اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل
حسن امامی پور
1
(
دانشجوی دکترای ، گروه مشاوره، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
)
علی نقی اقدسی
2
(
استادیار، گروه روانشناسی و مشاوره، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.(نویسنده مسئول) Alinaghi.Aghdasi@iaut.ac.ir
)
امیر پناه علی
3
(
دانشیار، گروه روانشناسی و مشاوره، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران
)
الکلمات المفتاحية: الگوهای ارتباطی, رضایت جنسی, واژههای کلیدی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار,
ملخص المقالة :
هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل بود. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل تمامی زنان متأهل شاغل در اداره آموزش و پرورش شهر تبریز در سال 1401 بود. نمونه این پژوهش شامل 30 نفر از افراد نمونه بود که تمایل به شرکت در پژوهش را داشتند و به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش بطور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 15 نفر در گروه مداخله (راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار) جایگزین شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه رضایت جنسی هادسون و همکاران (1981) (ISS) و الگوهای ارتباطی کریستیسن و همکاران (1984) (CPQ) جمع آوری شد. مداخله راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار طی 9 جلسه 40 دقیقه ای هفته ای یکبار انجام شد؛ اما گروه گواه هیچ مداخله ای را دریافت نکردند. داده های پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (بااندازه گیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر بخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی معنادار بود (05/0>p). با توجه به یافته های پژوهش حاضر نتیجه گیری می شود راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل موثر است.
پروندی، علی؛ عارفی، مختاری و مرادی، اسماء(1395). نقش عملکرد خانواده و الگوهای ارتباطی زوجین در پیشبینی رضایت زناشویی. دوفصلنامه آسیب شناسی و مشاوره و غنیسازی خانواده، 2(1): 54-65.
ثناگویی، محمد؛ جان بزرگی، مسعود و مهدویان، علیرضا(1390). رابطه «الگوهای ارتباطی زوجین با رضامندی زناشویی». فصلنامه اسلام و روانشناسی، 9: 57-77.
صنعتی، اکبر (1394). ارائه مدل علی ابعاد صمیمیت زناشویی و رضایت جنسی با نقش واسطه ای سبک های دلبستگی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
حسنی مقدم، صدیقه؛ گنجی، ژیلا؛ شریفنیا، سید حمید؛ اعرابی، محسن و خانی، صغری(1398). بررسی عوامل مرتبط با الگوهای ارتباطی زوجین ایرانی: مطالعه مروری مفهومی. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 29(177): 22-239.
Alavimoghadam, S. T., Mafakheri, A., & Jahangiri, A. (2021). Effectiveness of Emotion-Focused Couple Therapy in Marital Burnout, Marital Forgiveness, and Communication Styles of Couples Affected by Extramarital Relationships. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 8(3), 151-156.
Basri, B., & Anom, E. (2023). Communication Patterns of the Head of Religious Affairs Office (KUA) in Reducing the Divorce Rate. Ilomata International Journal of Social Science, 4(1), 65-73.
Batmaz, H., & Çelik, E. (2021). Sexual dissatisfaction and sexual self-efficacy: an examination of the role of sexual self-confidence as a mediator. Journal of Men’s Health, 1-7.
Beasley, C. C., & Ager, R. (2019). Emotionally focused couples therapy: A systematic review of its effectiveness over the past 19 years. Journal of evidence-based social work, 16(2), 144-159.
Bunga, D., Bipeta, R., & Molanguri, U. (2022). A cross-sectional study on domestic violence, marital satisfaction, and quality of life among partners of patients with alcohol use disorder. Archives of Mental Health, 23(1), 18.
Cain, J., & Lee, S. (2023). Emotionally-focused therapy and couples from collectivistic cultures: Impact on relationship satisfaction.
Çankaya, S., & Aslantaş, B. N. (2022). Determination of Dyadic Adjustment, Marriage and Sexual Satisfaction as Risk Factors for Women with Lifelong Vaginismus: A Case Control Study. Clinical Nursing Research, 31(5), 848-857.
Conradi, H. J., Meuwese, D., Rodenburg, L., Dingemanse, P., & Mooren, T. (2023). Effectiveness and feasibility of structured emotionally focused family therapy for parents and adolescents: Protocol of a within-subjects pilot study. Plos one, 18(6), e0287472.
