مقایسه اثربخشی آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت‌ورزی و آموزش مهارت‌های مبتنی بر رویکرد هیجان‌مدار بر حساسیت اضطرابی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی

آخوندی, فهیمه; توزنده جانی, حسن; زنده دل, احمد

doi:10.30495/jwsf.2023.1973639.1782

رقم المقالة : JWSF-2211-1782 (R1) زيارة : 117 PDF XML

نوع المخطوط: ابحاث

مقایسه اثربخشی آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت‌ورزی و آموزش مهارت‌های مبتنی بر رویکرد هیجان‌مدار بر حساسیت اضطرابی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی

فهیمه آخوندی ¹ (دانشجوی دکتری روانشناسی ، گروه روانشناسی ، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور ، ایران.)
حسن توزنده جانی ² (دانشیار، گروه روانشناسی ، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیشابور، ایران ( نویسنده مسئول ) h.toozandehjani@gimal.com)
احمد زنده دل ³ (استادیار، گروه روانشناسی ، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی ، نیشابور، ایران)

تاريخ الإرسال : 04 الإثنين , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 05 الثلاثاء , شوال, 1444

الکلمات المفتاحية: حساسیت اضطرابی, روابط فرازناشویی, آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت ورزی, آموزش مهارت‌های مبتنی بر رویکرد هیجا مدار,

ملخص المقالة :

هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش مهارت های مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار بر حساسیت اضطرابی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی است. پژوهش حاضر از نظر روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی بود که جهت استفاده از خدمات روان‌شناختی در سال 1401- 1400به کلینیک‌های روان‌شناسی و مراکز تخصصی ازدواج (تحت پوشش سازمان بهزیستی) شهر تهران مراجعه کرده بودند. نمونه آماری شامل 30 نفر از این زنان بود که به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش به‌طور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 30 نفر در گروه های آزمایش (آموزش مهارت های مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار) جایگزین شد. داده ها با استفاده از مقیاس حساسیت اضطرابی فلوید و همکاران (ASI) (2005) جمع آوری شد. مداخله آموزش مهارت‌ های مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار طی 8 جلسه 90 دقیقه ای هفته ای یکبار انجام شدند؛ اما گروه گواه هیچ مداخله ای را دریافت نکردند. داده های پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (با اندازه گیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها نشان داد آموزش مهارت های مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار بر کاهش حساسیت اضطرابی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی موثر است. همچنین یافته ها نشان داد بین اثربخشی آموزش مهارت های مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار در کاهش حساسیت اضطرابی تفاوت معنادار مشاهده نشد.

المصادر:

سرداری، ت. (1398). اثر بخشی گروه درمانی شناختی رفتاری بر حساسیت اضطرابی و پریشانی روانشناختی زنان متقاضی طلاق شهرستان اسلامشهر. پایان نامه کارشنای ارشد. گروه روانشناسی. دانشکده روانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم. www.irandoc.ir

فرشچیان یزدی، م؛ باقرزاده گل مکانی، ز؛ منصوری، ا. (1400). مقایسه اثربخشی آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار و خود شفقت ورزی بر تعارضهای زناشویی و تمایز یافتگی خود زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 64(4)، 3531- 3517. https://mjms.mums.ac.ir/article_19340_cb1d7b0ab77e397d4d96678db387efa1.pdf

Agboola, E. B., & Ojo, T. F. (2022). Marital Infidelity and Domestic Violence among Married Couples in Ekiti State, Nigeria. In Families in Nigeria: Understanding Their Diversity, Adaptability, and Strengths. Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S1530-353520220000018010

Allan, R., Wiebe, S. A., Johnson, S. M., Piaseckyj, O., & Campbell, T. L. (2022). Practicing emotionally focused therapy online: calling all relationships. Journal of Marital and Family Therapy, 47(2), 424-439. https://doi.org/10.1111/jmft.12507

Altavilla, A., & Strudwick, A. (2022). Age Inclusive Compassion-Focused Therapy: a Pilot Group Evaluation. International Journal of Cognitive Therapy, 1-22. https://doi.org/10.1007/s41811-022-00132-2

Azlan, W. A. W., Ramalingam, M., Razali, R., Abdullah, M. F., & Rahman, F. N. A. (2022). Anxiety, depression and marital satisfaction in women with hyperemesis gravidarum: A comparative cross‐sectional study in Hospital Tengku Ampuan Rahimah, Klang, Malaysia. Asia‐Pacific Psychiatry, 14(1), e12416. https://doi: 10.1111/appy.12416.

Boiman-Meshita, M., & Littman-Ovadia, H. (2022). Is it me or you? An actor-partner examination of the relationship between partners’ character strengths and marital quality. Journal of Happiness Studies, 23(1), 195-210. https://doi.org/10.1007/s10902-021-00394-1

Cates, R. S. (2022). Neuro-linguistic Programming (NLP) as a Treatment for Compassion Fatigue (“Burnout”) in Health Care Providers. Lynchburg Journal of Medical Science, 4(3), 22. https://digitalshowcase.lynchburg.edu/dmscjournal/vol4/iss3/22/

Cordonnier, S. R. (2022). The Effectiveness of Attachment Injury Resolution Protocol (AIRP) in Reducing Marital Distress and Improving Marital Satisfaction in the Areas of Communication, Commitment, and Trust in High-Conflict Couples Affected by Infidelity. https://digitalcommons.liberty.edu/doctoral/3503/

Delatorre, M. Z., Wagner, A., & Bedin, L. M. (2022). Dyadic relationships between personality, social support, conflict resolution, and marital quality. Personal Relationships, 29(1), 199-216. https://doi.org/10.1111/pere.12410

Dong, S., Dong, Q., & Chen, H. (2022). Mothers' parenting stress, depression, marital conflict, and marital satisfaction: The moderating effect of fathers' empathy tendency. Journal of affective disorders, 299, 682-690. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.12.079

Floyd, M., Garfield, A., & LaSota, M. T. (2005). Anxiety sensitivity and worry. Personality and Individual Differences, 38(5), 1223-1229. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.08.005

Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41. https://doi.org/10.1111/bjc.12043

Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy: Attachment, connection, and health. Current Opinion in Psychology, 43, 146-150. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2021.06.015

Greenman, P. S., Johnson, S. M., & Wiebe, S. (2019). Emotionally focused therapy for couples: At the heart of science and practice. https://doi.org/10.1037/0000101-018

Hanetz Gamliel, K., Dollberg, D. G., & Levy, S. (2018). Relations between parents’ anxiety symptoms, marital quality, and preschoolers’ externalizing and internalizing behaviors. Journal of Child and Family Studies, 27(12), 3952-3963. https://doi.org/10.1007/s10826-018-1212-3

Koren, Réka, Scott R. Woolley, Ildikó Danis, and Szabolcs Török. (2021). "Training therapists in emotionally focused therapy: A longitudinal and cross‐sectional analysis." Journal of Marital and Family Therapy . https://doi.org/10.1111/jmft.12495

Kumar, S. A., Franz, M. R., DiLillo, D., & Brock, R. L. (2022). Promoting resilience to depression among couples during pregnancy: The protective functions of intimate relationship satisfaction and self‐compassion. Family Process, e12788. https://doi.org/10.1111/famp.12788

Lee, S. A., & Bottomley, J. S. (2021). Personality and Grief-Related Panic Attacks: Analysis of Neuroticism, Worry, and Anxiety Sensitivity. OMEGA-Journal of Death and Dying, 0030222821992192. https://doi.org/10.1177/0030222821992192

Moore, R., Gillanders, D., & Stuart, S. (2022). The impact of group emotion regulation interventions on emotion regulation ability: A systematic review. Journal of Clinical Medicine, 11(9), 2519. https://doi.org/10.3390/jcm11092519

Neff, K. D., Tóth-Király, I., Knox, M. C., Kuchar, A., & Davidson, O. (2021). The development and validation of the state self-compassion scale (long-and short form). Mindfulness, 12(1), 121-140. https://doi.org/10.1007/s12671-020-01505-4

