بازتاب انقلاب اسلامی در داستان‌های رضا براهنی از منظر جامعه‌شناسی ادبیات با تکیه بر روش تحلیل محتوا

الموضوعات :

وحیده جداری ¹ , علی رمضانی ² , رضا آقایاری زاهد ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اهر، دانشگاه آزاد اسلامی، اهر، ایران (نویسنده مسئول) [e-mail]
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهر، اهر. ایران

تاريخ الإرسال : 23 الخميس , محرم, 1445 تاريخ التأكيد : 01 الإثنين , ربيع الثاني, 1445 تاريخ الإصدار : 14 الخميس , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: تحلیل محتوا, داستان, انقلاب اسلامی, جامعه‌شناسی, براهنی,

ملخص المقالة :

رضا براهنی(1314ـ 1401) منتقد، شاعر و داستان‌نویس برجسته معاصر است، در حوزه داستان‌نویسی اغلب آثارش انعکاسی از شرایط سیاسی ایرانِ قبل از انقلاب اسلامی و حوادث دوره انقلاب است. داستان‌های آواز کشتگان، رازهای سرزمین من، چاه به چاه و بعد از عروسی چه گذشت را با محوریت انقلاب اسلامی نوشته است. در این داستان‌ها براهنی، به عنوان یک روشنفکر دانشگاهی در صدد توصیف جامعه عصر پهلوی و بیان مشکلات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی جامعه است و به درگیری نیروهای انقلابی با عناصر رژیم تأکید کرده است. در پژوهش حاضر، با روش تحلیل محتوا به شیوه کیفی، چهار داستان مورد نظر با رویکرد جامعه-شناسی ادبیات بررسی شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد: مقوله‌های مقابله مردم انقلابی با عناصر رژیم، مبارزه روشنفکرانه، اعتراضات دانشجویی، تظاهرات خیابانی، فعالیت‌های مسلحانه چریکی علیه رژیم، تلاش‌های مردم درمقابل عناصر رژیم جزو اندیشه‌های محوری براهنی است و در تقابل آنها شکنجه مبارزان و کشتن مبارزان، تلاش برای سرکوب تظاهرات انقلابی فعالیت عناصر رژیم در مقابل مردم است. خفقان، استبداد، فقر و فساد ویژگی‌های اصلی جامعه است که در یک طرف شرایط سخت را برای مردم و در طرف دیگر زندگی مبتذل عناصر رژیم را نشان می‌دهد.

المصادر:

• براهنی، رضا (1362 الف) آواز کشتگان، تهران: دادار


• ــــــــــــ (1362ب) چاه به چاه، تهران: نو.


• ــــــــــــ (1386) بعد از عروسی چه گذشت،تهران: نگاه.


• ــــــــــــ (1393) تاریخ مذکر. تهران: نگاه


• ــــــــــــ (1358) ظل الله(شعرهای زندان)، تهران: امیرکبیر.


• ــــــــــــ (1366) رازهای سرزمین من، تهران:مغان


• رحیم سلمیانی، آرزو(1391) «مروری بر روش تحلیل محتوا،»، آینه پزوهش، ش5و6: صص 30ـ40


• ساروخانی،باقر،(1380) درآمدی بر دایره­المعارف علوم اجتماعی،تهران: کیهان.


• ساری­خانی،ناهید، شاه منصوری، بیتا(1396) روش تحلیل محتوا، تهران: عصر نوین


• سلیم، غلامرضا، (1377)، جامعه­شناسی ادبیّات، تهران: توس.


• عباسی, الله کرم, حیدری, محمود، خراسانی, محبوبه. (1398). «نقد پسااستعماری رمان «رازهای سرزمین من» رضا براهنی و «بین‌القصرین» نجیب محفوظ» فصلنامه زبان و ادب فارسی,ش40:صص59ـ 85


• فرشیدورد، خسرو، (1373) درباره ادبیّات و نقد ادبی، ج 1، چ2، تهران: امیرکبیر.


• فولادی مهناز، صلاحی‌مقدم سهیلا، فولادی داراب(1398) «روزگار دوزخی آقای ایاز از منظر زیبایی‌شناسی انتقادی مکتب فرانکفورت»، نشریه فنون ادبی، ش27: صص 153ـ 175


• قائدی، محمدرضا، گلشنی، علیرضا(1395) «روش تحلیل محتوا از کمی گرایی تا کیفی گرایی» ش23: صص 57


• کوئن، بروس، (1386)، مبانی جامعه­شناسی، ترجمه دکتر غلامعباس توسلی، دکتر رضا فاضل، چ 18، تهران: سمت.


• محمدی مهر، غلامرضا(1389) روش تحلیل محتوا(راهنمای عملی تحقیق) تهران: گنجینه علوم انسانی، دانش نگار


• مومنی راد, اکبر. (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج. فصلنامه اندازه گیری تربیتی,ش 4: صص 187ـ 222


• ولک، رنه و آستن، وارن، (1373)، نظریۀ ادبیّات، ترجمۀ ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.


•  

1. Abbasi, A. Heydari, M, Khorasani, M.. (2018). "Post-colonial criticism of the novel "My Land's Secrets" by Reza Brahni and "Bein al-Qasreen" by Najib Mahfouz" Persian Language and Literature Quarterly, Vol. 40: pp. 85-59.


2. Braheni, R. (1980) Zal Allah (poems in prison), Tehran: Amir Kabir.


3. Braheni, R. (1984) Well to Well, Tehran: No.


4. Braheni, R. (1987) Secrets of My Land, Tehran: Moghan.


5. Braheni, R. (2003) The Song of the Dead, Tehran: Dadar


6. Braheni, R. (2007) What happened after the wedding, Tehran: Negah.


7. Braheni, R. (2015) Male history. Tehran: Negah


8. Coen, B. (2016), Basics of Sociology, translated by Gholam Abbas Tusli, Reza Fazel, Ch 18, Tehran: Samt.


9. Farshidvard, K. (1994) About Literature and Literary Criticism, Volume 1, Tehran: Amir Kabir.


10. Fooladi M, salahi Moghaddam S, Fooladi D. An Analysis of Ruzegar-e Duzaxi-ye aghaye Ayaz in Light of the Critical Aesthetic of Frankfurt School. Persian Language and Literature 2019; 27 (87) :153-175.


11. Mohammadi Mehr, G. (2010) Content Analysis Method (Practical Research Guide) Tehran: Daneshnegar


12. Momeni Rad, A. (2012). Qualitative content analysis in research tradition: nature, stages and validity of the results. Educational Measurement Quarterly, vol. 4: pp. 222-187


13. Qaidi, M, Golshani, A. (2015) "Content analysis method from quantitative to qualitative" Vol. 23: pp. 57


14. Rahim Salmiani, A. (2013) "Review of Content Analysis Method", Ayane Research, Vol. 5 and 6: pp. 40-30


15. Salim, G.(1998), Sociology of Literature, Tehran: Tos.


16. Sari Khani, N. Shah Mansouri, B. (2016) Content Analysis Method, Tehran: Asr Novin


17. Sarokhani, B. (2001) Introduction to Encyclopedia of Social Sciences, Tehran: Kayhan.


18. Volk, R. . Austen, W. (1998), Theory of Literature, translated by Zia Mohd and Parviz Mohajer. Tehran: Scientific and Cultural.