مقایسه اثر بخشی درمان مبتنی بر بخشودگی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد در زنان آسیب دیده از خیانت همسر
جواد تقوی
1
(
دانشجوی دکتری روانشناسی عمومی، گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
)
بهنام مکوندی
2
(
دانشیار، گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران ( نویسنده مسئول )b.makvandi@iauahvaz.ac.ir
)
حمداله جایروند
3
(
استادیار، گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
)
الکلمات المفتاحية: خیانت, زناشویی, زنان آسیب دیده از خیانت همسر, رویکرد مبتنی بر بخشودگی, رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد,
ملخص المقالة :
ساختار یک خانواده از مسیر آشنایی و ازدواج آغاز و ازدواج منبع تجارب مختلف تلقی میشود و در این راستا، هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثر بخشی درمان مبتنی بر بخشودگی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد در زنان آسیب دیده از خیانت همسر استان گیلان است. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون و پیگیری با گروه شاهداست که طی آن نمونه آماری شامل 90 نفر از بانوان متاهل مراجعه کننده در سال های 1401-1402 به مراکز مشاوره استان با بهره از نمونه گیری هدفمند و بر اساس ملاک های ورودی انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمون و یک گروه شاهد قرارگرفتند. درمان در این پژوهش شامل دو پروتکل درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد و مبتنی بر بخشودگی به مدت 8 جلسه در گروه های 30نفره آزمون انجام و هرسه گروه بصورت پیش و پس آزمون توسط دو پرسشنامه دلزدگی زناشویی (CBM) و باورهای ارتباطی آیدلسن و اپستین (RBI) مورد سنجش و داده های پژوهش از شیوه تحلیل کوواریانس یک و چندمتغیره و نرم افزار SPSS و آزمون تعقیبی LSD بررسی گردید. طبق معنی داری F محاسبه شده برای متغیرهای دلزدگی زناشویی(244/192 =F) و باورهای ارتباطی ناکارآمد(558/349 =F) در سطح 5 درصد می توان اثرگذار بودنشان را تایید نمود. لذا طبق یافته ها، علیرغم تفاوت محتوا و فرآیند دو رویکرد مبتنی بر بخشودگی و مبتنی بر پذیرش و تعهد، هر دو بر متغیر های مدنظر پژوهش موثر بوده اند و نیز اثربخشی رویکرد ACT به نسبت بالاتر می باشد.
حسن نژاد، لیلا، حیدری، ع، مکوندی، ب، طالب زاده شوشتری، م.(1391). اثربخشی درمان راه حل محور بر عملکرد خانواده و فرسودگی زناشویی زنان مبتلا به خیانت همسر مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر اهواز: مطالعه راهنما. سلامت اجتماعی، 9(2)، 23-36
خالقی کیادهی، ناهید، مفاخری، ع، یمینی، م. (1401). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر افکار مضطرب و ترس از ارزیابی منفی زنان افسرده. فصلنامه علمی-پژوهشی روشها و مدل های روانشناختی، 16(56)، 1-10.
سالاری، طاها، نصراللهی، ط، قربان جهرمی، ر.(1402). اثربخشی برنامه کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی بر فرسودگی زناشویی و رضایت جنسی در افراد متاهل مراجعه کننده به مراکز روانشناسی شهر تهران. مجله تحقیقات پرستاری، 17(3)، 16-32
سلیمان پور، مریم، پیرخالقی، ع، زهراکار، ک.(1401). مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد(ACT) و درمان متمرکز بر شفقت(CFT) بر شرم درونی در بیماران ویتیلیگو. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 30(2)، 96-82
شکری، محمد، رحمانی، م، ابوالقاسمی، ش.(1401). تأثیر زوج درمانی هیجان مدار بر بخشش، خودتنظیمی هیجانی و پریشانی زناشویی زوج های متقاضی طلاق مراجعه کننده به اورژانس اجتماعی خانواده. فصلنامه علمی-پژوهشی سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 6(1)، 145-155.
محمدی سلطان آبادی، علی، متقی داستانی، ش، کردی اردکانی، ا.(1402). اثربخشی آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد با نگرش به منابع اسلامی بر تصمیم‌گیری تکانشی و انعطاف‌پذیری شناختی زنان مصرف‌کننده مواد. فصلنامه علمی پژوهشی اعتیاد، 16(63)، 309-334
نیک پور، فرید، خلعتبری، ج، رضایی، او، جامهرو، ف.(1401). مقایسه اثربخشی طرحواره درمانی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر بخشش زنان مطلقه. مجله علوم روانشناسی، 20(100)، 114-91
_||_Abdoli N, Farnia V, Radmehr F, Alikhani M, Moradinazar M, Khodamoradi M, et al.(2022). The effect of self-compassion training on craving and self-efficacy in female patients with methamphetamine dependence: A one-year follow-up. Journal of Substance Use, 26(5), 491-496.
Aghili S, Kashiri S. (2021). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on uncertainty intolerance, disturbance tolerance and sexual performance in betrayed women. Shafai Khatam's research article, 10(3), 57-67
Amoosoltani S, Ameri F, Mehrinejad A, Mehrinejad A. (2021). Comparison of the Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy and Psychodrama on Attachment and Psychological Wellbeing in Women Involved in Marital Conflicts. Psychological Studies, 18(1), 55-68
Amosoltani S, Ameri F, Mehri nezhad S, Vahedi B. (2021). Comparison of the effectiveness of therapy based on acceptance and commitment and psychomanaging on attachment and psychological well-being of women involved in marital conflict. Psychological studies, 18(1), 55-68
Ardashiri M, Bakhtiarpour S, Homaei R, Eftekhar saadati Z. (2022). Comparing the effectiveness of acceptance and commitment therapy with compassion therapy on negative spontaneous thoughts and feelings of loneliness in divorced women. Community health research paper, 16(1), 42-52
Ariaei azar A, Sadeghi M, Motabi F. (2021). Examining the differentiation of couples from the main family and its role in predicting communication patterns and marital satisfaction in different ethnicities of Iran, family research, 17(67), 353-368
Azandariani M, Khoe nezhad, GH, Akbari amarghan H. (2022). Comparing the effectiveness of emotion-based therapy and acceptance and commitment-based therapy on emotional self-regulation, psychological well-being and resilience of couples. A scientific-research quarterly of Islamic lifestyle with a focus on health, 6(1), 153-160
Barry, R. A., Barden, E. P., Dubac, C. (2019). Pulling away: Links among disengaged couple communication, relationship distress, and depressive symptoms. Journal of Family Psychology, 33(3), 280.
Basiri fard M, Mosavi nezhad S. (2022). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on distress tolerance and psychological cohesion of infertile women. Journal of health research in society, 8(1), 81-92
Bidaki T, Seadatee A. (2021). Minnesota Multiphasic Personality Inventory Score in relapsed and non-relapsed addicted person. Education and Applied Sciences, 1(4 ), 16-21
Choopani M, Sohrabi fard M, Mohamadi M, Esmaeili N, Samadi fard A. (2021). Unfaithful men's perception of the causes and inhibiting factors of extramarital relationships: a qualitative study. Consulting Research Quarterly, 18(65), 1-10
Dehghani M, Aslani K, Amanelahi A, Rajabi G. (2020). The Effectiveness of Attachment Injury Resolution Model (AIRM) on Increasing Trust among the Injured Women with Marital Infidelity: A Case Study Approach. The American Journal of Family Therapy, 48(3), 283-97.
Dehghani M, Aslani KH. (2021). Comparing the effectiveness of couple therapy based on the attachment injury treatment model with integrative couple therapy on forgiveness in women affected by marital infidelity. Applied Psychology Quarterly, 14(2), 147-171
Eimani zadeh A, Golmohamadian M, Moradi O, Godarzi M. (2021). The effectiveness of emotion-oriented couple therapy on forgiveness and communication beliefs of couples involved in marital breakup. Journal of Psychological Sciences, 20(100), 653-665
Eindor, T., Perrypaldi, A., Hirschberger, G., Birnbaum, G. E., & Deutsch, D. (2015). Coping with mate poaching: Gender differences in detection of infidelity-related threats. Evolution & Human Behavior, 36(1), 17_24
Esfandiari bayat D, Asadpour E, Mohsenzadeh F, Kasaei A. (2021). Comparing the effectiveness of group counseling with rational-emotional-behavioral approach (REBT) and acceptance and commitment therapy (ACT) on the level of forgiveness of women affected by marital infidelity. Journal of Psychological Sciences, 20(97), 151-139
Famil mottaghi B, Godarzi M, Kakabraei K. (2021). Developing a causal model of marital forgiveness based on emotional intelligence and spiritual intelligence with the mediating role of differentiation. Journal of Behavioral Science Research, 19(3), 539-529
Fatehi zadeh M, Chopani M, Esanjarani F, Alberto maria D. (2021). Comparing the effectiveness of counseling based on commitment-enhancing educational package and emotion-oriented couple therapy on marital boredom and forgiveness of women suffering from virtual infidelity. Journal of Behavioral Science Research, 16(61), 203-228
Ganji M, Ghaderi H. (2022). De-intimidation and intimidation in the book "In the service and betrayal of intellectuals" by Jalal Al-Ahmed. Biannual scientific journal of theoretical policy research, 31(1), 193-214
Ghafrollahi E, Etemadi O, Yusefi Z, Abedi M, Torkan H. (2021). Comparing the effectiveness of counseling based on commitment-enhancing educational package and emotion-oriented couple therapy on marital boredom and forgiveness of women suffering from virtual infidelity. Journal of Behavioral Science Research, 19(2), 342-357
Heydari F, Latifi Z, Moradi A. (2019). The effect of self-healing training on anxiety, self-esteem and forgiveness in betrayed women. Community health, 3(5), 23-45
Imani rad a, Golmohmmadian M, Moradi o, Godarzi m. (2021). The effectiveness of emotion-oriented couple therapy on forgiveness and communication beliefs of couples involved in marital infidelity. The Journal of Psychological Science, 20(100), 653-65.
Karim zadeh J. (2022). Effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on the anxiety of patients with asthma. The quarterly journal of new ideas in psychology, 13(71), 1-10
Karimi azar F, Saken azari R, Abdoltajeddini P, Azmoodeh M. (2022). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on the symptoms of social anxiety in shy adolescent girls. Journal of Psychiatric Nursing, 10(1), 46-54
Kassymova GK, Vafazov FR, Pertiwi FD, Akhmetova AI, Begimbetova GA. (2021). Upgrading Quality of Learning with E-Learning System. InChallenges of science, 1, 26-34.
Khoda doost S, Ebrahimi moghaddam H, Abolmaali K. (2022). The effectiveness of treatment based on the torque model on emotional divorce, communication beliefs and stress-anxiety depression in couples exposed to emotional divorce, knowledge and research in applied psychology, 21(4), 16-32
Kurbakova SN, Volkova ZN, Kurbakov AV. (2021). Developing Students’ Cognitive Abilities in ELearning Environment. In2021 12th International Conference on E-Education, E-Business, EManagement, and E-Learning, 10(1), 124-130.
Lee J. (2020). The Effect of Married Women’s Self- Awareness on the Acceptance of Extra- Marital Relationship: Focused on the Mediated Effect of Individuals’ Criticism of TV drama regarding Infidelity. Journal of the Korea Academia-Industrial Cooperation Society, 21(2), 115- 23.
Luminița Sandu M, Salceanu C. (2020). Psychosocial factors that influence marital couple duration. J Technium Social Sciences, 2(3), 151-160.