Reiss, S., Peterson, R. A., Gursky, D. M., & McNally, R. J. (1986). Anxiety sensitivity, anxiety frequency and the prediction of fearfulness. Behavior Research and Therapy, 4(3), 241-248 https://doi.org/10.1016/0005-7967(86)90143-9

Ripoll-Núñez, K., & Naismith, I. (2022). “Strengthening Myself Occurs by Caring for Myself”: Self-Perceptions and Experiences of Group Compassion-Based Therapy for Female Survivors of Intimate Partner and Gender-Based Violence. Partner Abuse. https://doi.org/ 10.1891/PA-2021-0037

Schafer, L., Edwards, C. P., Allan, R., Johnson, S. M., Wiebe, S. A., Chyurlia, L., & Tasca, G. A. (2021). Development of the emotionally focused individual therapy adherence measure: Conceptualisation and preliminary reliability. Counselling and Psychotherapy Research. https://doi.org/10.1002/capr.12508

Scheeren, P., Apellániz, I. D. A. M. D., & Wagner, A. (2018). Infidelidade conjugal: a experiência de homens e mulheres. Trends in Psychology, 26(1), 355-369. https://doi.org/10.9788/TP2018.1-14Pt

Sharma, V. K., & Suresh, B. (2021). A Study on Work–Life Balance and Marital Satisfaction of Faculty Members. In International Virtual Conference on Industry 4.0 (pp. 463-473). Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-16-1244-2_39

Song, X., & Nadarajah, S. (2022). New models for the extramarital affairs data. Applied Economics, 54(11), 1243-1256. https://doi.org/10.1080/00036846.2021.1975632

Tapia‐Fuselier Jr, J. L., Ray, D. C., Allan, R., & Reyes, A. G. (2022). Emotionally focused therapists' experiences serving interabled couples in couple therapy: An interpretative phenomenological analysis. Journal of Marital and Family Therapy. https://doi.org/10.1111/jmft.12594

Turk, F., & Waller, G. (2020). Is self-compassion relevant to the pathology and treatment of eating and body image concerns? A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 79, 101856. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101856

Vosper, J., Irons, C., Mackenzie-White, K., Saunders, F., Lewis, R., & Gibson, S. (2021). Introducing compassion focused psychosexual therapy. Sexual and Relationship Therapy, 1-33. https://doi.org/10.1080/14681994.2021.1902495

Winter, F., Mander, J., Jarczok, M. N., Warth, M., Negi, L. T., Harrison, T., ... & Aguilar-Raab, C. (2022). Change Mechanism of Cognitively-Based Compassion Training for Couples with Depression: An Exploratory Empirical Investigation of Process Variables. Journal of Integrative and Complementary Medicine. https://doi.org/10.1089/jicm.2022.0497

Yoo, G., & Joo, S. (2022). Love for a marriage story: the association between love and marital satisfaction in middle adulthood. Journal of Child and Family Studies, 31(6), 1570-1581. . https://doi.org/10.1007/s10826-021-02055-6

_||_

Agboola, E. B., & Ojo, T. F. (2022). Marital Infidelity and Domestic Violence among Married Couples in Ekiti State, Nigeria. In Families in Nigeria: Understanding Their Diversity, Adaptability, and Strengths. Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S1530-353520220000018010

Allan, R., Wiebe, S. A., Johnson, S. M., Piaseckyj, O., & Campbell, T. L. (2022). Practicing emotionally focused therapy online: calling all relationships. Journal of Marital and Family Therapy, 47(2), 424-439. https://doi.org/10.1111/jmft.12507

Altavilla, A., & Strudwick, A. (2022). Age Inclusive Compassion-Focused Therapy: a Pilot Group Evaluation. International Journal of Cognitive Therapy, 1-22. https://doi.org/10.1007/s41811-022-00132-2

Azlan, W. A. W., Ramalingam, M., Razali, R., Abdullah, M. F., & Rahman, F. N. A. (2022). Anxiety, depression and marital satisfaction in women with hyperemesis gravidarum: A comparative cross‐sectional study in Hospital Tengku Ampuan Rahimah, Klang, Malaysia. Asia‐Pacific Psychiatry, 14(1), e12416. https://doi: 10.1111/appy.12416.

Blomkvist, A., Izzo, G., Vaccaro, M. G., Vignera, S. L., Brunetti, A., Aversa, A., & Liuzza, M. T. (2021). The scent of monogamy: Self-reported olfactory function predicts sexual well-being and infidelity in an Italian population. Archives of Sexual Behavior, 1-11.

Boiman-Meshita, M., & Littman-Ovadia, H. (2022). Is it me or you? An actor-partner examination of the relationship between partners’ character strengths and marital quality. Journal of Happiness Studies, 23(1), 195-210. https://doi.org/10.1007/s10902-021-00394-1

Cates, R. S. (2022). Neuro-linguistic Programming (NLP) as a Treatment for Compassion Fatigue (“Burnout”) in Health Care Providers. Lynchburg Journal of Medical Science, 4(3), 22. https://digitalshowcase.lynchburg.edu/dmscjournal/vol4/iss3/22/

Cordonnier, S. R. (2022). The Effectiveness of Attachment Injury Resolution Protocol (AIRP) in Reducing Marital Distress and Improving Marital Satisfaction in the Areas of Communication, Commitment, and Trust in High-Conflict Couples Affected by Infidelity. https://digitalcommons.liberty.edu/doctoral/3503/

Delatorre, M. Z., Wagner, A., & Bedin, L. M. (2022). Dyadic relationships between personality, social support, conflict resolution, and marital quality. Personal Relationships, 29(1), 199-216. https://doi.org/10.1111/pere.12410

Dong, S., Dong, Q., & Chen, H. (2022). Mothers' parenting stress, depression, marital conflict, and marital satisfaction: The moderating effect of fathers' empathy tendency. Journal of affective disorders, 299, 682-690. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.12.079

Faryabi, Z; Tailors, F; Manshai, G.R. (2019). The effect of forgiveness therapy compassion package training and forgiveness therapy on anger management, marital adjustment and frequency of love in women with marital conflicts. Tolo Health, 19 (6), 77-94.

Farshchian Yazdi, M.; Bagherzade Gol Makani, Z; Mansouri, A. (1400). Comparing the effectiveness of training skills based on emotion-oriented approach and self-compassion on marital conflicts and self-differentiation of women affected by marital infidelity. Mashhad University of Medical Sciences Faculty of Medicine Journal, 64(4), 3517-3531. https://mjms.mums.ac.ir

Floyd, M., Garfield, A., & LaSota, M. T. (2005). Anxiety sensitivity and worry. Personality and Individual Differences, 38(5), 1223-1229. https://doi.org/10.1016/j.paid.2004.08.005

Gilbert, P. (2014). The origins and nature of compassion focused therapy. British Journal of Clinical Psychology, 53(1), 6-41. https://doi.org/10.1111/bjc.12043

Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy: Attachment, connection, and health. Current Opinion in Psychology, 43, 146-150. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2021.06.015

Greenman, P. S., Johnson, S. M., & Wiebe, S. (2019). Emotionally focused therapy for couples: At the heart of science and practice. https://doi.org/10.1037/0000101-018

Hanetz Gamliel, K., Dollberg, D. G., & Levy, S. (2018). Relations between parents’ anxiety symptoms, marital quality, and preschoolers’ externalizing and internalizing behaviors. Journal of Child and Family Studies, 27(12), 3952-3963. https://doi.org/10.1007/s10826-018-1212-3

Kaplánová, A., & Gregor, A. (2019). Guilt-and shame-proneness and their relation to perceptions of dating infidelity. Studia psychologica, 61(3), 145-158.

Koren, Réka, Scott R. Woolley, Ildikó Danis, and Szabolcs Török. (2021). "Training therapists in emotionally focused therapy: A longitudinal and cross‐sectional analysis." Journal of Marital and Family Therapy . https://doi.org/10.1111/jmft.12495

Kumar, S. A., Franz, M. R., DiLillo, D., & Brock, R. L. (2022). Promoting resilience to depression among couples during pregnancy: The protective functions of intimate relationship satisfaction and self‐compassion. Family Process, e12788. https://doi.org/10.1111/famp.12788

Lee, S. A., & Bottomley, J. S. (2021). Personality and Grief-Related Panic Attacks: Analysis of Neuroticism, Worry, and Anxiety Sensitivity. OMEGA-Journal of Death and Dying, 0030222821992192. https://doi.org/10.1177/0030222821992192

Moore, R., Gillanders, D., & Stuart, S. (2022). The impact of group emotion regulation interventions on emotion regulation ability: A systematic review. Journal of Clinical Medicine, 11(9), 2519. https://doi.org/10.3390/jcm11092519

Nameni, A; Madhab Yousefi, A; Rozbahani, M. (1401). The effectiveness of the combination of two moral-oriented (forgiveness) and emotion-oriented approaches on metacognitive beliefs, strictness and attitude towards divorce in women seeking divorce. Quarterly Journal of Counseling and Psychotherapy Culture, 13(50), 1-20.

