علوم سیاسی؛ تبریز- ایران.
2 - دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان.
الکلمات المفتاحية: جهانی شدن, انقلاب اسلامی, دولت ملی, نوگرایی, فرهنگ ایرانی,
ملخص المقالة :
جهانی شدن فرآیندی است که در طی آن حوزه های مختلف فنی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی ملل مختلف با گسترش ارتباطات جنبه فراملی یافته و به موجب آن دولت های ملی به نحو فزاینده ای به یکدیگر مرتبط و وابسته می شود و همین وابستگی و ارتباط است که برای مفهوم حاکمیت ملی و دولت ملی مشکلاتی ایجاد می کند. این مفهوم تا اوایل دهه 1980 اعتبار علمی چندانی نداشت ولی از آن به بعد، کاربرد آن کاملاً جهانی شده است. پدیده جهانی شدن برای کشورها فرصت ها و چالش های فراوانی به همراه دارد؛ در این بین کشور ایران به دلیل ویژگی های جغرافیایی و تاریخی خاص خودکه آن را به نوعی درچهار راه فرهنگی و تمدنی جهان قرار داده است همواره در طول تاریخ ارتباطات گسترده ای با ملل مختلف جهان داشته است که عمدتاً این امر متاثر از موقعیت استراتژیک و سوق الجیشی ایران بوده است که همواره کشورهای غربی سعی داشتند از این موقعیت درجهت تحقق اهداف و منافع خاص خود بهره برداری کنند. این ارتباطات در یک قرن اخیر به خصوص از اواخر حکومت قاجار صورت جدیدی یافت که عمدتاً جنبه استعماری به خود گرفت این روند با فراز و نشیب های متعددی در دوران حکومت پهلوی نیز ادامه داشت. با پیروزی انقلاب روند ارتباط ایران با جهان پیرامون شکل تازه ای پیدا کرد که بعضاً این امر متأثر از فضای انقلابی و مقتضیات خاص آن بوده است. به تدریج با پایان یافتن جنگ تحمیلی و فروکش کردن احساسات انقلابی امکان بیشتری برای افزایش ارتباطات ایران با جهان به وجود آمد این فرایند جنبه های مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ... داشته است که در این بین جنبه فرهنگی آن به دلیل ویژگی های خاص خود نمود بیشتری داشته است. کشور ایران به دلیل سابقه طولانی تمدنی و فرهنگی از ظرفیت بسیار بالایی جهت تاثیر گذاری بر روندهای جهانی برخوردار است. جنبه های فرهنگی، تمدن ایرانی همواره در جهان نمود و جلوه قابل توجهی داشته است که این امر بیانگر ظرفیت بسیار بالای فرهنگ ایرانی برای حفظ خود و حتی تاثیرگذاری بر فرهنگ دیگر ملل می باشد، مسئله ای که امروزه به نظر می رسد باید مورد توجه خاص اصحاب قدرت و مسئولین فرهنگی به عنوان متولیان اصلی امور فرهنگی قرار گیرد مسئله معرفی و عرضه نمودهای فرهنگ ملی به گونه ای نو و قابل فهم و جذاب برای نسل امروزی و پرهیز از هرگونه جزم گرایی و تعصب در امور فرهنگی می باشد. این مقاله پس از بیان دیدگاه های فرهنگی در مورد جهانی شدن، به بررسی جایگاه فرهنگ ایرانی و نقش آن در فرایند جهانی شدن و چالش ها و فرصت های فرا روی آن می پردازد و در ادامه راهکارها و پیشنهادهایی را جهت مقابله با چالش ها و استفاده از این فرصت ها ارائه می نماید.
احمدی، ح. (1382). هویت ملی ایرانی: بنیادها، چالشها و بایستهها. نامه پژوهش فرهنگی. سال هفتم، دوره جدید، شماره 6، صص55-5.
ایزدی، ح. (1380). دورنمایی از تأثیرات جهانی فرهنگ و تمدن ایران اسلامی. فصلنامه مصباح، سال دهم شماره 37، صص76-57.
ثلاثی، م. (1379). جهان ایرانی و ایران جهانی. تهران: نشر مرکز.
دلیر، ا. (1381). فرهنگ و جهانی شدن. خبرنامه دریچه دانش. مهر ماه 81.
سریعالقلم، م. (1384). ایران و جهانی شدن؛ چالشها و راهحلها. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
سلیمی، ح. (1384). نظریههای گوناگون در باره جهانی شدن. تهران: انتشارات سمت.
شهرامنیا، س، ا؛ م. (1385). جهانی شدن و دمکراسی در ایران. تهران: نشر نگاه معاصر.
عیوضی، م، ر. (1385). جهانی شدن فرهنگ برای جهان سوم؛ تهدیدها و فرصتها. فصلنامه راهبرد یاس. سال دوم، شماره6، صص102-83.
قاسمی، ح؛ و دیگری. (1388). فرهنگ ایرانی و جهانی شدن؛ فرصتها و چالشها. چکیده مقالات نخستین همایش بینالمللی تحولات ایران و جهان. به کوشش بهرام نوازنی، تهران: نشر پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
گلمحمدی، ا. (1383). جهانی شدن فرهنگ، هویت. تهران: نشر نی.
مسعودیفر، ج. (1382). حفظ فرهنگ ایرانی- اسلامی در فرآیند جهانی شدن. مقالات چهاردهمین کنگره دین پژوهان کشور با عنوان جهانی شدن و دین؛ فرصتها و چالشها. به اهتمام محمد جواد صاحبی، قم: نشر احیاگران.
مفتخری، ح. (1379). ضرورت بازشناسی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی. مجله تاریخ اسلام. دانشگاه باقرالعلوم، شماره 3، صص6-3.
نادرپور، ب. (1382). تأثیر جهانی شدن بر هویتهای ملی و قومی (با تأکید بر مورد ایران). مجموعه مقالات همایش جهانی شدن(بیمها و امیدها). با کوشش عباس بخشی و حسین اویسی، برگزارکننده: سازمان آموزش و پرورش استان قزوین با همکاری مرکز تربیت معلم شهید رجائی، قزوین: نشر حدیث امروز.
نش، ک. (1387). جامعهشناسی سیاسی معاصر؛ جهانی شدن، سیاست و قدرت. ترجمه: محمدتقی دلفروز. تهران: انتشارات کویر.
نوازنی، ب. (1382). جهانی شدن و پیامدهای آن برای ایران. تهران: نشر نگارش علوم.
از ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد. http://fa.wikipedia.org/wiki
Geertz, C. (1973). The Interpretation of Cultures. Basic, New York. Giddens, A. (1998). The Third Way. Cambrdage: Polity Prees.
Friedman, J. (1994). Cultural Identity and Global process. London: SAGE.
Robertson, R. (1992). Globalization. London: SAGE.
Held, D. (1992). Democracy and the Global order. London: Polity press.
Norberg, H. (1996). Breaking up the monoculture. the Nation, London/ New York: Verso.