Marandi M, Vahedi H, Ghavi panjeh B. (2021). The effectiveness of imagotherapy group training on marital quality, marital boredom and resilience in women with substance-dependent husbands. Scientific Quarterly Journal of Addiction Research, 15(61), 221-240
Najafi khoram abadi H, Jayrvand H, Marashian F. (2022). The effectiveness of teaching self-determination theory and therapy based on acceptance and commitment on anxiety and cyberbullying in students with internet gaming disorder. Shafi Khatam, 10(2), 10-21
Peterson D, Eifert G, Feingold T, & Davidson S. (2019). Using acceptance and commitment therapy to treat distressed couples: A case study with two couples. Cognitive and Behavior Practice, 16(2), 430- 42.
Quinlan, E., Deane, F. P., & Crowe, T. (2020). Types and severity of interpersonal problems in Australian mental health carers. Counselling Psychology Quarterly, 2(5), 1-18
Rahmani shams H, Nejat H, Tozandejani H, Zendedel A, Bagherzadeh golmakami Z. (2022). The effectiveness of imago-based therapy on metacognitive beliefs, forgiveness and psychological well-being of women applying for divorce. The scientific-research quarterly of psychological methods and models, 13(47), 15-28
Retiyansa Y, Indarto D, Murti B. (2019). Path analysis on the associations between Infertility, stress, and depression among women in surakarta, central java. Matern Child Health J, 4(4), 260-6.
Sadat Izadi Z, Rezapour Mirsaleh Y, Choubforoushzadeh. (2022). The Effectiveness of Forgiveness - Based Life Review Therapy on Increasing Women's Marital Satisfaction and Forgiveness in the Face of Their Husbands' Marital Infidelity. The Islamic Journal of Women and the Family, 10(26), 81-102
Saputra, F., Sugiharto, D. Y. P., & Sutoyo, A. (2020). The Effectiveness of Reality Approach-based Psychoeducational Group with Symbolic Modelling Technique to Improve the Forgiveness of SMA Kesatrian 1 Students. Jurnal Bimbingan Konseling, 9 (2), 111-115.
Selterman, D., Garcia, J. R., & Tsapelas, I. (2019). Motivations for extra dyadic infidelity revisited. The Journal of Sex Research, 56(3), 273_286.
Swain, J., Hancock, K., Dixon, A., & Bowman, J. (2020). Acceptance and Commitment Therapy for children: A systematic review of intervention studies. Journal of Contextual Behavioral Science, 4(2), 73-85
Taheri sadeh F, Shibani noghabi A, Naghash A. (2021). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on anxiety and self-control. The quarterly journal of new ideas in psychology, 12(16), 1-18
Thompson K, D’iuso D, Schwartzman KS, Dobson & Drapeau M. (2020). Changes in depressed patients’ selfstatements. JPR, 30(2), 170-182.
Tyndall, I., Waldeck, D., Pancani, L., Whelan, R., Roche, B., & Dawson, D. L. (2019). The Acceptance and Action Questionnaire-II (AAQ-II) as a measure of experiential avoidance: Concerns over discriminant validity. Journal of Contextual Behavioral Science, 12(1), 278-284.
Vahedi M. (2020). The Effect of E-Learning Readiness on Self-Regulated Learning Strategies and Students’ Behavioral Tendency to Web-based Learning: The Mediating Role of Motivational Beliefs. Educ Strategy Med Sci, 13 (2), 133-142
Viskovich, S., & Pakenham, K. I. (2020). Randomized controlled trial of a web‐based Acceptance and Commitment Therapy (ACT) program to promote mental health in university students. Journal of Clinical Psychology, 76 (6), 929-951.
Zhou N, Buehler C. (2019). Marital hostility and early adolescents’ adjustment: The role of cooperative marital conflict. The Journal of Early Adolescence, 39(1): 5-27
مقایسه اثر بخشی درمان مبتنی بر بخشودگی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد در زنان آسیب دیده از خیانت همسر
چکیده:
ساختار یک خانواده از مسیر آشنایی و ازدواج آغاز و ازدواج منبع تجارب مختلف تلقی میشود و در این راستا، هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثر بخشی درمان مبتنی بر بخشودگی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد در زنان آسیب دیده از خیانت همسر استان گیلان است. اين پژوهش از نوع نيمه آزمايشي با طرح پيش آزمون و پس آزمون و پيگيري با گروه شاهداست که طی آن نمونه آماري شامل 90 نفر از بانوان متاهل مراجعه کننده در سال هاي 1401-1402 به مراکز مشاوره استان با بهره از نمونه گیری هدفمند و بر اساس ملاک های ورودی انتخاب و به صورت تصادفي در دو گروه آزمون و یک گروه شاهد قرارگرفتند. درمان در این پژوهش شامل دو پروتکل درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد و مبتنی بر بخشودگی به مدت 8 جلسه در گروه های 30نفره آزمون انجام و هرسه گروه بصورت پیش و پس آزمون توسط دو پرسشنامه دلزدگی زناشویی (CBM) و باورهای ارتباطی آیدلسن و اپستین (RBI) مورد سنجش و داده هاي پژوهش از شيوه تحلیل کوواریانس یک و چندمتغیره و نرم افزار SPSS و آزمون تعقیبی LSD بررسی گردید. طبق معنی داری F محاسبه شده برای متغیرهای دلزدگی زناشویی(244/192 =F) و باورهای ارتباطی ناکارآمد(558/349 =F) در سطح 5 درصد میتوان اثرگذار بودنشان را تایید نمود. لذا طبق یافته ها، علیرغم تفاوت محتوا و فرآیند دو رویكرد مبتنی بر بخشودگی و مبتنی بر پذیرش و تعهد، هر دو بر متغیر های مدنظر پژوهش موثر بوده اند و نیز اثربخشی رویکرد ACT به نسبت بالاتر می باشد.
واژه های کلیدی: خیانت، رویکرد مبتنی بر بخشودگی، رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد، زناشویی، زنان آسیب دیده از خیانت همسر
Comparison of the effectiveness of forgiveness-based therapy and acceptance and commitment-based therapy on marital boredom and life orientation of women affected by infidelity.
Abstract:
The structure of a family begins with dating and marriage, and marriage is considered a source of different experiences, and in this regard, the purpose of this research is to compare the effectiveness of forgiveness-based therapy and acceptance and commitment-based therapy on marital dissatisfaction and dysfunctional beliefs in women affected by Wife's betrayal is in Gilan province. This research is a semi-experimental type with a pre-test and post-test design and follow-up with a control group, during which the statistical sample includes 90 married women who referred to the counseling centers of the province in 1401-1402 with the benefit of purposeful sampling and based on The entry criteria were randomly selected and placed in two test groups and one control group. The treatment in this research includes two treatment protocols based on acceptance and commitment and based on forgiveness for 8 sessions in groups of 30 people, and all three groups were tested pre- and post-test by two marital burnout questionnaires (CBM) and Idelsen and Epstein's communication beliefs. RBI) was measured and the data of the research were analyzed using the method of univariate and multivariate covariance analysis and SPSS software and LSD post hoc test. According to the significance of F calculated for the variables of marital dissatisfaction (F = 192.244) and ineffective communication beliefs (F = 349.558) at the 5% level, it can be confirmed that they are effective. Therefore, according to the findings, despite the difference in the content and process of the two approaches based on forgiveness and based on acceptance and commitment, both have been effective on the research variables and the effectiveness of the ACT approach is relatively higher.
Key words: approach based on acceptance and commitment, approach based on forgiveness, infidelity, marriage, women affected by infidelity
مقدمه:
یکی از نهادهای اولیه در نظام انسانی، خانواده1 است(ایمانی زاد و همکاران، 1400)؛ با وجود دگرگونی در ساختار خانواده و نقش‌های خانوادگی، بی‌تردید خانواده همچنان یکی از ارکان و نهادهای اصلی جامعه به شمار میرود. اهمیت خانواده از این رو است که نه‌تنها محیط مناسبی برای همسران به شمار می‌آید، بلکه وظیفه جامعه‌پذیری و تربیت نسل‌های آتی را نیز برعهده دارد. اهمیت والای خانواده زمانی بهتر درک میگردد که به کارکردهای اساسی و بنیادین آن توجه کنیم(پترسون و همکاران2، 2019). در روند شکل گیری خانواده، مطالعات نشان داده‌اند همسرانی که مجموعه‌ای از رفتارها و هیجانات مثبت را نشان می‌دهند سازگارتر و خشنودترند؛ در حالی که رفتارها و هیجانات منفی مثل انتقادگری افراطی، مشاجره و نزاع شدید، عدم توافق همیشگی، اجتناب از مواجهه با همسر و کناره‌گیری از تعامل منجر به عدم رضایت از زندگی در همسران میشود(طاهره سده و همکاران، 1401) و در این بین زنان خصوصاً نسبت به آنچه در تعاملات زناشویی اتفاق می‌افتد حساسیت بیشتری از مردان دارند(اسفندیاری بیات و همکاران، 1400).
باید توجه داشت که با وجود اجتناب‌ناپذیری بروز اختلاف در هر رابطه ای به ویژه روابط مبتنی بر تعد و مسئولیت همچون ازدواج(واحدی و قوی پنجه، 1401)، عدم پیگیری و نادیده گرفتن آن موجب ماندگاری(تیندال و همکاران3، 2019) و درنتیجه سست شدن روابط، افزایش مشکلات زناشویی و عدم ارضای نیازهای طبیعی زوجین میشود(ویسکوویچ و پاکنهام4، 2020). در این میان، رخداد و اقدام هر یک از طرفین به روابط پنهانی خارج از حیطۀ زناشویی همیشه موجب ضربۀ شدید احساسی به طرف مقابل شده و این نوع روابط باعث پیدایی نشانه هایی از اختلالات روانی در وی می گردد(عقیلی و کشیری، 1401).
در یک تعریف کلی خیانت زناشویی شامل هر گونه رابطه جنسی یا عاطفی فراتر از چارچوب رابطه متعهدانه همسر می باشد(شمس و همکاران، 1401)، اما باید بیان نمود که تعریف جامع و میان فرهنگی این مفهوم پیچیدگی نظری زیادی دارد(گنجی و قادر، 1401)، ولی با این حال به صورت کلی خیانت را می توان برقراری هرگونه رابطة صمیمانه و توام با نوازش در بُعد جنسی و عاطفی با نفر سوم تعریف نمود که تعهد رابطه زناشویی را نقض کرده و با رنج های عاطفی در فرد قربانی همراه است(فاتحی زاده و همکاران، 1401).
خیانت زناشویی، یک بحران برای زوج ها و خانواده هاست(تامپسون و همکاران5، 2020). ایندور، پِریپالدی، هیرسچبِرگِر و همکاران6(2015) در پژوهش خود تصریح کردند که بیش از 50درصد از مردان و زنان خیانت زناشویی را تجربه کرده اند. در ایران نیز پژوهش های انجام شده در این موضوع نظیر فاتحی زاده و همکاران(1401)، چوپانی و همکاران(1398) و نیز دهقانی و اصلانی(1399) شیوع این آسیب را در بین زوجین ایرانی به عنوان یک عامل نگران کننده مورد تأکید قرار داده اند که متاسفانه در فرهنگ ایرانی از آنجا که ظاهراً خیانت مردان قابل قبول تر از زنان است، این موضوع فشار و آسیب های روانی بیشتری را برای زنان به همراه دارد(شمس و همکاران، 1401) و به دلیل مسائل فرهنگی، خیانت مردان در اکثر موارد موجب متارکه زنان نمی شود و اغلب آنچه زنان خواهان آنند، فرار از درد و رنج حاصل از خیانت زناشویی همسر است(حسن نژاد و همکاران، 1401).