Hosseini Mehr, N.; Khazri Moghadam, N.; Pourahsan, S. (1400). The effectiveness of compassion-based education on social self-efficacy, distress tolerance and self-criticism in adolescent girls under the supervision of welfare organization. Journal of Positive Psychology, 7(2), 33-48.

Neff, K. D., Tóth-Király, I., Knox, M. C., Kuchar, A., & Davidson, O. (2021). The development and validation of the state self-compassion scale (long-and short form). Mindfulness, 12(1), 121-140. https://doi.org/10.1007/s12671-020-01505-4

Reiss, S., Peterson, R. A., Gursky, D. M., & McNally, R. J. (1986). Anxiety sensitivity, anxiety frequency and the prediction of fearfulness. Behavior Research and Therapy, 4(3), 241-248 https://doi.org/10.1016/0005-7967(86)90143-9

Ripoll-Núñez, K., & Naismith, I. (2022). “Strengthening Myself Occurs by Caring for Myself”: Self-Perceptions and Experiences of Group Compassion-Based Therapy for Female Survivors of Intimate Partner and Gender-Based Violence. Partner Abuse. https://doi.org/ 10.1891/PA-2021-0037

Sardari, T. (2018). Effectiveness of cognitive behavioral therapy group on anxiety sensitivity and psychological distress of women applying for divorce in Islamshahr city. Master thesis. Department of Psychology. Faculty of Psychology. Islamic Azad University, Qom branch. www.irandoc.ir

Schafer, L., Edwards, C. P., Allan, R., Johnson, S. M., Wiebe, S. A., Chyurlia, L., & Tasca, G. A. (2021). Development of the emotionally focused individual therapy adherence measure: Conceptualisation and preliminary reliability. Counselling and Psychotherapy Research. https://doi.org/10.1002/capr.12508

Scheeren, P., Apellániz, I. D. A. M. D., & Wagner, A. (2018). Infidelidade conjugal: a experiência de homens e mulheres. Trends in Psychology, 26(1), 355-369. https://doi.org/10.9788/TP2018.1-14Pt

Sharma, V. K., & Suresh, B. (2021). A Study on Work–Life Balance and Marital Satisfaction of Faculty Members. In International Virtual Conference on Industry 4.0 (pp. 463-473). Springer, Singapore. https://doi.org/10.1007/978-981-16-1244-2_39

Song, X., & Nadarajah, S. (2022). New models for the extramarital affairs data. Applied Economics, 54(11), 1243-1256. https://doi.org/10.1080/00036846.2021.1975632

Tapia‐Fuselier Jr, J. L., Ray, D. C., Allan, R., & Reyes, A. G. (2022). Emotionally focused therapists' experiences serving interabled couples in couple therapy: An interpretative phenomenological analysis. Journal of Marital and Family Therapy. https://doi.org/10.1111/jmft.12594

Turk, F., & Waller, G. (2020). Is self-compassion relevant to the pathology and treatment of eating and body image concerns? A systematic review and meta-analysis. Clinical Psychology Review, 79, 101856. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2020.101856

Vosper, J., Irons, C., Mackenzie-White, K., Saunders, F., Lewis, R., & Gibson, S. (2021). Introducing compassion focused psychosexual therapy. Sexual and Relationship Therapy, 1-33. https://doi.org/10.1080/14681994.2021.1902495

Winter, F., Mander, J., Jarczok, M. N., Warth, M., Negi, L. T., Harrison, T., ... & Aguilar-Raab, C. (2022). Change Mechanism of Cognitively-Based Compassion Training for Couples with Depression: An Exploratory Empirical Investigation of Process Variables. Journal of Integrative and Complementary Medicine. https://doi.org/10.1089/jicm.2022.0497

Yoo, G., & Joo, S. (2022). Love for a marriage story: the association between love and marital satisfaction in middle adulthood. Journal of Child and Family Studies, 31(6), 1570-1581. . https://doi.org/10.1007/s10826-021-02055-6

نص كامل:

مقایسه اثربخشی آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت‌ورزی و آموزش مهارت‌های مبتنی بر رویکرد هیجان‌مدار بر حساسیت اضطرابی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی

چکیده

زمینه و هدف: مهم‌ترین کارکرد خانواده، ایجاد امنیت و آرامش روحی و روانی برای اعضای خانواده است؛ اما بااین‌وجود، خانواده ممکن است در طول دوره‌ی حیات خود با مشکلات و سختی‌های مختلفی مواجه شود. هدف از پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقتورزی و آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجانمدار بر حساسیت اضطرابی زنان آسیبدیده از روابط فرازناشویی است.

روش: پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی بود که جهت استفاده از خدمات روان‌شناختی در سال 1401- 1400به کلینیک‌های روان‌شناسی و مراکز تخصصی ازدواج (تحت پوشش سازمان بهزیستی) شهر تهران مراجعه کرده بودند. نمونه آماری شامل 30 نفر از این زنان بود که به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش به‌طور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 30 نفر در گروههای آزمایش (آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار) جایگزین شد. دادهها با استفاده از مقیاس حساسیت اضطرابی فلوید و همکاران (ASI) (2005) جمعآوری شد. مداخله آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار طی 8 جلسه 90 دقیقهای هفتهای یکبار انجام شدند؛ اما گروه گواه هیچ مداخلهای را دریافت نکردند. دادههای پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (با اندازهگیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

یافتهها: یافتهها نشان داد آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقتورزی و آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجانمدار بر کاهش حساسیت اضطرابی زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی موثر است (05/0>P). همچنین یافتهها نشان داد بین اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقتورزی و آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار در کاهش حساسیت اضطرابی تفاوت معنادار مشاهده نشد (05/0<P).

واژههای کلیدی: آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت ورزی، آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجا مدار، حساسیت اضطرابی، روابط فرازناشویی

مقدمه

متخصصان حوزه خانواده، مسائل و موضوعات بسیار زیادی را با خانواده و زناشویی مرتبط دانسته‌اند که می‌توانند موجب رشد و یا زوال زندگی زناشویی شوند. پژوهش‌ها گویاي آن است که تجربیات گذشته افراد، ویژگی‌هاي شخصیتی، علایق، نگرش‌ها و انتظارات می‌توانند در روابط میان فردي و به‌ویژه در روابط زناشویی افراد تأثیرگذار باشند (دلاتور¹ و همکاران، 2022). خانواده به‌عنوان یکی از نهادهای اصلی جامعه و ازجمله مهم‌ترین مکان‌ها برای توسعه شخصیت آدمی مطرح میشود. یک خانواده زمانی قدرتمند است که زن و شوهر بتوانند به یک درک متقابل از یکدیگر برسند (یو و جو²، 2022). روابط فرا زناشویی همانند مسائل دیگر مربوط به ازدواج یکی از مسائل اجتماعی بسیار مهم و بحرانی جامعه است و بر هرگونه روابط جنسی یا عاطفی فراتر از چارچوب روابط متعهدانه بین دو همسر اطلاق می‌گردد (آگبولا و اوجو³، 2022) و شامل عبور فرد از مرز رابطه زناشویی با برقراری رابطه فیزیکی یا عاطفی خارج از حیطه زناشویی است (شیرن⁴ و همکاران، 2018) که تنها رابطه جنسی نیست، بلکه هر رابطهای که با هم‌جنس و غیر هم‌جنس که از دید همسر پنهان می‌ماند را شامل میشود (سانگ و ناداراجه⁵، 2022).