Cruz, R. V. (2022). The role of sex guilt as a mediating variable in the association of relationship and sexual satisfaction: An intersectional approach. Sexuality & Culture, 26(2), 616-639.
Donato, S., Parise, M., Pagani, A. F., Bertoni, A., & Iafrate, R. (2014). Demand-withdraw, couple satisfaction and relationship duration. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 140, 200-206.
Edwards, C. (2023). The Integration of Discernment Counseling and Emotionally Focused Therapy: Attachment-Based Therapy with Mixed Agenda Couples. Contemporary Family Therapy, 45(2), 186-194.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy: Attachment, connection, and health. Current opinion in psychology, 43, 146-150.
Gurman, A.S., Lebow, J.L., & Snyder, D.K. (Eds.) (2015). Clinical handbook of couple therapy (5th ed.). New York: The Guilford Press.
Huerta, P., Edwards, C., Asiimwe, R., PettyJohn, M., VanBoxel, J., Morgan, P., & Wittenborn, A. K. (2023). Exploratory analysis of pursue-withdraw patterns, attachment, and gender among couples in emotionally focused therapy. The American Journal of Family Therapy, 51(1), 57-75.
Krok, D., Telka, E., & Moroń, M. (2023). Marital satisfaction, partner communication, and illness acceptance among couples coping with breast cancer: A dyadic approach. Psycho‐Oncology.
Meltzer, A. L. (2023). Marital and Sexual Satisfaction 18. The Oxford Handbook of Human Mating, 466.
Merlino, A. (2023). Effectiveness of Emotionally Focused Family Therapy (EFFT) on Adolescent Non-Suicidal Self-Injury (NSSI) vs Dialectical Behavioral Therapy for Adolescence (DBT-A).
Nie, Q., Tian, L., & Huebner, E. S. (2020). Relations among family dysfunction, loneliness and life satisfaction in Chinese children: A longitudinal mediation model. Child Indicators Research, 13, 839-862.
Peng, S., Peng, R., Lei, H., & Liu, W. (2023). Family functioning and problematic behavior among secondary vocational school students: the mediating role of hope and the moderating role of perceived social support. Personality and Individual Differences, 207, 112156.
Roark, B. (2023). The effectiveness of combining play therapy with emotionally focused family therapy for the treatment of children, ages 3-6.
Tolorunleke, C. A., Bahago, S. B. & Giwa, M. O. (2021). Sexual Dissatisfaction as a cause of Marital Conclicts amongst Couples in FCT, Abuja: Implication for Counselling. FCT Counsellor. 1(1),70-83.
Tsai, M. N., Cheng, Y. C., & Chen, H. C. (2023). Humor styles and marital satisfaction: Cluster analysis of the relationship. Psychological Reports, 00332941221149151.
Wang, X., & Zhao, K. (2023). Partner phubbing and marital satisfaction: The mediating roles of marital interaction and marital conflict. Social Science Computer Review, 41(4), 1126-1139.
Williams, B. W. (2023). Turn Towards Each Other: Emotional Connection as a Catalyst for Marital Satisfaction, Especially During Times of Conflict.
Zagefka, H., Jones, J., Caglar, A., Girish, R., & Matos, C. (2021). Family roles, family dysfunction, and depressive symptoms. The Family Journal, 29(3), 346-353.
_||_
Alavimoghadam, S. T., Mafakheri, A., & Jahangiri, A. (2021). Effectiveness of Emotion-Focused Couple Therapy in Marital Burnout, Marital Forgiveness, and Communication Styles of Couples Affected by Extramarital Relationships. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 8(3), 151-156.
Banaha, S., Pasha, H., Bakhtiari, A., Omidvar, S., Behmanesh, F., Faramarzi, M., & Esmailzadeh, S. (2023). Effectiveness of Group Psychosexual Training for Marital Adjustment and Sexual Self-Efficacy of Infertile Women: A Randomized Controlled Trial. Iranian Journal of Psychiatry, 18(3), 275.
Basri, B., & Anom, E. (2023). Communication Patterns of the Head of Religious Affairs Office (KUA) in Reducing the Divorce Rate. Ilomata International Journal of Social Science, 4(1), 65-73.