زنان در اکثریت موارد به سبب عاطفة مادري و مسائل فرهنگي، اقتصادی و اجتماعی، همه سختی ها و دردهای درونی و بیرونی ناشی از رخداد خیانت را به جان خریده و به نحوی با سرکوب خشم و ناراحتی های خویش و بهره از سازوکارهای روانی دیگر ماندن در رابطه را با تمام کاستی های حل نشده آن ترجیح می دهند(خلیل زاده و سلیمانی، 1398) و این در حالی است که ایشان هرگز نمی توانند دردِ ناشی از خیانت را فراموش نمایند که همین امر زمینه ساز آسیب های روانشناختی بیشتری در زنان و نیز فرزندانِ خانواده خواهد بود(لی7، 2020). بررسی زوجین دارای تجربه خیانت، حاکی از آن است که تحولات عمیقی در دیدگاه این افراد نسبت به زندگی زناشویی و عشق ایجاد شده است و اغلب غرق در بحران های وجودی هستند(استیلمان، گارسیا و تساپلیس8، 2019). و لذا دو مفهومی که در برخورد با رخداد خیانت و ادامه روند و مسیر زندگی پس از رخداد خیانت از جانب همسر می تواند موثر باشد دو مفهوم دلزدگی زناشویی و جهت گیری زندگی می باشد که در پژوهش حاضر با توجه به اصل پژوهشی مدنظر به دنبال اثربخشی دو درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و بخشودگی بر آنها در زنان آسیب دیده از خیانت همسر بوده ایم.
در این بین دلزدگی زناشویی9 می تواند یک زندگی موفق را دچار تغییر و تحول کند(مرندی و همکاران، 1400). این مفهوم حالت دردناکی از فرسودگی عاطفی و روانی است و زوجینی را که توقع دارند عشق و ازدواج به زندگی شان معنا ببخشد را متاثر ساخته و هنگامی بروز می کند که زوجین متوجه می شوند که علیرغم، تمام تلاش ها، رابطه شان به زندگی معنا نداده و نخواهد داد(غفرالهی و همکاران، 1400). این شرایط ممکن است برای اکثر زوجین در یک مقطع زمانی اتفاق بیافتد ولی ماندن در آن مشکل ساز خواهد بود(رتیانسا و همکاران10، 2019) و در حادترین شرایط، دلزدگی با فروپاشی زندگی مشترک و طلاق عاطفی همراه خواهد شد(بری و همکاران11، 2019).
به عبارت دیگر، دلزدگی زناشویی به عنوان نشانگان فرسودگی عاطفی، زوال شخصیت و كاهش فضیلت شخصی تعریف شده است و نتیجه درگیری طولانی مدت در موقعی تهایی است كه زوجین از نظر عاطفی و احساسی مطالباتی دارند که تامین نمی شود(صادقی و همکاران، 1400). مبتلایان به دلزدگی همیشه در این تصور هستند كه از نظر عاطفی نابود شده اند و مدام آزرده و دلسردند؛ برای آنان زندگی معنایش را از دست می دهد و هیچ چیز دیگری برایشان اهمیت ندارد(سالاری و همکاران، 1401). ما بطور کلی از سه وجه(جسمی، روانی و عاطفی) می‌توانیم به دلزدگی در زندگی زناشویی پرداخته و پی ببریم که طی آن علائم عاطفی دلزدگی که شامل کمبود عمومی اشتیاق، عدم رضایت، فرسودگی عاطفی، بی‌احساسی و کمبود علاقه بوده، علائم روانی دلزدگی که معمولاً به شکل کاهش خود باوری و نظر منفی‌گرایانه نسبت به روابط، به خصوص رابطه با همسر تظاهر می‌یابد و علائم جسمانی دلزدگی که نوعی احساس دلزدگی و کسالت، احساس خستگی، سردردهای مزمن، بی اشتهایی یا پرخوری، بی حالی و دردهای شکمی در افراد دلزده به وجود می‌آید، می باشد که این حالت در زندگی زناشویی، روندی تدریجی داشته و با پیشرفت آن می تواند به فروپاشی رابطه بیانجامد(کورباکووآ و همکاران12، 2021)، یعنی زمانی می رسد که زوجین درمی یابند که با وجود تلاش های مکرر، این رابطه دیگر آنچه در ابتدا بوده و یا آنچه در ذهنشان داشته اند نمی شود(شکری و همکاران، 1400). و در این میان باورهای ارتباطی افراد و به ویژه فرد آسیب دیده تاثیر بسزایی بر شرایط فعلی ارتباطی و ادامه این پیوند خواهد داشت.
در همین راستا، باورهای ارتباطی13 زوجین نیز می تواند سازگاری زناشویی را افزایش و یا منجر به ناسازگاری زناشویی و در نتیجه پیمان شکنی زوجین شود(ایمانی زاد و همکاران، 1400). این باورها را می توان در دو دسته کارآمد و مبتنی بر تعامل صحیحِ منطق و احساس و ناکارآمد قرار داد(کلود و همکاران، 2020). منظور از باورهای ارتباطی در روابط زوجین، عقیده یا ذهنیتی است که زن و شوهر نسبت به ارتباط زناشویی خود دارند و آن را به عنوان واقعیت پذیرفته اند و منظور از باورهای ارتباطی ناکارآمد که پیش تر به آن پرداخته ایم، آن دسته از باورها و تفکرات غیرمنطقی می باشد که مختص رابطه ی زناشویی است و در اثر استفاده افراطی ایجاد مشکل نموده است. پژوهش ها نشان داده است که برای یک ازدواج رضایتبخش، برقراری و تداوم ارتباط اثربخش ضروری است(ایمانی زاد و همکاران، 1400). باورهای زوجین نقش مهمی در برقراری رابطه با یکدیگر دارد و در نتیجه در رفتار طرف مقابل و ادراک او از خود و دیگران موثر است. چگونگی ادراک زوجین از همسرانشان و تفسیر و تجربیات ذهنی آنها به فرایند درمان مفهوم معناداری می بخشد. بر اساس توصیف زوجین از نشانه های رفتاری همسران شان و برداشت آنها از این نشانه ها، درمانگر خواهد توانست زمینه اصلی تعارض و ناسازگاری زوجین را شناسایی کند(حسینی قیداری و همکاران، 1401)؛ زوجین ناسازگار دید منفی نسبت به خود و در نتیجه تعاملات اجتماعی شان دارند. در آن ها به ویژه به دلیل افکار خودآیند منفی به دلیل داشتن چنین تعاملاتی، نا امیدی زیادی را تجربه می کنند. در واقع در خانواده این افراد زنان و مردان به مشکلات روانشناختی عدیده ای دچار می شوند که می تواند به تخریب روابط بین آنها بیانجامد(کریمیان و همکاران، 1399).
پژوهش حاضر نیز به بررسی دو روش درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و مبتنی بر بخشودگی بر دو مولفه مذکور پرداخته که طی آن روش مبتنی بر بخشودگی با درک این باور که بخشودگی فرآیند تعمدی14 و داوطلبانه 15است که به واسطه تصمیم اختیاری و برای بخشیدن انجام می شود، اتفاق می افتد(کوئینلان و همکاران16، 2020) و لذا در بررسی و کاربرد این روش لزوم میزان، کجایی و چرایی بخشش و نیز واکنش طرف بخشیده شده نیز از اهمیت والایی برخوردار است(تامپسون و همکاران17، 2020) و در ساختار یک رابط عاطفی نیز یکی از عوامل مؤثر در بازسازی روابط زخم خورده که طی آنها پیمان شکنی زناشویی رخ داده بخشودگی است که باعث ساخت مجدد سطوحِ رضایت زوجین از یکدیگر به مرور زمان می شود(ایمانی زاد و همکاران، 1400).
البته لازم به ذکر است که بخشودن یک وظیفه نیست بلکه فراتر از وظیفه است و در واقع میتوان گفت هدیه‌ای به فرد متعرض است. از این رو حساب بخشودن را باید از فراموش‌کردن، انکار، چشم‌پوشی و معذور داشتن، جدا کرد(ایمانی زاد و همکاران، 1400). بخشودن با سازش و آشتی نیز متفاوت میباشد: بخشودن واکنش اخلاقی یک نفر به بی‌عدالتی یک نفر دیگر است، حال‌آنکه سازش و آشتی مستلزم این است که هر دو طرف به احترام متقابلی برسند(شکری و همکاران، 1400). و به تبع آن اینطور می توان در نظر داشت که بخشودگی، متغیری مؤثر در حل تعارضات زناشویی و افزایش رضایت زناشویی در نظر گرفته می شود و در روابط صمیمانه، رشد همدلی را بین زوج ها در پی دارد(ایمانی راد و همکاران، 1400)؛ در نتیجه این مفاهیم و پژوهش های مرتبط با بخشودگی و آموزش آن می تواند بسیاری از تعارضات زوج ها را کاهش داده و مهارتهای حل مسأله آنها را افزایش دهد(شکری و همکاران، 1400) به ویژه در زنان، که عدم بخشش موقعیت ها با عدم پذیرش فشارهای اجتماعی و فرهنگی، مشكلات بین فردی بیشتری را برای ایشان رقم می زند(فامیل متقی و همکاران، 1400).
درمان دوم در پژوهش حاضر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد18 (ACT)می باشد که یک تکنیک روان درمانی مبتنی بر ترویج پذیرش افکار، احساسات و رویدادهای منفی است(لی و همکاران19، 2020). در واقع این تکنیک روان درمانی فرد را تشویق میکند تا آگاهانه در فعالیت‌هایی شرکت کند که از باورها و ارزش‌های اصلی حمایت میکند(عبدلی و همکاران، 1400). در همین راستا برخی از حامیان تکنیک روان درمانی ACT معتقدند که کار بر روی افزایش پذیرش می‌تواند به انعطاف پذیری روانی بیشتری در فرد منجر شود(نیک پور و همکاران، 1400). انعطاف‌پذیری روانشناختی یعنی پذیرش افکار همان‌طور که می‌آیند و بر اساس ارزش‌های بلندمدت به جای انگیزه‌های کوتاه‌مدت عمل میکنند. (سلیمان پور و همکاران، 1401).
اساسا ACT یک درمان رفتاری است درباره عمل کردن بدین سان که اول اینکه عمل ارزشمدار است. به عنوان مثال در زندگی به دنبال چه چیزی هستید؟ در قلب و فکرتان به چه چیزی اهمیت می دهید؟ و….. سپس می توانید از این ارزش های مرکزی برای هدایت کردن، برانگیختن و الهام بخشیدن به تغییر رفتاری استفاده کنید و دوم اینکه این روش درباره عمل ((توجه آگاهانه)) است؛ عملی که هوشیارانه انجام میدهید با آگاهی کامل _کاملا باز نسبت به تجربیاتی که دارید و کاملا درگیر با هر آنچه انجام میدهید(سپوترا و همکاران20، 2020). رویکرد درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به شناخت، بر پایه نظریه رفتاری در مورد زبان و شناخت که نظریه چهارچوب رابطه های ذهنی21 نامیده می شود مبتنی است که برحسب آن، انسان صرفاً بر اساس تعاملاتی که قبلاً با محرک ها داشته به آنها پاسخ نمی دهد، چیزی که مورد تأکید رفتارگرایی است بلکه پاسخ او به محرک ها، به روابط متقابل این محرک ها با رویدادهای دیگر نیز بستگی دارد(سلیمانی و همکاران، 1401). هدف همه اینها این است که آثار زیان بار زبان بیش از حد کلامی در زمینه هایی برطرف شود که نیازمند انعطاف پذیری بیشتر روانی هستند. بنابراین، به جای درک محیط خارجی و داخلی خود از طریق آنچه که فکر می کنند، مراجعان مستقیماً با آنچه که در اینجا و حال اتفاق می افتد، ارتباط برقرار می کنند(کریمی آذر و همکاران، 1401). در یک جمله طلایی، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد یک رویکرد درمانی رفتاری موج سوم است که معنای زندگی، اعتبار و ارزش زندگی افراد با ناراحتی را فراهم می کند(نجفی خرم آباد و همکاران، 1401). در این درمان ابتدا سعی می شود پذیرش روانی فرد درباره تجارب ذهنی )افکار و احساسات) افزایش یابد و در برابر آن، اعمال کنترل نامؤثر کاهش یابد(طاهری سده و همکاران، 1401).