خیانت در زندگی زناشویی سبب پدید آیی اضطراب و حساسیت اضطرابی⁶ میشود (کاپلانووا و گریگور⁷، 2019). حساسیت اضطرابی خصیصهای است مبنی بر این که فرد تمایل به تفسیر پیامدهای جسمانی، روانشناختی، اجتماعی و تجارب اضطرابی به عنوان اموری آزارنده دارد (لی و باتملی⁸، 2021). این خصیصه، یک متغیر شناختی و ناشی از تفاوتهای فردی بوده که با ترس از احساسات اضطرابی شناخته شده و نشان دهنده گرایش به فاجعه سازی در مورد عواقب چنین احساستی است (آزلان⁹و همکاران، 2022). پژوهشها نشان داده‌اند که زوجین مبتلا به مشکلات زناشویی، حساسیت اضطرابی بالایی دارند و این حساسیت اضطرابی بالا باعث می‌شود باتجربه کوچک‌ترین نشانه‌های بدنی مرتبط با اضطراب، فرد احساس کند که وضعیت سختی را پیش رو دارد که طی آن ممکن است تحمل تعارض‌های ارتباطی را نداشته باشد (دانگ¹⁰ و همکاران، 2022).

در این میان اشكال مختلفي از درمانهاي روان‌شناختي براي افراد خیانت دیده در روابط زناشویی وجود دارد. یکی از درمان‌هایی که در سال‌های اخیر مورداستفاده قرارگرفته است؛ رویکرد خود شفقت‌ورزی است (وینتر¹¹ و همکاران، 2022). شفقت به خود، در ارتباط بودن با درد و رنج خود به جای اجتناب و یا قطع ارتباط با آن، ایجاد تمایل به رفع آن رنج و مهربانی کردن با خود است (نف¹² و همکاران، 2021؛ گریمن¹³ و همکاران، 2019). خودشفقتی همچنین شامل قضاوت‌های غیرواقعی نسبت به درد، بی‌کفایتی و شکست‌هاست؛ چراکه تجربه فردی بخشی از تجارب بزرگ‌تر فرد است (تورک و والر¹⁴، 2020). مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهند که زنان نسبت به مردان شفقت کمتری به خود نشان می‌دهند و این ممکن است به این دلیل باشد که زنان اغلب نقش اجتماعی مراقبتی را به عهده دارند (کاتز¹⁵، 2022). ریپول- نانیز و نایسمیث¹⁶ (2022) و آلتاویلا و استرودویک¹⁷ (2022) نیز اذعان می‌کنند برخورداری از شفقت به خود بر بهبود روابط زوجین آسیب دیده از روابط فرازناشویی مؤثر است. مطالعه واسپر¹⁸ و همکاران (2021) نشان داد که مشاوره گروهی با رویکرد شفقت، راهبردهای تنظیم هیجان غیرانطباقی را کاهش و راهبردهای انطباقی و همچنین عواطف مثبت در زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی زنان را افزایش داد. از سویی شفقت به عنوان یک راهبرد تنظیم هیجانی مؤثر که زمینه برای شکل‌گیری عواطف مثبت و مهرورزی را بیش از پیش فراهم می‌کند، می‌تواند تأثیر به سزایی بر کاهش حساسیت اضطرابی ناشی از آسیبهای روابط فرازناشویی داشته باشد (کومار¹⁹ و همکاران، 2022).

روان‌درمانی هیجان‌مدار درمان مورد بررسی در این پژوهش است که با توجه به ماهیت خیانت به نظر میرسد میتواند بر متغیرهای مورد بررسی موثر باشد. رویکرد روان‌درمانی هیجان‌مدار رویکرد ادغام یافته و ترکیبی است که توسط لزلی گرینبرگ (1980) بنا نهاده شده است. این رویکرد روی چگونگی کار کردن با «رابطه» و با »خود» ازلحاظ تنظیم عواطف خود و تنظیم رابطه عاطفی با توجه به موقعیت، تمرکز در مواقعی روی کار کردن با سیستم رابطه‌ای، و در مواقع دیگر روی خود، که متقابلاً یکدیگر را تنظیم می‌کنند، می‌پردازد (مور²⁰ و همکاران، 2022). در رویکرد هیجان‌مدار، نظریه‌های انسان‌گرایانه نوین مانند مراجع‌محوری راجرز و درمان گشتالتی پرز، تجربه‌گرایی ستیر و نظریه وجودی، با ادغام نظریه نوین هیجان و نظریه سیستمی خانواده را در کنار ستون اصلی خود یعنی نظریه دل‌بستگی ارائه‌شده است (گرینمن، و جانسون²¹، 2022). این رویکرد تلاشی در جهت یکپارچه‌سازی مفهوم رو به رشد نقش هیجان و مفهوم تعامل و ارتباط در روابط انسانی است (تاپیا-فوزیلیر ²²و همکاران، 2022). انسان‌ها با هیجان‌هایی که جستجو می‌کنند برانگیخته می‌شوند و تأکید این رویکرد بر روش‌های دل‌بستگی‌های سازگارانه از طریق مراقبت، حمایت و توجه متقابل برای نیازهای خود فرد و همسر است (آلن ²³و همکاران، 2022). آموزش متمركز بر هيجان يك رويكرد تجربي است كه هيجان را به‌عنوان اساس و پايه تجربه در ارتباط با كاركردهاي انطباقي و غير انطباقي مي‌داند (کورن²⁴ و همکاران، 2021). شواهد نشان می‌دهد که هیجان‌ها در پاسخ‌دهی رفتاری، حل تعارض‌های زناشویی، فرایند تصمیم‌گیری، ارتقاء حافظه برای وقایع مهم و تسهیل تعاملات بین فردی نقش مهمی را ایفا می‌کنند (شفر ²⁵و همکاران، 2021).

اگرچه تاکنون پژوهشگران بسیاری هر کدام از این متغیرها جداگانه پژوهشهایی انجام دادهاند، هیچ پژوهشی با عنوان مقایسه اثربخشی آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت‌ورزی و آموزش مهارت‌های مبتنی بر رویکرد هیجان‌مدار بر حساسیت اضطرابی آسیب دیده از روابط فرازناشویی انجام نشده است؛ با توجه به این خلاء پژوهشی و همچنین از آنجا که شناسایی نقش حساسیت اضطرابی و کمک به درمان آن میتواند در کمک به نهاد خانواده و کاهش آسیبهای مرتبط با خیانت زناشویی در افراد مبتلا تأثیر مفیدی بگذارد، لازم است بهطور علمی مورد پژوهش قرار گیرد؛ زیرا برای تبیین اثر متفاوت درمانها بر حساسیت اضطرابی با استناد به نظر بلومکویست²⁶ و همکاران (2021) که بیان کرده اند به رغم علاقه زیاد به پژوهش در مورد حساسیت اضطرابی، مطالعات به طور معمول از نقشی غفلت کرده است که حساسیت اضطرابی در روابط نزدیک بین فردی و چگونگی تغییر اضطراب و کاهش آن از روزی به روز دیگر دارد. میتوان گفت که درک این مهم به وجود پریشانی بستگی دارد؛ اما مطالعات، نتوانسته است الگوهای تحلیلی را شامل شود. برای برطرف کردن این شکافها لازم است الگوی تبیین کننده مناسبی تدوین شود. بنابراین پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی آموزش مهارت‌های مبتنی بر شفقت‌ورزی و آموزش مهارت‌های مبتنی بر رویکرد هیجان‌مدار بر حساسیت اضطرابی آسیب دیده از روابط فرازناشویی انجام شد.

روش پژوهش

روش پژوهش حاضر آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل با مرحله پیگیری به مدت دو ماه بود. جامعه آماری شامل کلیه زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی بود که جهت استفاده از خدمات روان‌شناختی در آبان ماه 1400 لغایت بهمن 1400 به کلینیک‌های روان‌شناسی و مراکز تخصصی ازدواج (تحت پوشش سازمان بهزیستی) در شهر تهران مراجعه کرده بودند. با توجه به اینکه در پژوهشهای آزمایشی حداقل نمونه بایستی 15 نفر باشد (دلاور، 1391). نمونه این پژوهش شامل 45 نفر از این زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی بود که تمایل به شرکت در پژوهش را داشتند و به صورت نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش بطور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 30 نفر در دو گروه مداخله (آموزش مبتنی بر شفقتورزی و مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار) جایگزین شدند و ازنظر سن و سطح تحصیلات همگن شدند و این همگنی از طریق آزمون t دونمونهای و مجذور خی تائید شد. معیارهای ورود به نمونه شامل زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی، سطح تحصیلات حداقل دیپلم، سن بین 20 تا 40 سال، عدم ابتلا به سایراختلالات روانی و شخصیتی، عدم شركت همزمان در ساير برنامههاي درمانی، عدم دريافت مشاوره فردي يا دارو درماني و اعلام رضایتمندی و امکان شرکت در جلسات درمان در زمان اجرای پژوهش و ملاکهای خروج از مطالعه نیز شامل غیبت بیش از دو جلسه، عدم همکاری در طول جلسات درمانی، شروع به مصرف داروهاي روانگردان، شركت همزمان در ساير برنامه‌هاي درمانی روان‌شناختی و دريافت مشاوره فردي يا دارو درماني بود. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی پژوهش به‌تمامی افراد نمونه اطمینان داده شد که اسمی از آن‌ها در هیچ قسمت پژوهش ذکر نخواهد شد و تنها از نتایج دادهها استفاده میشود. بهمنظور انجام پژوهش یک جلسه توجیهی برگزار شد و فرم رضایتنامه و پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک بین شرکتکنندگان توزیع شد. باهدف ناشناس بودن و برای اینکه حریم خصوصی شرکت‌کنندگان تضمین شود، برای هر شرکت‌کننده کد متناسب اختصاص داده شد. قبل از شروع روشهای درمانی، هر سه گروه مورد مطالعه در مرحله پیشآزمون مورد ارزیابی قرار گرفتند و از آنها درخواست شد تا پرسشنامههای مورد نظر را پاسخ دهند. سپس گروه آزمایشی اول آموزش مبتنی بر شفقتورزی و گروه دوم آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار را تحت مداخله 8 جلسهای و بر اساس جلسات 90 دقیقهای هفتهای یک‌بار قرار گرفتند. گروه گواه نیز مداخلهای دریافت نکرد. پس از پایان جلسات مداخله شرکت کنندگان هر سه گروه مجدداً با ابزار پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفتند. همچنین بعد از 2 ماه از گذشت مداخله نیز مجددا هر دو گروه با ابزار پژوهش مورد اندازهگیری قرار گرفتند. دادههای حاصل از پژوهش با استفاده از SPSS ویراست 26 و روش آماری تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر به دلیل وجود پیگیری در پژوهش مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. ابزار پژوهش به شرح زیر است:

پرسشنامه حساسیت اضطرابی (ASI)²⁷: این پرسشنامه یک پرسشنامه خودگزارشدهی است که توسط فلوید و همکاران در سال 2005 ساخته شد. دارای 16 گویه به صورت مقیاس پنج درجهای لیکرت (خیلی کم= 0 تا خیلی زیاد= 4) است. درجه تجربه ترس از نشانههای اضطرابی با نمرات بالاتر مشخص میشود. دامنه نمرات بین 0 تا 64 است (فلوید²⁸ و همکاران، 2005). ساختار این پرسشنامه از سه عامل ترس از نگرانی های بدنی (8 گویه)، ترس از عدم کنترل شناختی (4 گویه) و ترس از مشاهده شدن اضطراب توسط دیگران (4 گویه) تشکیل شده است. بررسی ویژگیهای روانسنجی این مقیاس، همسانی درونی بالای آن که توسط آلفای کرونباخ ارزیابی شد بین 80/0 تا 90/0 نشان داده شده است. اعتبار بازآزمایی بعد از 2 هفته 75/0 و به مدت سه سال 71/0 بوده است که نشان میدهد این پرسشنامه از پایایی مطلوبی برخوردار است. جهت بررسی روایی مقیاس از روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که این آزمون از چهار بعد تشکیل‌شده و بار عاملی هر سؤال بر روی عامل مربوطه بالاتر از 40/0 است (ریس²⁹ و همکاران، 1986). پایایی آن در نمونه ایرانی براساس سه روش همسانی درونی، بازآزمایی و تنصیفی محاسبه شد که برای کل پرسشنامه به ترتیب اعتبار 93/0، 95/0 و 97/0 به دست آمد. روایی همزمان از طریق اجرای همزمان با پرسشنامه SCL-90 انجام شد که ضریب همبستگی 56/0 حاصل آن بود. ضرایب همبستگی با نمره کل در حد رضایت بخش و بین 74/0 تا 88/0 متغیر بود (سرداری، 1398). آلفای کرونباخ گزارش شده در پژوهش حاضر نیز 79/0 بود.

آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقت ورزی ³⁰: جلسات آموزش خود شفقت ورزی بر اساس رویکرد گیلبرت³¹ (2014) بود. این رویکرد شامل 8 جلسه است و شامل جلسات زیر می شود.

جدول 1. جلسات آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقت ورزی گیلبرت (2014)

جلسه	محتوا
جلسه اول	اجرای پیش آزمون- آشنایی درمانگر و اعضای گروه با یکدیگر، گفتگو درباره هدف تشکیل جلسات و ساخت کلی آن، بررسی انتظارات از برنامه جلسه اول درمانی، آشنایی بـا اصول کلـی درمان متمرکز بر شفقت و تمایز شفقت با تأسف برای خود، توضیح و تشریح شفقت: اینکه شفقت چیست و چگونه میتوان از طریق آن بر مشکلات فائق آمد.
جلسه دوم	آموزش ذهن آگاهی همراه بـا تمرین جلسه دوم وارسی بدنی و تنفس، آشنایی با سیستمهای مغـزی مبتنـی بـر شفقت، آشنایی با خصوصـیات افـراد شفقت ورز، شفقت نسبت به دیگران، پرورش احساس گرمی و مهربـانی نسبت به خود، پرورش و درک اینکـه دیگـران نیـز نقـایص و مشکلاتی دارند (پرورش حـس اشـتراکات انسـانی) در مقابـل احساسات خودتخریب گرانه.
جلسه سوم	آموزش افزایش گرمی و انرژی، ذهن آگاهی، پذیرش، خرد و قدرت، گرمی و عدم قضاوت، ترغیب آزمودنیها به خودشناسی و بررسی شخصیت خود به عنوان شفقت ورز یا غیر شفقت ورز بـا توجه به مباحث آموزشی.
جلسه چهارم	کاربرد تمرینهای پرورش ذهن شفقت ورزی، ارزش شفقت، همدلی و همدردی نسبت به خود و دیگران، آموزش سبکها و روشهای ابراز شفقت،شفقت کلامی، شفقت عملــی، شفقت مقطعــی و شفقت پیوسته و به کارگیری این روش ها در جلسه پنجم.
جلسه پنجم	به کار گیری این روش ها در زندگی روزمره و برای دیگران. آموزش مهارتهای شفقت در حوزههای توجه شفقت ورز، استدلال شفقت ورز، رفتار شفقت ورز، تصویرپردازی شفقت ورز، احساس شفقت ورز و ادراک شفقت ورز، ایفای نقش فرد در سه بعد وجودی خود انتقادگر، خود انتقاد شونده و خود شفقت ورز با استفاده از تکنیک صندلی خالی گشتالت، پیدا کردن لحن و تن صدای خود انتقادگر و خود شفقت¬گر درونی هنگام گفتگوی درونی و مشابهت آن با الگوی گفتگوی آدمهای مهم زندگی مانند پدر و مادر. پر کردن جدول هفتگی افکار انتقادگر، افکار و رفتار شفقت ورز.
جلسه ششم	آموزش تکنیکهای تصویرپردازی ذهنی شفقت ورز، تنفس تسکین بخش ریتمیک، ذهن آگاهی و نوشتن نامه شفقت ورز
جلسه هفتم	جمع بندی و نتیجه گیری و پاسخگویی به سؤالات اعضا و ارزیابی کل جلسات، تشکر و قدردانی از اعضا جهت شرکت در جلسات.
جلسه هشتم	آمادهسازي براي پایان درمان، مرور مفاهيم گفته شده در جلسات قبل و رفع ابهامات، انجام اعمالي که خارج از درمان و استفاده در زندگي که باید انجام دهند، توزیع پرسشنامهها و هماهنگي براي تحویل همچنين توافق براي تکميل پرسشنامههاي جلسات پيگيري

آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار³²: آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار بر اساس راهنمای عملی درمان گرینبرگ و گلدمن (2019) به نقل از فرشچیان یزدی و همکاران (1400) بود.