در واقع این درمان، علت مشکلات روانشناختی را آمیختگی با افکار قالبی، ارزیابی منفی تجارب و اجتناب از بررسی اصولی تجربه می داند و تأکید آن بر پذیرش و ارزش های معنوی و شخصی و زندگی کردن بر اساس ارزش های پذیرفته شده است و در عین حال بر آگاهی هرچه بیشتر و ارتباط با لحظه حال، و مشارکت در فعالیت هایی که در راستای ارزش های شخصی است، تأکید دارد(خالقی کیادهی و همکاران، 1401)؛ مزیت این روش درمانی در نظر گرفتن جنبه های انگیزشی به همراه جنبه های شناختی، به منظور تأثیر و تداوم بیشتر اثربخشی درمان است و با تلاش برای کنترل یا اجتناب از افکار و هیجانات منفی همراه ا ست(کریم زاده، 1401).
ازدواج تعهدی با عشق و مسئولیت برای توسعه روابط خانوادگی می باشد ولی این رابطه زناشویی در عینِ مزیت های فراوانی که برای زوجین دارد؛ ولی همواره صمیمانه نبوده و ممکن است دستخوش تغییر و تعارض هایی نیز شود(ازندریانی و همکاران، 1401)؛ تعارض زناشویی به معنی ناهماهنگی در نوع نیازها و روش های ارضای آن، خواسته ها، طرحواره های رفتاری و رفتار غیرمسئولانه(عموسلطانی و همکاران، 1401) یا اختلاف نظر در اهداف شخصی، انگیزه ها، ارزش ها و یا اولویت های رفتاری است(زو و بوهلر22، 2019). در همین راستا، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد(ACT) نوعی درمان رفتاری است که بر زندگی مبتنی بر ارزش‌ها تمرکز دارد. این درمان جزء اولین درمان‌های موج سوم است که استوار بر ایده‌های رفتاردرمانی شناختی، ولی متفاوت از آن قرار دارد( اسفندیاری بیات و همکاران، 1400). مراجعان از طریق شش فرایند اساسی(پذیرش و رضایت، همجوشی زدایی شناختی، آگاهی از لحظه حال، خود همچون بافتار، ارزش‌ها، اقدام متعهدانه) هدایت می‌شوند تا به گشودگی برسند و تمام تجربیات، یعنی انواع گوناگون افکار و احساسات، روشنایی یا تاریکی را به درون دعوت کنند( بصیری فرد و همکاران، 1401). به واقع هدف و فرجام مدنظرِ اين درمان كمك به خانواده ها، زوجین و مراجع براي رسيدن به يك زندگي ارزشمند كامل و رضايت بخش با ایجتد فضایی از تعهد و مسئولیت پذیری های فردی است كه در نهایت از طريق انعطاف پذيري روانشناختي ايجاد مي شود(محمدی سلطان آبادی و همکاران، 1401).
بطور مثال در پرداخت به کاربردی و اثربخش بودن رویکردهای مدنظر مقاله می توان به مقاله ایزدی و همکاران(1401) با عنوان اثربخشی درمان مبتنی بر بخشودگی بر افزایش رضایت زناشویی و بخشش زنان در مواجهه با خیانت زناشویی همسر اشاره داشت که در طی آن جامعه آماری شامل زنان متأهل مراجعه کننده به مراکز مشاوره شهر سپاهان بود که به علت خیانت زناشویی همسر به آن مراکز مراجعه داشتند اشاره داشت که نتایج بیانگر اثربخشی رویکرد مبتنی بر بخشودگی بود و نیز در خصوص کارآمدی رویکرد مبتنی بر پذیرش و تعهد می توان به عنوان نمونه اشاره داشت به مقاله عموسلطانی و همکاران(1401) با عنوان مقایسه اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و روان نمایشگری بر دلبستگی و بهزیستی روان شناختی زنان درگیر تعارض زناشویی در یک نمونه 30نفره انجام گرفت که بر طبق نتایج هر دو مداخله در کاهش تعارض زناشویی وافزایش بهزیستی روان شناختی نقش دارند.
و لذا بصورت کلی پژوهش حاضر با پرداخت به رویکردهای مدنظر به دنبال استحکام روابط عاطفی، کمک به زنان قربانی در این بستر و شکل دهی مفهوم وسیع تری از یک ارتباط زناشویی سالم بوده و تلاش می کند تا جامعه هدف را به سمت حل بحران رخداده سوق دهد.
روش شناسی
طرح پژوهش حاضر نیمه‌آزمایشی با طرح پیشآزمون-پسآزمون با سه گروه(دو گروه آزمایشی و یک گروه کنترل) و پیگیری سه ماهه با گروه کنترل است که طی آن جامعه آماری این مطالعه شامل زنان متاهل گیلانی مراجعه کننده به مراکز مشاوره و روانشناختی استان است که در رابطه زناشویی فعلی خویش دچار خیانت از جانب همسر شده اند. با توجه به اینکه دو گروه آزمایش(به ازای هر متغیر مستقل) و یک گروه کنترل داریم، حجم نمونه 90 نفر(هر گروه 30 نفر) بوده که این تعداد با توجه به لیست تهیه شده از افراد مراجعه کننده به مراکز مدنظر و دسترسی ممکن پژوهشگر به حجم افراد به واسطه فعالیت در مرکز جامع ازدواج و خانواده و نیز فعالیت در مراکز آموزشی استان بصورت هدفمند به این اعداد انتخاب(توجه به مقدار پایین تر R در حجم نمونه بالاتر) و سپس برای گزینش نمونه در مرحله اول پرسشنامه MMPI در بین افراد توزیع شد که از بین آنها 90 نمونه ای که هیچ اختلال روانشناختی شناسایی شده ای نداشته و سایر ملاک های ورود را شامل تمایل به شرکت در جلسات، رضایتمندی شخصی، سکونت در استان گیلان، عدم سابقه درمان های مدنظر و عدم حضور همزمان در سایر درمان های شناختی و یا ابتلای همسر به اعتیاد، همچنین توجه به این مساله که زوجین درحال زندگی زناشویی بوده و آزمودنی درحال حاضر درگیر خیانت از طرف همسر نباشد را دارا بوده اند انتخاب گشتند. سپس از میان آنها افراد به روش نمونه‌گیری تصادفی در دو گروه آزمایشی(درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و مبتنی بر بخشودگی) و یک گروه کنترل با حجم 30 نفر در هر گروه جایگزین شدند.
به منظور اجرای پژوهش مجوز لازم از دانشگاه و معاونت پژوهشی اخذ گردید و بعد از هماهنگی های لازم جهت شناسایی و انتخاب مراکز مشاوره‌ای که زوجین متقاضی طلاق به آن مراکز مشاوره ارجاع داده شدند و سپس افرادی از مراکز مشاوره که شرایط ورود به گروه نمونه را داشتند، بصورت هدفمند انتخاب گشتند. در شروع مداخله ابتدا از هر سه گروه پیشآزمون گرفته شد. سپس 8 جلسه 90 دقیقه‌ای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد(هیز و همکاران، 2004) و درمان مبتنی بر بخشودگی به تفکیک جلسه(غفوری و همکاران، 1392)در گروه‌های آزمایشی به‌صورت حضوری و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی انجام شد. در این مدت گروه کنترل هیچ‌گونه مداخله‌ای را دریافت نکردند و به لحاظ رعایت اصول اخلاقی در پایان این دوره امکان شرکت هر کدام از اعضای نمونه در هریک از رویکردهای مدنظر خویش فراهم می باشد. سپس بلافاصله پسآزمون گرفته شد تا مشخص شود مراجعین چقدر در این مدت تغییر کردند. آزمون پیگیری نیز پس از گذشت سه ماه از پسآزمون صورت گرفت. در پایان هر سه گروه مورد ارزیابی مجدد قرار گرفتند. و در نهایت داده های حاصل مورد ارزیابی آماری در کنار بهره از نرم افزار SPSS قرار گرفت. همچنین لازم به ذکر است که در این پژوهش از ابزارهای زیر استفاده گردیده است.
فرم اطلاعات دموگرافیک (جمعیتشناختی): جنسیت، سن، تحصیلات، طول مدت ازدواج، سابقه ازدواج قبلی، در حال حاضر با همسر زندگی کردن، سابقه مراجعه به روان‌پزشک و مصرف داروهای روان‌پزشکی.
پرسشنامه شخصیتی مینه سوتا فرم کوتاه(MMPI-2): تست MMPI یکی از پر استفاده ترین ابزار سنجش و غربالگری بیماری های روانی است. این تست حاصل کار گروهی از روانشناسان دانشگاه مینه‌سوتا است که بارها مورد تجدید نظر، اصلاح و بهینه سازی قرار گرفته است. ايـن پرسـشنامه يـك آزمـون خود- سنجي با پاسخ هاي بله-خير مي باشـد. پرسـشنامه داراي ســه مقيــاس روايــي و هــشت مقيــاس بــاليني اســت .مقياس هاي روايي اطلاعاتي را در مورد رويكرد آزمودني نسبت به آزمون فراهم مي كنند، مانند دادن پاسخ هاي غيرواقعي براي بيمار جلوه دادن خود و يا كوشش براي ارائه يك تـصور خـوب از خصائص خود مي باشد. هشت مقياس باليني براي تـشخيص اخــتلالات روانــي از قبيــل خــود بيمــار انگــاري، افــسردگي، هيستري، انحراف رواني اجتماعي، پارانوئيـد، ضـعف روانـي يـا پسيكاستني، اسكيزوفرنيك و مانيـا در نظـر گرفتـه شـده انـد. در ایران نیز اساتیدی از جمله شاملو، اخوت و براهنی، این تست را به یک آزمون ۷۱ سوالی تبدیل سازند تا با فرهنگ ایرانیان هماهنگی لازم را داشته باشد. اعتبار مقياس هاي آزمون بين 0.70 تا 0.80 می باشد. ضرایب اعتبار برای مقیاس های بالینی فرم اصلی این ابزار بالاتر از 0.80 بود. پژوهشگران عنوان نمودند که پرسشنامه از روایی قابل قبولی برخوردار است و ضرایب همبستگی بین نمرات با تأکید بر خرده مقیاسهای بالینی در دامنه 0.50 تا 0.65 می باشد(بیدکی و سعادتی شمیر، 1400)
پرسشنامه باورهای ارتباطی آیدلسن و اپستین(RBI): این پرسشنامه به منظور اندازه گیری باورهای غیر منطقی در زندگی زناشویی به دست ایدلسن و اپستین (۱۹۸۱) ساخته شده و به دست پور اعتماد و مظاهری (۱۳۸۰) به فارسی ترجمه شد. این پرسشنامه دارای ۴۰ پرسش است که هر پرسش در طیف لیکرت به صورت ۶ گزینه ای از ۰(کاملا غلط) تا ۵(کاملا درست) پاسخ داده می شود و برای نمره گذاری همه نمره ها باهم جمع می شود و نمره به دست آمده نمره باورهای ارتباطی فرد را تشکیل می دهد. این پرسشنامه دارای پنج خرده آزمون است که عبارت اند از: باور به تخریب کنندگی مخالف(۱، ۶، ۱۱ ، ۱۶، ۲۱ ،۲۶، ۳۱، ۱۳۶)، باور به تغییر ناپذیری همسر (۱۳۱۸ ،۱۸، ۲۳، ۲۸، ۳۳، ۳۸)، توقع ذهن خوانی(۲"، ۱۲، ۲۷ ، ۱۷، ۲۲، ۲۷ ،۳۲ ،۳۷)، کمال گرایی جنسی(۴، ۴۹، ۱۴، ۱۹، ۲۴، ۲۹ ، ۳۴ ، ۳۹) و باور در مورد ناهمسانی های جنسی(۵ ، ۱۰ ،۲۰، ۲۵، ۳۰، ۳۵، ۴۰). همسانی درونی آن در پژوهش های بی شماری مورد بررسی قرار گرفته است از جمله اليري (۱۹۸۷، به نقل از حیدری و همکاران، ۱۳۸۴) همسانی درونی آن را ۷۲ تا ۸۱ درصد گزارش کرده است. در خصوص این ابزار، جیمز، هانسلی و همسرز(2002) آلفای 0.58 تا 0.83 را برای پنج خرده مقیاس پرسشنامه گزارش کردند. در مطالعه حشمتی و همکاران(1398) مقدار آلفای کرونباخ این پرسشنامه 0.77 گزارش شده است.