جدول 1. جلسات آموزش آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار گرینبرگ و گلدمن (2019)

جلسه	محتوا
جلسه اول	آشنایی و ایجاد رابطه‌ی حسنه مبتنی بر همکاری، ارزیابی اولیه و ارائه منطق درمان، ارزیابی و تشخیص موضوع کشمکشهای ارتباطی فرد از نظر دلبستگی
جلسه دوم	ارزیابی عمیق تر چرخه های تعاملات درون-فردی وبین -فردی، ارزیابی فردی
جلسه سوم	شناسایی هیجانات زیربنایی، دستیابی به هیجانات ناشناخته که زیر ساخته الگوهای تعاملی هستند.
جلسه چهارم	قاب دهی مجدد به مشکل از طریق توجه به چرخه منفی
جلسه پنجم	افزایش شناخت در مورد هیجانات و جنبه هایی از خود
جلسه ششم	بالا بردن پذیرش تجربه ها وواکنش های تعاملی جدید فرد و موانع آن‌ها.
جلسه هفتم	تسهیل ابزار نیازها و خواستهها و خلق درگیری هیجانی، بازسازی موقعیتهای تعاملی
جلسه هشتم	آمادهسازي براي پایان درمان، مرور مفاهيم گفته شده در جلسات قبل و رفع ابهامات، انجام اعمالي که خارج از درمان و استفاده در زندگي که باید انجام دهند، توزیع پرسشنامهها و هماهنگي براي تحویل همچنين توافق براي تکميل پرسشنامههاي جلسات، پيگيري

یافتهها

میانگین سن گزارش‌شده برای نمونه پژوهش حاضر به تفکیک گروهها؛ برای گروه آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقتورزی 03/3± 9/36، گروه آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار 51/3± 8/37 و در گروه گواه 9/3± 3/38 گزارش شد. حداقل سن شرکت‌کنندگان در این پژوهش 28 و حداکثر سن 40 گزارش شد. همچنین با توجه به سطح معناداری بزرگ‌تر از 05/0؛ تفاوت معناداری بین سه گروه از یکدیگر وجود نداشت و سه گروه ازنظر سن همگن بودند. یافتههای توصیفی پژوهش به تفکیک سه مرحله پژوهش در سه گروه در جدول 3 ارائه‌شده است.

جدول 3. مقایسه میانگین و انحراف معیار نمرات حساسیت اضطرابی در بین سه گروه و در سه زمان قبل و بعد از مداخله و پیگیری

متغیر	گروه	قبل از مداخله		بعد از مداخله		پیگیری
متغیر	گروه	میانگین	انحراف معیار	میانگین	انحراف معیار	میانگین	انحراف معیار
حساسیت اضطرابی	شفقت ورزی	3/50	92/6	8/39	53/6	1/41	42/7
	رویکرد هیجان مدار	7/48	76/5	6/38	64/5	8/40	06/5
	گروه گواه	4/49	19/6	8/48	05/7	6/49	35/7

همانطور که در جدول 3 مشاهده میشود نمرات پسآزمون و پیگیری حساسیت اضطرابی در دو گروه مداخله در مقایسه با پیشآزمون بهبود یافته است، اما روند میانگین نمرات گروه گواه تقریبا ثابت بوده است که این به نوعی نشان میدهد که درمانها موثر است. البته برای سنجش معنادار بودن این تفاوتها باید از آزمونهای آماری مناسب استفاده شود. به همین منظور پس از بررسی مفروضه نرمال بودن، همگنی واریانسها و همگنی ماتریس کوواریانسها از آزمون تحلیل واریانس اندازهگیری مکرر آمیخته استفاده شد که نتایج آن در ادامه ارائه میشود. نتایج آزمون شاپیرو ویلک جهت بررسی نرمال بودن توزیع دادهها و به عنوان یکی از پیشفرضهای تحلیل اندازهگیری مکرر نشان داد که در سطح معناداری (05/0<p) دادههای جمعآوری شده، در همه متغیرهای گروههای آزمایش و گواه نرمال است و پیش فرض طبیعی بودن یا همان پارامتریک بودن دادهها رعایت شده است. نتایج آزمون لوین جهت بررسی همگنی واریانس به عنوان یکی از پیشفرضهای تحلیل واریانس آمیخته نشان داد نتایج به دست آمده برای متغیر اسناد خصمانه در گروه شفقت ورزی (929/0=F، 05/0<P)، گروه هیجان مدار (337/0=F، 05/0<P) و گروه گواه (56/1=F و 061/0=P) بود و چون مقدار P از 05/0 بزرگتر است از مفروضه همگنی واریانسها تخطی صورت نگرفته است. همچنین پژوهش حاضر که به دنبال مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر شفت ورزی و رویکرد هیجان مدار است، برای بررسی مفروضه همگنی ماتریس کوواریانسها از آزمون کرویت موچلی استفاده شد و از آنجا که این مفروضه (001/0= آماره موشلی، 6/347= توزیع خی دو، 01/0>P) برقرار نبود، به همین دلیل میتوانیم از نتیجه آزمونهای درون گروهی با تعدیل درجات آزادی و با استفاده از نتایج آزمون گرین هاوس گیسر استفاده کنیم. در ادامه نتایج آزمون تحلیل واریانس اندازهگیری مکرر 3*2 برای مقایسه دو گروه آزمایش و گواه و در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری برای متغیرهای پژوهش ارائه گردید.

جدول 4. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر

	نام آزمون	مقدار	F	درجه آزادی 1	درجه آزادی 2	سطح معنی‌داری	مجذور اتا
گروه مبتنی بر شفقت ورزی	آزمون پیلایی	842/0	9/13	8	21	001/0	842/0
	آزمون لامبدای ویلکز	158/0	9/13	8	21	001/0	842/0
	آزمون اثر هتلینگ	31/5	9/13	8	21	001/0	842/0
	آزمون بزرگترین ریشه روی	31/5	9/13	8	21	001/0	842/0
رویکرد هیجان مدار	آزمون پیلایی	890/0	2/21	8	21	001/0	890/0
	آزمون لامبدای ویلکز	110/0	2/21	8	21	001/0	890/0
	آزمون اثر هتلینگ	11/8	2/21	8	21	001/0	890/0
	آزمون بزرگترین ریشه روی	11/8	2/21	8	21	001/0	890/0

چنانکه اطلاعات جدول 4 نشان می دهد، با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (158/0 Wilks Lambda =،9/13F=، 001/0 P=، 842/ ). به عبارت دیگر میتوان ادعا کرد که در متغیرهای مورد بررسی بین گروه درمان مبتنی بر شفقتورزی و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 2/84 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته مرتبط به گروه آموزش مهارت های مبتنی بر شفقتورزی است. همچنین اطلاعات جدول 4 نشان می دهد، در گروه ایماگو درمانی با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (110/0 Wilks Lambda =، 2/21F=، 001/0 P=، 890/ ). به عبارت دیگر میتوان ادعا کرد که در متغیرهای مورد بررسی بین گروه رویکرد هیجان مدار و گواه تفاوت معنیداری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 89 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته مرتبط به گروه مداخله است.