پرسشنامه دلزدگی زناشویی(CBM): این پرسشنامه دارای 20 سوال با طیف پاسخگویی از نوع لیکرت بوده و هدف آن ارزیابی ابعاد رفتار شهروندی افراد (نوع دوستی، وظیفه شناسی، جوانمردی، ادب و مهربانی، فضیلت مدنی) است. مقیاس دلزدگی زناشویی یک ابزار خود سنجی است که برای اندازه گیری درجه دلزدگی زناشویی در بین زوج ها طراحی گردیده است. این مقیاس از یک ابزار خودسنجی دیگری که برای اندازه گیری دلزدگی بکار می رود اقتباس شده است. این مقیاس توسط پاینز(1996) ابداع گردید(پانیز و نانز 2003، لائس و لائس 2001 ). این پرسشنامه 20 ماده ای شامل 3 جزء اصلی خستگی جسمی (مثلا احساس خستگی، سستی و داشتن اختلالات خواب) از پا افتادن عاطفی(احساس افسردگی، ناامیدی، در دام افتادن) و از پا افتادن روانی(مثل احساس بی ارزشی، سرخوردگی و خشم به همسر) می باشد تمام این موارد روی یک مقیاس هفت امتیازی پاسخ داده می شوند. سطح 1 معرف عدم تجربه عبارت مورد نظر و سطح 7 معرف تجربه زیاد عبارت مورد نظر پانیز: 1996 ترجمه شاداب 1386 صفحه 351 است. ارزیابی ضریب اعتبار مقیاس دلزدگی زناشویی نشان داد که آن دارای یک همسانی درونی بین متغیرها در دامنه 84/0 و 90/0 است روایی به وسیله همبستگی های منفی با ویژگی های ارتباطی مثبت به تایید رسیده است(پانیز و نانز، 2003، لائس و لائس 2001). همچنین CBM از همسانی درونی و ضریب پایایی بالا و رضایت بخشی برخوردار و جهت اندازه گیری میزان دلزدگی زناشویی مناسب است(منوچهری و کرمی، 1401).
ضریب اطمینان آزمون– بازآزمون 89/0 برای یک دوره یک ماهه، 76/0 برای یک دوره دو ماهه، و 66/0 برای دوره چهارماهه بود تداوم درونی برای اغلب آزمودنی ها با ضریب ثابت آلفا سنجیده شد، که بین 91/0 تا 93/0 بود(پاینز ترجمه شاداب، 1381). در ایران نیز نویدی(1384) الفا کرونباخ این پرسشنامه را در مورد 240 نمونه 120 پرستار و 120 معلم اندازه گیری کرد که عبارت است از 86/0.
در پژوهش حاضر از دو پروتکل درمانی استفاده شد که طی آن، محتوای درمان پذیرش و تعهد در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای در گروه‌های آزمایشی اجرا شد. شرح جلسات در جدول زیر تدوین و اجرا شد.
جدول 3-2: شرح جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد به تفکیک جلسه (هیز و همکاران، 2004)
محتوا و تکالیف | جلسات |
برقراری رابطه درمانی، آشنا نمودن افراد با موضوع پژوهش، پاسخ به پرسشنامه در مرحله پیشآزمون و بستن قرارداد درمانی. | اول |
کشـف و بررسـی روش‌های درمانـی بیمـار و ارزیابـی میزان تأثیر آنها، بحث در مورد موقتـی و کم‌اثر بودن درمان‌ها با استفاده از تمثیل، دریافت بازخورد و ارائه تکلیف. | دوم |
کمک به مراجع برای تشخیص راهبردهای ناکارآمد کنترل و پی‌بردن به بیهودگی آنها، پذیرش وقایع شخصی دردناك بدون کشمکش با آنها با استفاده از تمثیل، دریافت بازخورد و ارائه تکلیف. | سوم |
توضیح در مورد اجتناب از تجارب دردناك و آگاهی از پیامدهای آن، آموزش گام‌های پذیرش، تغییر مفاهیم زبان با استفاده از تمثیل، آموزش تن آرامی، دریافت بازخورد و ارائه تکلیف. | چهارم |
معرفی مدل رفتاری سه‌بعدی به‌منظور بیان ارتباط مشترك رفتار/ احساسات، کارکردهای روانشناختی و رفتار قابل‌مشاهده و بحث در مورد تلاش برای تغییر رفتار بر اساس آن، دریافت بازخورد و ارائه تکلیف. | پنجم |
توضیح مفاهیم نقش و زمینه، مشاهده خویشتن به‌عنوان یک بستر و برقراری تماس با خود با استفاده از تمثیل، آگاهی از دریافت‌های حسی مختلف و جدایی از حس‌هایی که جزء محتوای ذهنی هستند. دریافت بازخورد و ارائه تکلیف. | ششم |
توضیح مفهوم ارزش‌ها، ایجاد انگیزه برای تغییر و توانمند نمودن مراجع برای زندگی بهتر، تمرین تمرکزی، دریافت بازخورد و ارائه تکلیف. | هفتم |
آموزش تعهد به عمل، شناسایی طرح‌های رفتاری مطابق با ارزش‌ها و ایجاد تعهد برای عمل به آنها، جمع‌بندی جلسات، اجرای پسآزمون و سه ماه بعد اجرای آزمون پیگیری | هشتم |
محتوای درمان مبتنی بر بخشودگی نیز در 8 جلسه 90 دقیقه‌ای در گروه‌های آزمایشی اجرا شد که شرح جلسات در جدول زیر تدوین و ارایه گشته است.
شرح جلسات درمان مبتنی بر بخشودگی به تفکیک جلسه(غفوری، مشهدی و حسن آبادی، 1392)
محتوا و تکالیف | جلسات |
معرفي و آشنايي كلي با قالب جلسات، ايجاد اتحاد درماني، اجراي تست و طرح مشكل | اول |
توضيح درباره مشكلات و اثر آن بر روي زندگي، تبيين مشكل، راه حل ها و روش ها، ارزيابي ارزش ها و اهداف، مقاصد و تعهد طرفين | دوم |
بيان احساسات مراجعين در مورد مشكل و به ويژه احساس خشم، كنترل بروز عواطف منفي، آشنايي طرفين با مفهوم بخشودگي، معرفي بخشودگي به عنوان يك عامل درماني، لزوم، سودمندي، مزايا و محدوديت هاي بخشودگي، اثرات نابخشودن، بررسي موانع بخشودگي، كشف ديدگاه زوجين در مورد بخشودگي | سوم |
معرفي همدلي به عنوان راهي براي تحمل در شنيدن نظر مخالف ديگران، برنامه اي براي افزايش تبادلات مثبت، توجه به بافت وقوع حادثه و تجارب قبلي همسر، بيان خلاصه اي از احساسات فرد آسيب ديده توسط فرد خاطي | چهارم |
ارزيابي برنامه تعاملات مثبت و احساسات زوجين از برنامه، دعوت زوجين به در ميان گذاشتن تجارب خود از بخشودن ديگران يا بخشوده شدن توسط ديگري و بيان احساسات و افكار خود پس از عمل بخشودگي، دعوت زوجين به تهيه ليستي از حوزه هاي آسيب زاي خود | پنجم |
كار بر روي ليست حوزه هاي آسيب زاي طرفين، تلاش براي درك و فهميدن يكديگر، در نظر گرفتن خود به عنوان شخص ممکن الخطا، پذيرفتن درد و رنج وارده، ايجاد يك ديد جامع و فراگير براي بخشودگي | ششم |
كشف نياز زوجين به بخشودن يكديگر، كشف حمايت و اتكاي متقابل زن و شوهر، عذرخواهي بابت خطاهاي خود، اعتراف صادقانه به خطاي خود، آزادي و اختيار در بخشودن، برچسب شجاعت زدن به بخشودگي | هفتم |
پيدا كردن معنا در بخشودن، آموزش مهارت هاي ارتباط و حل تعارض، ايجاد فهم جديد از رابطه و انتظارات و توجه به نقاط ضعف بررسي و برطرف كردن موانع عملي بخشودگي، بررسي اشكال نادرست بخشودگي، معناي زندگي پس از بخشودگي، مواجهه با عود، بحث و جمع بندي جلسات، توضیح و پخش پرسشنامه های مرتبط در پژوهش | هشتم |
یافته های پژوهش
در این پژوهش برای تجزیه‌وتحلیل دادههای جمعیتشناختی و توصیف متغیرهای پیش‌بین از روش‌های آمار توصیفی مانند فراوانی، درصد میانگین، انحراف معیار، برای محاسبه پایایی و روایی ابزارها از روش‌های آلفای کرونباخ و برای تجزیه‌وتحلیل فرضیههای پژوهش از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و آزمون تعقیبی LSD از طریق نرم‌افزار 22SPSS استفاده شد که بر اساس رعایت مفروضه‌های این روش آماری مانند نرمال بودن متغیرهای پژوهش، کرویت و همگنی واریانس و کواریانس میان گروهها از آزمون کلموگروف اسمیرنوف، آزمون لوین در سطح آماری خطای آلفای 05/0 استفاده شد. در این بخش به ارائه اطلاعات جمعیتشناختی شرکتکنندگان پرداخته شده است و در ابتدا به ارائه میانگین سنی آزمودنیها پرداخته شده است.
جدول 1: میانگین سنی شرکتکنندگان
| تعداد | میانگین | انحراف استاندارد |
گروه درمان پذیرش و تعهد | 30 | 45/33 | 16/5 |
گروه درمان بخشودگی | 30 | 81/37 | 22/6 |
گروه کنترل | 30 | 56/36 | 64/5 |
همانگونه که مشاهده میشود، میانگین(انحراف استاندارد) سنی شرکت کنندگان گروه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد 45/33 (16/5) سال، گروه درمان مبتنی بر بخشودگی 81/37 (22/6) سال و گروه کنترل 56/36 (64/5) سال میباشد. در ادامه دادههای مربوط به میانگین و انحراف استاندار نمرات شرکتکنندگان در متغیرهای دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد ارتباطی نمونه آماری پژوهش در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل ارائه شده است.
جدول 2: یافتههای توصیفی متغیرهای پژوهش در مرحله پیش آزمون و پس آزمون
| پیش آزمون | پسآزمون | |||
| گروه | میانگین | انحراف استاندارد | میانگین | انحراف استاندارد |
دلزدگی زناشویی | گروه درمان پذیرش و تعهد | 93/106 | 82/7 | 17/87 | 08/7 |
گروه درمان مبتنی بر بخشودگی | 73/104 | 31/7 | 66/97 | 41/7 | |
گروه کنترل | 36/105 | 81/6 | 23/106 | 31/7 | |
باورهای ناکارآمد ارتباطی | گروه درمان پذیرش و تعهد | 60/154 | 38/8 | 36 | 26/2 |
گروه درمان مبتنی بر بخشودگی | 36/157 | 94/9 | 13/159 | 94/9 | |
گروه کنترل | 13/159 | 49/9 | 95/30 | 92/1 | |
در جدول شماره 2میانگین و انحراف معیار نمرات شرکتکنندگان در متغیرهای دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد نمونه آماری پژوهش ارائه شده است. همانگونه که مشاهده میگردد، شرکتکنندگان در پژوهش در پیشآزمون و قبل از اعمال مداخلات، دارای نمرات بالا در دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد بودند. با توجه به جدول شماره 2میانگین نمرات دو گروه آزمایش در مرحله پس آزمون در دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد ارتباطی کاهش داشته است. این یافته بدین معنی است که اجرای جلسات درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر بخشودگی به صورت شهودی باعث تغییر در نمرات متغیرهای وابسته پژوهش شده است. در ادامه نتاج مورد تحلیل استنباطی قرار گرفته و نتایج حاصل از آن ارائه شده است.
یافتههای استنباطی شامل دو بخش میباشد.
بخش اول: قسمت اول یافتههای استنباطی شامل پیشفرضهای آزمون تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر چندمتغیری و تک متغیری میباشد. از جمله این پیش فرضها میتوان به آزمون ام. باکس، آزمون لوین، آزمون شاپیرو – ویلک و آزمون لوین برای همگنی واریانسها در ماتریس کواریانس.
بخش دوم: قسمت دوم یافتهها به کاربرد آزمونهای آماری تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی LSD برای آزمون فرضیههای اصلی و ویژه پژوهش میباشد. در ابتدا مفروضه نرمال بودن دادهها، براساس آزمون شاپیرو- ویلک مورد بررسی قرار گرفت.
جدول 3: نتایج آزمون طبیعی بودن توزیع دادهها (نرمالیتی)
متغیر | شاپیرو- ویلک | ||||||||
Statistic | Df | سطح معناداری | |||||||
دلزدگی زناشویی |
| 953/0 | 90 | 201/0 | |||||
باورهای ناکارآمد ارتباطی |
| 951/0 | 90 | 179/0 | |||||
نتایج بررسی جدول بالا نشان میدهد که با توجه به سطوح معناداری آزمون شاپیرو- ویلک(مقدار sig بزرگتر از 05/0) پیش فرض نرمال بودن برقرار است و لذا با توجه به احتمال بالای نرمال بودن توزیع(بیشتر از 95 درصد) میتوان از آزمونهای پارامتریک استفاده نمود. برای آزمون پیشفرض تساوی واریانسهای دو گروه در جامعه، از آزمون لوین استفاده شد. نتایج حاصل شده در جدول مرتبط آمده است و همانگونه که مشاهده میشود، در هیچ متغیری واریانس دو گروه آزمایش و گواه تفاوت معناداری با هم ندارند.
جدول 4: نتایج آزمون لوین جهت بررسی پیشفرض تساوی واریانسهای دو گروه (90=n)
متغیر | آماره F | درجه آزادی اول | درجه آزادی دوم | معناداری |
217/0 | 2 | 87 | 565/0 | |
باورهای ناکارآمد ارتباطی | 417/0 | 2 | 87 | 660/0 |
در ادامه نتایج آزمون پیشفرض همگنی شیب خط رگرسیون متغیرهای پژوهش ارائه شده است.
جدول 5: نتایج همگنی شیب خط رگرسیون
| منبع تغییرات | مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | آمار آزمون F | سطح معناداری |
باورهای ارتباطی ناکارآمد | گروه*پیش آزمون | 73/28 | 1 | 69/26 | 62/1 | 13/0 |
دلزدگی زناشویی | گروه*پیش آزمون | 20/15 | 1 | 20/13 | 80/0 | 42/0 |
بر اساس نتایج مندرج در جدول‌‌بالا سطح معنیداری اثر تعامل گروه (مستقل)*پیشآزمون (همپراش) برابر 76/0 و بزرگتر از پنج درصد( 05/0P>) میباشد؛ بنابراین فرضیه همسانی شیب‌های رگرسیونی رعایت شده است.
در ادامه نتایج بررسی خطی بودن رگرسیون همپراش برای متغیرهای پژوهش گزارش گردیده است.
جدول6: نتایج خطی بودن رگرسیون همپراش (پیش آزمون) و وابسته
منبع تغییرات | مجموع مربعات | درجه آزادی | میانگین مربعات | F | سطح معناداری | ||
پیش آزمون (همپراش) | |||||||
| باورهای ارتباطی ناکارآمد | 32/110 | 2 | 05/139 | 86/8 | 001/0 | |
| دلزدگی زناشویی | 54/68 | 2 | 44/79 | 65/5 | 001/0 | |
جدول ششم نتایج خطی بودن رگرسیون همپراش(پیشآزمون) و وابسته را نشان میدهد. مقدار F تاثیر متغیر همپراش(پیش آزمون) را برای دلزدگی زناشویی برابر 65/5، برای باورهای ارتباطی ناکارآمد برابر 86/8 را نشان می دهد که این مقدار F معنادار است(01/0 >p)؛ بنابراین خطی بودن رگرسیون همپراش(پیش آزمون) و وابسته برای متغیرهای دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد رعایت شده است.
درنهایت باتوجه به رعایت شدن مفروضات در متغیرهای متغیرهای دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد ارتباطی در نمونه آماری پژوهش تحلیل واریانس به منظور پاسخگویی به فرضیههای پژوهش استفاده کرد. بنابراین، به منظور، مقایسه اثر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر بخشودگی بر متغیرهای دلزدگی زناشویی، باورهای ناکارآمد ارتباطی، از آزمون تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر استفاده شد. در این تحلیل، نمرات پسآزمون به عنوان متغیرهای وابسته، متغیر گروه به عنوان متغیر مستقل و نمرات پیشآزمون به عنوان متغیرهای ثابت وارد معادله تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر شدند. در این قسمت گزارش تحلیل استنباطی دادهها ارائه شده است.
جدول شماره 7: خلاصه تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر برای اثرهای هر دو مداخله بر متغیرهای وابسته
متغیر | منبع تغییرات | مجموع مجذورات | درجه آزادی | میانگین مجذورات | F | Sig | ضریب اتا |
دلزدگی زناشویی | زمان | 339/3371 | 1 | 339/3371 | 976/398 | 001/0 | 821/0 |
گروه*زمان | 811/3249 | 2 | 906/1624 | 244/192 | 001/0 | 815/0 | |
خطا | 350/735 | 87 | 452/8 |
|
|
| |
باورهای ناکارآمد ارتباطی | زمان | 422/862 | 1 | 422/862 | 697/251 | 001/0 | 743/0 |
گروه*زمان | 478/2395 | 3 | 739/1197 | 558/349 | 001/0 | 889/0 | |
خطا | 305.327 | 28 | 10.906 |
|
|
|
با توجه به این که مقدار F محاسبه شده برای تأثیر گروهها برای متغیرهای دلزدگی زناشویی(244/192 = F) و باورهای ناکارآمد ارتباطی (558/349 = F) در سطح 5 درصد معنیدار است(05/0 > P)، پس میتوان گفت که بین گروه ها در نمرات پسآزمون بعد از تعدیل نمرات پیشآزمون تفاوت معنیداری وجود دارد و مداخلات بر متغیرهای پژوهش به طور معنادار اثرگذار بوده است. در ادامه به منظور مقایسه اثربخشی دو شیوه درمانی از آزمون تعقیبی LSD استفاده شد که نتایج آن در جدول زیر نشان داده شده است.
جدول 8: نتایج آزمون تعقیبی LSD جهت بررسی تفاوت اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر بخشودگی بر متغیرهای پژوهش
متغیر | گروه | اختلاف میانگین | خطای استاندارد | سطح معناداری |
دلزدگی زناشویی | درمان پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر بخشودگی | 15/4 | 80/1 | 024/0 |
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و گروه کنترل | 75/8 | 80/1 | 001/0 | |
درمان مبتنی بر بخشودگی و گروه کنترل | 60/4 | 80/1 | 013/0 | |
باورهای ناکارآمد ارتباطی | درمان پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر بخشودگی | 05/6 | 43/2 | 003/0 |
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و گروه کنترل | 46/13 | 43/2 | 001/0 | |
درمان مبتنی بر بخشودگی و گروه کنترل | 05/6 | 43/2 | 015/0 |
بر اساس مندرجات جدول فوق بین میانگین‌های دو گروه آزمایش با یکدیگر و هر یک از گروه‌های آزمایش با گروه کنترل تفاوت معناداری وجود دارد(05/0 > P). بنابراین از معناداری تفاوت بین میانگین گروه‌های آزمایش با گروه کنترل میتوان نتیجه گرفت که هر یک از مداخلات انجام شده بر دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد ارتباطی تأثیر معناداری داشته است و از آن جا که بین میانگین گروه‌های آزمایش در تمامی متغیرهای وابسته پژوهش نیز اختلاف معناداری وجود داشت، میتوان نتیجه گرفت که بین اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد و درمان مبتنی بر بخشودگی بر متغیرهای پژوهش تفاوت معناداری وجود دارد و با توجه به جدول فوق، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد تأثیر بیشتری بر دلزدگی زناشویی و باورهای ناکارآمد ارتباطی نمونه آماری این پژوهش داشته است.
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر به دنبال مقایسه اثر بخشی درمان مبتنی بر بخشودگی و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد در زنان آسیب دیده از خیانت همسر بوده است که در بررسی فرضیه های این پژوهش، با توجه به یافتههای به دست آمده ملاحظه میشود که درمان مبتنی بر بخشودگی بر باورهای ارتباطی ناکارآمد تأثیر معنادار داشته است. بدین ترتیب فرضیه پژوهش مبنی بر این که«درمان مبتنی بر بخشودگی بر باورهای ارتباطی ناکارآمد زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر اثربخش است» تأیید میشود. نتایج این یافته با نتایج یافته پژوهش ایکدو، کاسترو، فراگوس و همکاران(2020)؛ امامی، غباري، حسنی، و قاسمی سیانی(1393)؛ اسلوشور، گاس، کروس و همکاران(2020)؛ داهیا و رنگنکار(2020)؛ مایکل ونزل، کریستسانا هاروس، میخائیل سیبیچ و لیدیا وودیات(2022) همسو بود.
همچنین در بررسی فرضیه دیگر پژوهش، با توجه به یافتههای به دست آمده ملاحظه می شود که درمان مبتنی بر بخشودگی بر دلزدگی زناشویی تأثیر معنادار داشته است. بدین ترتیب فرضیه بعدی پژوهش مبنی بر این که «درمان مبتنی بر بخشودگی بر دلزدگی زناشویی زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر اثربخش است» تأیید میشود. نتایج این یافته با نتایج یافته پژوهش ایکدو، کاسترو، فراگوس23 و همکاران (2020)؛ امامی، غباري، حسنی، و قاسمی سیانی (1393)؛ اسلوشور، گاس، کروس24 و همکاران(2020)؛ داهیا و رنگنکار(2020)؛ مایکل ونزل، کریستسانا هاروس، میخائیل سیبیچ و لیدیا وودیات25(2022) همسو بود.