جدول 5. آزمون بونفرونی برای مقایسه سه گروه در اسناد خصمانه

	گروه	گروه	تفاوت میانگین	سطح معناداری
پیشآزمون	شفقت درمانی	هیجان مدار	60/1	1
	شفقت درمانی	گواه	866/0	1
	هیجان مدار	گواه	733/0	1
پسآزمون	شفقت درمانی	هیجان مدار	6	187/0
	شفقت درمانی	گواه	*06/9-	018/0
	هیجان مدار	گواه	*06/15-	001/0
پیگیری	شفقت درمانی	هیجان مدار	93/8	596/0
	شفقت درمانی	گواه	*3/23-	004/0
	هیجان مدار	گواه	*2/32-	001/0

با توجه به نتایج آزمون بونفرونی در جدول 5 در پیش‌آزمون در حساسیت اضطرابی در بین سه گروه تفاوت معناداری وجود ندارد (05/0<p)؛ در پس آزمون بین گروههای مداخله و گروه گواه تفاوت معنادار گزارش شد (05/0>p)در بین دو درمان مهارتهای مبتنی بر شفقت ورزی و آموزش بر رویکرد هیجان مدار در حساسیت اضطرابی در بین دو گروه مداخله با یکدیگر تفاوت معناداری دیده نشد (05/0<p) بنابراین نتیجه گیری میشود که در بین دو گروه مداخله در کاهش حساسیت اضطرابی در بین دو گروه تفاوت معناداری دیده نمیشود (05/0<p).

بحث و نتیجه گیری:

پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار بر حساسیت اضطرابی و کنترل عواطف انجام شد. نتیجه حاصل از پژوهش حاضر نشان داد که آموزش مبتنی بر مهارتهای مبتنی بر شفقتورزی بر کاهش حساسیت اضطرابی در زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی مؤثر است. نتیجه حاصل با نتایج پژوهشگرانی چون وینتر و همکاران (2022)، کاتز (2022)، کومار و همکاران (2022) و نف و همکاران (2021) همسو است.

در تبیین یافته حاضر میتوان گفت: از طریق شفقت درمانی افراد برای تجربه عواطف عمیق احساس آزادی می‌کنند و دارای قابلیت نظم‌بخشی به هیجانات بوده و به‌طور آزادانه به آن‌ها دسترسی دارند، آن‌ها قادرند افکار شخصی خود را شناسایی و ابراز کنند. همچنین باعث می‌شود افراد مرزبندیهای خود را تعریف کنند (کومار و همکاران، 2022) که این امر باعث کاهش حساسیت اضطرابی در زنان آسیب دیده از روابط فرا زناشویی شد. همچنین از طریق شفقتورزی به درمان‌جویان آموخته شد که به‌طور مؤثری هرکدام از این سیستمها را مدیریت کرده و به‌طور مناسبتری به موقعیتها و شرایط پاسخ بدهند و خود را متمایز کنند.

شفقت به خود منجر به افزایش شفقت و دغدغه نسبت به دیگران می‌شود. شفقت به خود باعث می‌شود فرد تجربیات خود را در منظر تجربیات مشترک انسانی بیند و دریابد که رنج، شکست و نقش اقتضای انسان بودن است و همهی افراد که من هم یکی از آنها هستم، ارزش شفقت کردن دارند، کمتر قضاوت کردن نسبت به خود منجر به کمتر قضاوت کردن نسبت به دیگران میشود که این امر می‌تواند باعث شود افراد میان فکر کردن و احساس کردن توازن برقرار کنند؛ یعنی مستعد هیجان و خودانگیختگی قوی اما همچنین دارای خویشتن‌داری هستند که می‌تواند به کنترل حساسیت اضطرابی افراد کمک کند (کاتز، 2022).

افرادی که شفقت به خود بالایی دارند نسبت به افرادی که شفقت به خود کمی دارند سلامت روان‌شناختی بیشتری دارند زیرا در آنها درد گریزناپذیر و احساس شکستگی که همه افراد تجربه می‌کنند با سرزنش خود بیرحمانه، احساس انزوا و همانندسازی فزاینده با افکار و هیجانات استمرار نمییابد. درواقع شفقت به خود یک انسجام متعادل میان دغدغه برای خود و دغدغه برای دیگران است، حالتی که محققان آن را برای عملکرد روانی بهینه ضروری می‌دانند که این امر میتواند باعث کاهش حساسیت اضطرابی گردد (نف و همکاران، 2021).

شفقت ورزی موجب میشود تا افراد به زندگی مشتاقتر باشند؛ افراد با ذهن مشفق بیشتر تحت تأثیر انگیزههای درونی خود قرار میگیرند و زمان مواجهه با مشکلها و چالشهای بزرگ و سخت، کمتر از شکست و ناکامی میهراسند (وینتر و همکاران، 2022). همچنین به دلیل اینکه شفقت خود، عاملی مؤثر برای تعادل عاطفی بوده، موجب احساس مراقبت از خود و آگاهی یافتن و نگرش بدون داوری به نابسندگی و شکستهای خویش میشود (واسپر و همکاران، 2021)؛ ازاین‌جهت میتواند حساسیت اضطرابی را بهبود بخشد. از سویی شفقت به خود مستلزم آن است که فرد احساسهایش را بازگو کند که این فرایند موجب شکستن چرخه در خود فرورفتن میشود و احساس خودمداری و تنهایی کاهش و هم‌زمان احساس به هم‌پیوستگی و ارتباط افزایش مییابد و موجب کاهش حساسیت اضطرابی میگردد (آلتاویلا و همکاران، 2022).

در تبیین پایدار بودن تأثیر آموزش مهارتهای مبتنی بر شفقتورزی بر کاهش حساسیت اضطرابی میتوان گفت درمان مبتنی بر شفقت با تأکید بر تجربه هیجانات ناخوشایند و عدم سرکوب یا فرار از آن‌ها و مؤلفه‌های بعد اشتیاق (انگیزه مراقبت و توجه به‌سلامتی، حساسیت، همدردی، تحمل پریشانی، همدلی، دیدگاه غیر قضاوتی) که باعث میشود فرد با استفاده از به هوشیاری، تجربه هیجانی خود را بشناسد و سپس نگرشی مشفقانه نسبت به احساسات منفی خود پیدا کند و دیگر از احساسات دردناک و ناراحت‌کننده اجتناب نمیشود، بلکه فرد با مهربانی و نوعی مهرورزی نسبت به کاستیها و بیکفایتیهای خود و احساسات اشتراکات انسانی و اعتراف به اینکه همه انسانها دارای نقص هستند و اشتباه میکنند، به آن‌ها نزدیک میشود (ریپول- نانیز و همکاران، 2022)؛ بنابراین پایدار بودن تأثیر این درمان بر حساسیت اضطرابی قابل توجیه است.

شفقت به خود نقش مؤثری در تنظیم هیجانات و اسنادهای خصمانه دارد. به‌این‌ترتیب وجود نگرش مشفقانه در افراد، به آن‌ها کمک میکند میان خود و دیگران پیوند احساس کنند و به‌واسطه این احساس بر خشم خود غلبه نمایند؛ به نظر میرسد سطح بالای شفقت به افزایش انگیزه برای حل‌وفصل چالشهای بین فردی، حل مسئله سازنده و ثبات رفتاری منجر میشود (نامنی و همکاران، 1401).

فردی که خود شفقت ورز است در قدم اول تلاش میکند تا خود را از تجربهی رنج محافظت کند؛ بنابراین خود شفقت ورزی باعث بروز رفتارهای سازش یافته در جهت حفظ و ارتقای سلامت روانی میشود. همچنین خود شفقت ورزی بیشتر مواجه‌شدن با هیجان را مدنظر قرار میدهد تا اجتناب کردن از آن؛ بنابراین افراد خود شفقت ورزی اجتناب کمتری دارند و بیشتر از راهبردهای مسئله محور استفاده میکنند که این امر در کاهش افسردگی و اضطراب بسیار بااهمیت است (فاریابی و همکاران، 1399).

همچنین میتوان افزود: شفقت به خود موجب میشود که فرد نسبت به موقعیت، آگاه و هشیار باشند، احساسات و هیجانهای خود را بشناسند، بنابراین از علت این احساسات نیز باخبرند و هیجانهای خود را به شیوه سالم مدیریت میکنند. از سوی دیگر احساسات و رفتارهای اطرافیانشان را نیز درک میکنند و درنتیجه بر خود، محیط و اطرافیانشان تأثیر مثبتی میگذارند. میپذیرند که موانع بخشی از زندگی هر انسان است. آنها میآموزند که نمیتوان از بسیاری مشکلات اجتناب کرد، ولی میتوان در برابر آنها باز و منعطف بود و اشتیاق خود را برای سازگار شدن با تغییرات حفظ کرد. افراد خود شفقت ورز، خود را مسئول شرایط خویش میدانند و برای هر مشکل، شکست و مسئله، منابع بیرونی را سرزنش نمیکنند. آنها در جریان آموزش شفقت به خود میآموزند که سهم خود را در امور زندگی، همراه با مسئولیت، بپذیرند و باور داشته باشند که هر عملی که انجام میدهند بر زندگیشان بازتاب مییابد (حسینی مهر و همکاران، 1400).