در تبیین اثربخشی رویکرد فوق میتوان گفت که بخشودگی فرایند چشم پوشی ارادی ازحق عصبانیت و انزجار از یک عمل ارتکابی پرگزند است که شخص متالم رفتاری گرم و محبت آمیز را با فرد خاطی پیش میگیرد. پس کسانی که نمره بالاتری در بخشودگی کسب میکنند، کمتر از باورهای ناکارآمد در مورد همسر خود استفاده میکنند(غباری بناب و همکاران، 2021). هارگو(2012) ریشه مشکلات و تعارضات زناشویی را در کمبود همدلی و ناتوانی در بخشش در زوجها بیان میکند و معتقد است زوجهایی که دارای میزان کافی مهارت بخشش و رفع تعارضات زناشویی به وجود آمده در زندگی مشترک نیستند، به میزان 67% احتمال وقوع ممتارکه و طلاق بین آنها در سه سال اول پس از آغاز زندگی مشترک وجود دارد. بخشودگی باعث میشود که ارتباط منفی بین زوجین از بین برود. باعث نزدیکی آنها شود و این نزدیکی باعث افزایش رضایت از زندگی مشترک و کم شدن باورهای ارتباطی ناکارآمد میشود و تلاشی منطقی برای حل تعارضات اجتناب ناپذیر زندگی مشترک است که نتیجه آن باعث میشود که عملکرد زوجین بهبود یافته و این الگو را به نسل بعد انتقال دهند(کیم و لی، 2014). همچنین میتوان گفت که با اشاره به این که بخشودگی به عنوان یک مداخله موثر برای مشکلاتی از قبیل خشم و افسردگی و باورهای ارتباطی ناکارآمد، مسائل و مشکلات در ارتباط با خانواده اصلی، آسیبهای جنسی، احساس گناه، طلاق و خیانت به کار میرود. افزون بر این، بخشودگی به بهبود کیفیت روابط میانجامد و این پیشرفت در بهبود، شامل کاهش هیجانات منفی، کم شدن باورهای ارتباطی ناکارآمد و تعارضهای زناشویی و افزایش رضایت زناشویی میانجامد.
همچنین با توجه به نتایج حاصل شده در پژوهش حاضر، ملاحظه میشود که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر باورهای ارتباطی ناکارآمد تأثیر معنادار داشته است. بدین ترتیب فرضیه پژوهش مبنی بر این که «درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر باورهای ارتباطی ناکارآمد زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر اثربخش است» تأیید میشود. نتایج این یافته با نتایج یافته پژوهش اسفندیاری بیات، اسدپور، محسن زاده و کسایی(1400)؛ نیک پور، خلعتبری، رضایی و جمهور(1400)؛ ورنر، یانگ، هاکبرگ(2020)؛ حمیدی و شاهمرادی(1399)؛ امیرخانلو، میرزائیان و حسن زاده (1400) همسو بود.
با توجه به یافته های به دست آمده ملاحظه می شود که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی تأثیر معنادار داشته است. بدین ترتیب فرضیه دیگر پژوهش مبنی بر این که «درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر دلزدگی زناشویی زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر اثربخش است» تأیید میشود. نتایج این یافته با نتایج یافته پژوهش اسفندیاری بیات، اسدپور، محسن زاده و کسایی(1400)؛ نیک پور، خلعتبری، رضایی و جمهور(1400)؛ ورنر، یانگ، هاکبرگ (2020)؛ حمیدی و شاهمرادی (1399)؛ امیرخانلو، میرزائیان و حسن زاده (1400) همسو بود.
در تبیین این یافته میتوان گفت که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد با تأکید بر روشن‌سازی ارزش‌ها و آنچه برای زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر در رابطه، مهم است آنها را در جهت رسیدن به یک زندگی بامعنا و کاهش باورهای ارتباطی ناکارآمد در روابط سوق میدهد. زمانی که ارزش‌های رابطه و زندگی مشترک برای مراجعین تصریح شود و پذیرش را جایگزین کنترل اوضاع آن‌گونه که خود می‌خواهند کنند، می‌توانند به شیوه سازگارانه‌تری در موقعیت‌های مختلف زندگی تصمیم بگیرند. مکانیزم تغییر درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بدین گونه است که با فراگیری تمرینات گسلش شناختی، مراجعان می‌توانند به جداسازی خود از افکار و واقعیت پرداخته و افکارشان را صرفاً به عنوان یک فکر در نظر گرفته و همچنین در موقعیت‌های چالش‌برانگیز با در نظر گرفتن ارزش‌هایشان، گشودگی و پذیرش را جایگزین روش‌های اجتنابی خواهند نمود. در نتیجه این اقدامات، میزان باورهای ارتباطی ناکارآمد کاهش می‌یابد(لیهیم و همکاران، 2015).
علت اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد را میتوان ایجاد توافق و آموزش شیوه‌های سازگار شدن با جنبه‌های غیر‌قابل‌تحمل زندگی زناشویی از جمله خیانت همسر به جای تلاش برای مدیریت آنها و عوامل تعارض برانگیز دانست. از سوی دیگر، این رویکرد بر کشف ارزش‌ها و چگونگی ایجاد یک زندگی پرمعنا برای خود و همسر از طریق ایجاد ارزش‌های شخصی تأکید دارد و این‌گونه زوجین تمام تجربه‌های زندگی خود را مورد توجه قرار می‌دهند تا روش‌هایی را برای زندگی کردن به شیوه کارآمدتر بیابند(مئتو و همکاران، 2011). درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد افراد را ترغیب می‌نماید که فرایندهای فکری را به‌عنوان یک عملکرد واقعی برای سازگاری روانشناختی، بپذیرند و در نتیجه باورهای ارتباطی ناکارآمد در زنان آسیب‌دیده از خیانت همسر کاهش می‌یابد.
در نهایت در مقایسه اثربخشی هر کدام ازدرمان های به کاررفته شامل رویکردهای مبتنی بر بخشودگی و مبتنی بر پذیرش و تعهد مطابق با نتایج به دست آمده و نیز موارد مطرح در فوق می توان بیان نمود که هر دورویکرد بر متغیرهای دلزدگی زناشویی و باورهای ارتباطی ناکارآمد موثر بوده اند که البته با در نظر گرفتن نتایج حاصل، رویکرد میتنی بر پذیرش و تعهد ازسطح اثربخشی بالاتری برخوردار می باشد که نتایج همسو در این راستا را می توان در مواردی چون پژوهش اسفندیاری بیات، اسدپور، محسن زاده و کسایی(1400)؛ نیک پور، خلعتبری، رضایی و جمهور(1400)؛ ورنر، یانگ، هاکبرگ(2020)؛ حمیدی و شاهمرادی(1399)؛ امیرخانلو، میرزائیان و حسن زاده(1400)؛ ایکدو، کاسترو، فراگوس و همکاران (2020)؛ امامی، غباري، حسنی، و قاسمی سیانی (1393)؛ اسلوشور، گاس، کروس و همکاران(2020)؛ داهیا و رنگنکار(2020)؛ مایکل ونزل، کریستسانا هاروس، میخائیل سیبیچ و لیدیا وودیات(2022) مشاهده نمود.
و لذا در مقایسه دو رویکرد حاصل در موضوع جهت گیری زندگی جامعه مدنظر اینطور می توان بیان نمود که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، مراجع را تشویق میکند تا با خودارزیابیهای خویش، به‌عنوان افکاری ساده برخورد کند و به فرد آموزش داده میشود که ارزیابیهای منفی از خود را اصلاح نماید. این درمان به دنبال تضعیف اجتناب تجربی است و مراجع را تشویق میکند تا افکار، احساسات، هیجانها و تکانههای خود را به‌طور کامل بپذیرد و اهداف ارزشمندی را برای خود مشخص کند.
در خصوص محدودیت های پژوهش حاضر می توان به بحث فرهنگی و سختی ایجاد رضایت در زنان برای مشارکت، حضور و همکاری در روند کار اشاره داشت، همچنین با توجه به این نکته که مقاله حاضر در نمونه بانوان انجام گرفته پیشنهاد می کنم این پژوهش و موارد مشابه را همکاران و پژوهشگران عزیز برای هردو زوج انجام دهند.
تشکر و قدردانی:
از اساتید عزیزم در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز، مراکز روانشناسی استان گیلان که در اجرای این طرح با بنده همکاری داشته اند و نیز سازمان سما رشت که همچون همیشه با اعتماد به این جانب امکانات محیطی لازم را در اختیار بنده قرار دادند، صمیمانه قدردان و ممنونم.
لازم به ذکر است که آزمودنی ها در پژوهش حاضر با رضایت کامل و شخصی حضور یافته و همگی در هر مرحله از کار امکان خروج را در صورت عدم تمایل به ادامه همکاری دارند؛ کد اخلاق اخذ شده جهت انجام پژوهش حاضر که برگرفته از پایان نامه نویسنده مسئول جواد تقوی می باشد شامل IR.IAU.AHVAZ.REC.1402.045 می باشد.
منابع:
Abdoli N, Farnia V, Radmehr F, Alikhani M, Moradinazar M, Khodamoradi M, et al.(2022). The effect of self-compassion training on craving and self-efficacy in female patients with methamphetamine dependence: A one-year follow-up. Journal of Substance Use, 26(5), 491-496.
Aghili S, Kashiri S. (2021). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on uncertainty intolerance, disturbance tolerance and sexual performance in betrayed women. Shafai Khatam's research article, 10(3), 57-67
Amoosoltani S, Ameri F, Mehrinejad A, Mehrinejad A. (2021). Comparison of the Effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy and Psychodrama on Attachment and Psychological Wellbeing in Women Involved in Marital Conflicts. Psychological Studies, 18(1), 55-68
Amosoltani S, Ameri F, Mehri nezhad S, Vahedi B. (2021). Comparison of the effectiveness of therapy based on acceptance and commitment and psychomanaging on attachment and psychological well-being of women involved in marital conflict. Psychological studies, 18(1), 55-68
Ardashiri M, Bakhtiarpour S, Homaei R, Eftekhar saadati Z. (2022). Comparing the effectiveness of acceptance and commitment therapy with compassion therapy on negative spontaneous thoughts and feelings of loneliness in divorced women. Community health research paper, 16(1), 42-52
Ariaei azar A, Sadeghi M, Motabi F. (2021). Examining the differentiation of couples from the main family and its role in predicting communication patterns and marital satisfaction in different ethnicities of Iran, family research, 17(67), 353-368
Azandariani M, Khoe nezhad, GH, Akbari amarghan H. (2022). Comparing the effectiveness of emotion-based therapy and acceptance and commitment-based therapy on emotional self-regulation, psychological well-being and resilience of couples. A scientific-research quarterly of Islamic lifestyle with a focus on health, 6(1), 153-160
Barry, R. A., Barden, E. P., Dubac, C. (2019). Pulling away: Links among disengaged couple communication, relationship distress, and depressive symptoms. Journal of Family Psychology, 33(3), 280.
Basiri fard M, Mosavi nezhad S. (2022). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on distress tolerance and psychological cohesion of infertile women. Journal of health research in society, 8(1), 81-92
Bidaki T, Seadatee A. (2021). Minnesota Multiphasic Personality Inventory Score in relapsed and non-relapsed addicted person. Education and Applied Sciences, 1(4 ), 16-21
Choopani M, Sohrabi fard M, Mohamadi M, Esmaeili N, Samadi fard A. (2021). Unfaithful men's perception of the causes and inhibiting factors of extramarital relationships: a qualitative study. Consulting Research Quarterly, 18(65), 1-10
Dehghani M, Aslani K, Amanelahi A, Rajabi G. (2020). The Effectiveness of Attachment Injury Resolution Model (AIRM) on Increasing Trust among the Injured Women with Marital Infidelity: A Case Study Approach. The American Journal of Family Therapy, 48(3), 283-97.
Dehghani M, Aslani KH. (2021). Comparing the effectiveness of couple therapy based on the attachment injury treatment model with integrative couple therapy on forgiveness in women affected by marital infidelity. Applied Psychology Quarterly, 14(2), 147-171
Eimani zadeh A, Golmohamadian M, Moradi O, Godarzi M. (2021). The effectiveness of emotion-oriented couple therapy on forgiveness and communication beliefs of couples involved in marital breakup. Journal of Psychological Sciences, 20(100), 653-665
Eindor, T., Perrypaldi, A., Hirschberger, G., Birnbaum, G. E., & Deutsch, D. (2015). Coping with mate poaching: Gender differences in detection of infidelity-related threats. Evolution & Human Behavior, 36(1), 17_24
Esfandiari bayat D, Asadpour E, Mohsenzadeh F, Kasaei A. (2021). Comparing the effectiveness of group counseling with rational-emotional-behavioral approach (REBT) and acceptance and commitment therapy (ACT) on the level of forgiveness of women affected by marital infidelity. Journal of Psychological Sciences, 20(97), 151-139
Famil mottaghi B, Godarzi M, Kakabraei K. (2021). Developing a causal model of marital forgiveness based on emotional intelligence and spiritual intelligence with the mediating role of differentiation. Journal of Behavioral Science Research, 19(3), 539-529
Fatehi zadeh M, Chopani M, Esanjarani F, Alberto maria D. (2021). Comparing the effectiveness of counseling based on commitment-enhancing educational package and emotion-oriented couple therapy on marital boredom and forgiveness of women suffering from virtual infidelity. Journal of Behavioral Science Research, 16(61), 203-228
Ganji M, Ghaderi H. (2022). De-intimidation and intimidation in the book "In the service and betrayal of intellectuals" by Jalal Al-Ahmed. Biannual scientific journal of theoretical policy research, 31(1), 193-214
Ghafrollahi E, Etemadi O, Yusefi Z, Abedi M, Torkan H. (2021). Comparing the effectiveness of counseling based on commitment-enhancing educational package and emotion-oriented couple therapy on marital boredom and forgiveness of women suffering from virtual infidelity. Journal of Behavioral Science Research, 19(2), 342-357
Hasan nezhad L, Heydari A, Makvandi B, Talebzadeh shoshtari M. (2022). The effectiveness of solution-oriented therapy on family functioning and marital burnout in women affected by spouse's infidelity referring to counseling centers in Ahvaz city: a guide study. Social health, 9(2), 23-36
Heydari F, Latifi Z, Moradi A. (2019). The effect of self-healing training on anxiety, self-esteem and forgiveness in betrayed women. Community health, 3(5), 23-45
imani rad a, Golmohmmadian M, Moradi o, Godarzi m. (2021). The effectiveness of emotion-oriented couple therapy on forgiveness and communication beliefs of couples involved in marital infidelity. The Journal of Psychological Science, 20(100), 653-65.
Karim zadeh J. (2022). Effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on the anxiety of patients with asthma. The quarterly journal of new ideas in psychology, 13(71), 1-10
Karimi azar F, Saken azari R, Abdoltajeddini P, Azmoodeh M. (2022). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on the symptoms of social anxiety in shy adolescent girls. Journal of Psychiatric Nursing, 10(1), 46-54
Kassymova GK, Vafazov FR, Pertiwi FD, Akhmetova AI, Begimbetova GA. (2021). Upgrading Quality of Learning with E-Learning System. InChallenges of science, 1, 26-34.
Khaleghi kiadehi N, Mafakheri A, Yamini M. (2022). The effectiveness of treatment based on acceptance and commitment on anxious thoughts and fear of negative evaluation of depressed women. The scientific-research quarterly of psychological methods and models, 16(56), 1-10
Khoda doost S, Ebrahimi moghaddam H, Abolmaali K. (2022). The effectiveness of treatment based on the torque model on emotional divorce, communication beliefs and stress-anxiety depression in couples exposed to emotional divorce, knowledge and research in applied psychology, 21(4), 16-32
Kurbakova SN, Volkova ZN, Kurbakov AV. (2021). Developing Students’ Cognitive Abilities in ELearning Environment. In2021 12th International Conference on E-Education, E-Business, EManagement, and E-Learning, 10(1), 124-130.
Lee J. (2020). The Effect of Married Women’s Self- Awareness on the Acceptance of Extra- Marital Relationship: Focused on the Mediated Effect of Individuals’ Criticism of TV drama regarding Infidelity. Journal of the Korea Academia-Industrial Cooperation Society, 21(2), 115- 23.
Luminița Sandu M, Salceanu C. (2020). Psychosocial factors that influence marital couple duration. J Technium Social Sciences, 2(3), 151-160.
Marandi M, Vahedi H, Ghavi panjeh B. (2021). The effectiveness of imagotherapy group training on marital quality, marital boredom and resilience in women with substance-dependent husbands. Scientific Quarterly Journal of Addiction Research, 15(61), 221-240
Mohammadi sultan abadi A, Motaghi dastani SH, Kordi ardakani E. (2022). The effectiveness of education based on acceptance and commitment with an attitude to Islamic sources on impulsive decision-making and cognitive flexibility of women drug users. Scientific Quarterly Journal of Addiction Research, 16(63), 309-334
Najafi khoram abadi H, Jayrvand H, Marashian F. (2022). The effectiveness of teaching self-determination theory and therapy based on acceptance and commitment on anxiety and cyberbullying in students with internet gaming disorder. Shafi Khatam, 10(2), 10-21
Nikpour F, Khalatbari J, Rezaei O, Jamhoro F. (2021). Comparing the effectiveness of schema therapy and therapy based on acceptance and commitment on forgiveness of divorced women. Journal of Psychological Sciences, 20(100), 114-91
Peterson D, Eifert G, Feingold T, & Davidson S. (2019). Using acceptance and commitment therapy to treat distressed couples: A case study with two couples. Cognitive and Behavior Practice, 16(2), 430- 42.
Quinlan, E., Deane, F. P., & Crowe, T. (2020). Types and severity of interpersonal problems in Australian mental health carers. Counselling Psychology Quarterly, 2(5), 1-18
Rahmani shams H, Nejat H, Tozandejani H, Zendedel A, Bagherzadeh golmakami Z. (2022). The effectiveness of imago-based therapy on metacognitive beliefs, forgiveness and psychological well-being of women applying for divorce. The scientific-research quarterly of psychological methods and models, 13(47), 15-28
Retiyansa Y, Indarto D, Murti B. (2019). Path analysis on the associations between Infertility, stress, and depression among women in surakarta, central java. Matern Child Health J, 4(4), 260-6.
Sadat Izadi Z, Rezapour Mirsaleh Y, Choubforoushzadeh. (2022). The Effectiveness of Forgiveness - Based Life Review Therapy on Increasing Women's Marital Satisfaction and Forgiveness in the Face of Their Husbands' Marital Infidelity. The Islamic Journal of Women and the Family, 10(26), 81-102
Salari T, Nasrollahi T, Ghorban jahromi, R. (2022). Effectiveness of mindfulness-based stress reduction program on marital burnout and sexual satisfaction in married people referring to psychological centers in Tehran. Journal of Nursing Research, 17(3), 16-32
Saputra, F., Sugiharto, D. Y. P., & Sutoyo, A. (2020). The Effectiveness of Reality Approach-based Psychoeducational Group with Symbolic Modelling Technique to Improve the Forgiveness of SMA Kesatrian 1 Students. Jurnal Bimbingan Konseling, 9 (2), 111-115.
Selterman, D., Garcia, J. R., & Tsapelas, I. (2019). Motivations for extra dyadic infidelity revisited. The Journal of Sex Research, 56(3), 273_286.
Shokri M, Rahmani M, Abolghasemi SH. (2021). The effect of emotion-oriented couple therapy on forgiveness, emotional self-regulation, and marital distress of divorce-seeking couples referred to family social emergencies. A scientific-research quarterly of Islamic lifestyle with a focus on health, 6(1), 145-155
Soleyman poyr M, Pirkhalrghi A, Zahrakar K. (2022). Comparing the effectiveness of Acceptance and Commitment Therapy (ACT) and Compassion Focused Therapy (CFT) on internalized shame in vitiligo patients. Scientific Journal of Ilam University of Medical Sciences, 30(2), 96-82
Swain, J., Hancock, K., Dixon, A., & Bowman, J. (2020). Acceptance and Commitment Therapy for children: A systematic review of intervention studies. Journal of Contextual Behavioral Science, 4(2), 73-85
Taheri sadeh F, Shibani noghabi A, Naghash A. (2021). The effectiveness of acceptance and commitment therapy on anxiety and self-control. The quarterly journal of new ideas in psychology, 12(16), 1-18
Thompson K, D’iuso D, Schwartzman KS, Dobson & Drapeau M. (2020). Changes in depressed patients’ selfstatements. JPR, 30(2), 170-182.
Tyndall, I., Waldeck, D., Pancani, L., Whelan, R., Roche, B., & Dawson, D. L. (2019). The Acceptance and Action Questionnaire-II (AAQ-II) as a measure of experiential avoidance: Concerns over discriminant validity. Journal of Contextual Behavioral Science, 12(1), 278-284.
Vahedi M. (2020). The Effect of E-Learning Readiness on Self-Regulated Learning Strategies and Students’ Behavioral Tendency to Web-based Learning: The Mediating Role of Motivational Beliefs. Educ Strategy Med Sci, 13 (2), 133-142
Viskovich, S., & Pakenham, K. I. (2020). Randomized controlled trial of a web‐based Acceptance and Commitment Therapy (ACT) program to promote mental health in university students. Journal of Clinical Psychology, 76 (6), 929-951.
Zhou N, Buehler C. (2019). Marital hostility and early adolescents’ adjustment: The role of cooperative marital conflict. The Journal of Early Adolescence, 39(1): 5-27
[1] . family
[2] . Peterson D, Eifert G, Feingold T, & Davidson S
[3] . Tyndall, I., Waldeck, D., Pancani, L., Whelan, R., Roche, B., & Dawson, D. L
[4] . Viskovich, S., & Pakenham, K. I
[5] . Thompson K, D’iuso D, Schwartzman KS, Dobson & Drapeau M
[6] . Eindor, T., Perrypaldi, A., Hirschberger, G., Birnbaum, G. E., & Deutsch, D
[7] . Lee J
[8] . Selterman, D., Garcia, J. R., & Tsapelas, I
[9] . Marital Boredom
[10] . Retiyansa Y, Indarto D, Murti B
[11] . Barry, R. A., Barden, E. P., Dubac, C
[12] . Kurbakova SN, Volkova ZN, Kurbakov AV
[13] .Relationship belief
[14] . intentional
[15] . voluntary
[16] . Quinlan, E., Deane, F. P., & Crowe, T
[17] . Thompson K, D’iuso D, Schwartzman KS, Dobson & Drapeau M
[18] . Acceptance and Commitment Therapy
[19] . Lee YB, Lee JH, Lee SY, Yu DS, Han KD, Park YG
[20] . Saputra, F., Sugiharto, D. Y. P., & Sutoyo, A
[21] . Relational Frame Theory (RFT)
[22] . Zhou N, Buehler C
[23] Ikedo, Castro, Fraguas
[24] Sloshower, Guss, Krause, Wallace
[25] MichaelWenzel,ChristianaHarous,MikaelaCibich,LydiaWoodyatt