نتیجه حاصل از آزمون پژوهش حاضر نشان داد آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار بر کاهش حساسیت اضطرابی در زنان آسیب دیده از روابط فرازناشویی مؤثر است. نتیجه حاصل با نتایج پژوهشگرانی چون آزلان و همکاران (2022)، دانگ و همکاران (2022)، تاپیا-فوزیلیر و همکاران (2022) و هانتز گاملیل و همکاران (2018) همسو است. در تبیین یافته حاضر میتوان گفت: در این الگو، باور بر این است که عوامل ژنتیک و سرشتي، سابقه شرطي شدن و تاریخچه یادگیریهای اجتماعي- فرهنگي افراد به عنوان عوامل آسیبپذیری در بروز حالات اضطرابي مؤثر است. بنابراین، درمان هیجان مدار با کنترل تجارب شرطي شدنهای آسیبزای مستقیم و جانشیني، کاهش ادراک کنترل ناپذیری و پیشبیني ناپذیری رویدادهای استرسزا (خیانت زناشویي) و با ایجاد تغییرات شناختي در ذهن و متعاقباً دگرگوني در پاسخهای تعاملي، آگاهي هیجاني، برونریزی هیجاني، تنظیم هیجاني، تغییر ماهیت و تجربیات اصلاحی هیجان، حالات اضطرابي، باعث کاهش حساسیت اضطرابی افراد ميشود (هانتز گاملیل و همکاران، 2018).

در برنامه آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار آگاهی هیجانی و شناسایی تجارب هیجانی که منجر به درماندگی افراد در روابط زناشویی شدهاند، بهبود مییابد. بر این اساس شناخت هیجانی با ساز و کارهای پیشبینی، کنترل و راهبردهای رویارویی کارآمد به کاهش حساسیت اضطرابی کمک میکند (دانگ و همکاران، 2022). این رویکرد درمانی روی عواطف تمرکز دارد و به افراد در خودتنظیمی هیجانی کمک می‌کند. در این شیوه درمانی از مولفه‌های تمرکز بر احساسات مثبت، بازسازی هیجانی و یافتن معانی جدید برای ارتباط بهتر با دیگران بهره گرفته میشودکه در نهایت با بهزیستی روانی بیشتر همراه است چراکه به تغییر و اصلاح عواطف منفی چون اضطراب منجر می‌شود (آزلان و همکاران، 2022).

در برنامه آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد هیجان مدار آگاهی هیجانی و شناسایی تجارب هیجانی که منجر به درماندگی افراد در روابط زناشویی شدهاند، بهبود مییابد. بر این اساس شناخت هیجانی با ساز و کارهای پیشبینی، کنترل و راهبردهای رویارویی کارآمد به افزایش کنترل عواطف کمک میکند (دانگ و همکاران، 2022).

این رویکرد درمانی روی عواطف تمرکز دارد و به افراد در خودتنظیمی هیجانی کمک می‌کند. در این شیوه درمانی از مولفه‌های تمرکز بر احساسات مثبت، بازسازی هیجانی و یافتن معانی جدید برای ارتباط بهتر با دیگران بهره گرفته میشودکه در نهایت با بهزیستی روانی بیشتر همراه است چراکه به تغییر و اصلاح عواطف منفی منجر می‌شود (هانتز گاملیل و همکاران، 2018).

آموزش رویکرد هیجان مدار، بر پاسخ‌های هیجانی اولیه که به آن‌ها توجه نمی‌شود، نامتمایزند، یا طردشده‌اند، متمرکز می‌شود بااین‌حال اغلب درمان توسط درمانگر و با انعکاس و اعتبار دهی پاسخ‌های ثانوی‌هایی که زوج‌ها طبق معمول به‌عنوان بخشی از این چرخه آشفته نشان می‌دهند، شروع می‌شود. در این فرآیند هیجان‌ها به‌صورت متفاوت پردازش و کنترل می‌شوند، که درنهایت منجر به پاسخ‌های سازگارانه تری می‌شود. پاسخ‌های هیجانی محدودشده، شدید یا پردازش نشده، در امنیت جلسه درمانی شناخته‌شده و تصریح می‌شوند به‌محض روی دادن تغییر، روابط زوج‌ها تبدیل به مکانی می‌شود که در آن هیجان‌های سخت می‌توانند به شیوه‌ای متفاوت تنظیم‌شده، به شیوه‌ای سازگارانه ابرازشده و درنهایت دوباره سازمان‌دهی شوند. سپس هیجان‌های نهفته در موقعیت‌های تعاملی تجربه و ابراز می‌شوند حس فقدان نهفته در خشم انتقادی، یا ناامیدی و حس شکست نهفته در کناره‌گیری، می‌تواند به‌طور بالقوه درجات جدیدی از درگیری هیجانی ایجاد و چرخه‌های تعاملی مشکل‌ساز را در فرایند این درمان اصلاح کند (تاپیا-فوزیلیر و همکاران، 2022).

در تبیین پایدار بودن تأثیر آموزش مهارتهای مبتنی بر رویكرد هیجان مدار بر حساسیت اضطرابی میتوان گفت این رویکرد از تجزیه و تحلیل عملكردی استفاده ميکند، راهبردهای تقویت رشد تكاملي برای سازگاری، رفتار سالم، کاهش رفتارهای اجتنابي و تنظیم هیجاني را بكار ميبرد. رویكرد هیجان مدار تلاشی در جهت یكپارچهسازی مفهوم رو به رشد نقش هیجان در درمان، مفهوم تعامل و ارتباط در روابط انساني، عمق بخشیدن به تجربه هیجاني فرد و نرم کردن انتقاد دروني و حل کردن تعارضهای ناشي از انتقاد دروني فرد است (آزلان و همکاران، 2022) بنابراین پایدار بودن تأثیر این درمان بر حساسیت اضطرابی قابل توجیه است.

منابع

حسینی مهر، ن؛ خضری مقدم، ن؛ پوراحسان، س. (1400). اثربخشی آموزش مبتنی بر شفقت بر خودکارآمدی اجتماعی، تحمل پریشانی و خودانتقادی در دختران نوجوان تحت سرپرستی سازمان بهزیستی. پژوهش نامه روانشناسی مثبت، 7(2)، 48- 33.

سرداری، ت. (1398). اثر بخشی گروه درمانی شناختی رفتاری بر حساسیت اضطرابی و پریشانی روانشناختی زنان متقاضی طلاق شهرستان اسلامشهر. پایان نامه کارشنای ارشد. گروه روانشناسی. دانشکده روانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم. www.irandoc.ir

فاریابی، ظ؛ خیاطان، ف؛ منشئی، غ.ر. (1399). تأثیر آموزش بسته شفقت درمانی بخشش محور و بخشش درمانی بر مدیریت خشم، سازگاری زناشویی و فرکانس عشق در زنان دارای تعارضات زناشویی. طلوع بهداشت، ۱۹ (۶) ، 94-۷۷.

فرشچیان یزدی، م؛ باقرزاده گل مکانی، ز؛ منصوری، ا. (1400). مقایسه اثربخشی آموزش مهارت های مبتنی بر رویکرد هیجان مدار و خود شفقت ورزی بر تعارضهای زناشویی و تمایز یافتگی خود زنان آسیب دیده از خیانت زناشویی. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 64(4)، 3531- 3517. https://mjms.mums.ac.ir/article_19340_cb1d7b0ab77e397d4d96678db387efa1.pdf

نامنی، ا؛ مذهب یوسفی، آ؛ روزبهانی، م. (1401). اثربخشی ترکیب دو رویکرد اخلاق مدار (بخشایشگری) و هیجان مدار بر باورهای فراشناختی، سخت رویی و نگرش به طلاق در زنان متقاضی طلاق. فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 13(50)، 20-1.