Batmaz, H., & Çelik, E. (2021). Sexual dissatisfaction and sexual self-efficacy: an examination of the role of sexual self-confidence as a mediator. Journal of Men’s Health, 1-7.
Beasley, C. C., & Ager, R. (2019). Emotionally focused couples therapy: A systematic review of its effectiveness over the past 19 years. Journal of evidence-based social work, 16(2), 144-159.
Bunga, D., Bipeta, R., & Molanguri, U. (2022). A cross-sectional study on domestic violence, marital satisfaction, and quality of life among partners of patients with alcohol use disorder. Archives of Mental Health, 23(1), 18.
Cain, J., & Lee, S. (2023). Emotionally-focused therapy and couples from collectivistic cultures: Impact on relationship satisfaction.
Çankaya, S., & Aslantaş, B. N. (2022). Determination of Dyadic Adjustment, Marriage and Sexual Satisfaction as Risk Factors for Women with Lifelong Vaginismus: A Case Control Study. Clinical Nursing Research, 31(5), 848-857.
Conradi, H. J., Meuwese, D., Rodenburg, L., Dingemanse, P., & Mooren, T. (2023). Effectiveness and feasibility of structured emotionally focused family therapy for parents and adolescents: Protocol of a within-subjects pilot study. Plos one, 18(6), e0287472.
Cruz, R. V. (2022). The role of sex guilt as a mediating variable in the association of relationship and sexual satisfaction: An intersectional approach. Sexuality & Culture, 26(2), 616-639.
Donato, S., Parise, M., Pagani, A. F., Bertoni, A., & Iafrate, R. (2014). Demand-withdraw, couple satisfaction and relationship duration. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 140, 200-206.
Edwards, C. (2023). The Integration of Discernment Counseling and Emotionally Focused Therapy: Attachment-Based Therapy with Mixed Agenda Couples. Contemporary Family Therapy, 45(2), 186-194.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy: Attachment, connection, and health. Current opinion in psychology, 43, 146-150.
Gurman, A.S., Lebow, J.L., & Snyder, D.K. (Eds.) (2015). Clinical handbook of couple therapy (5th ed.). New York: The Guilford Press.
Ferundi, Ali; Arefi, Mokhtari and Moradi, Asma (2015). The role of family functioning and couples' communication patterns in predicting marital satisfaction. Pathology and counseling and family enrichment biannual journal, 2(1): 54-65.
Hosni-Moghadam, Siddiqa; Ganji, Jila; Sharif-nia, Seyyed Hamid; Arabi, Mohsen and Khani, Soghari (2018). Investigating the factors related to the communication patterns of Iranian couples: a conceptual review study. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences, 29(177): 239-22.
Huerta, P., Edwards, C., Asiimwe, R., PettyJohn, M., VanBoxel, J., Morgan, P., & Wittenborn, A. K. (2023). Exploratory analysis of pursue-withdraw patterns, attachment, and gender among couples in emotionally focused therapy. The American Journal of Family Therapy, 51(1), 57-75.
Karasu, F., Ayar, D., & Çopur, E. Ö. (2023). The Effect of Solution Focused Level on Marital Disaffection and Sexual Satisfaction in Married Individuals. Contemporary Family Therapy, 45(1), 75-84.
Krok, D., Telka, E., & Moroń, M. (2023). Marital satisfaction, partner communication, and illness acceptance among couples coping with breast cancer: A dyadic approach. Psycho‐Oncology.
Meltzer, A. L. (2023). Marital and Sexual Satisfaction 18. The Oxford Handbook of Human Mating, 466.
Merlino, A. (2023). Effectiveness of Emotionally Focused Family Therapy (EFFT) on Adolescent Non-Suicidal Self-Injury (NSSI) vs Dialectical Behavioral Therapy for Adolescence (DBT-A).
Nie, Q., Tian, L., & Huebner, E. S. (2020). Relations among family dysfunction, loneliness and life satisfaction in Chinese children: A longitudinal mediation model. Child Indicators Research, 13, 839-862.
Peng, S., Peng, R., Lei, H., & Liu, W. (2023). Family functioning and problematic behavior among secondary vocational school students: the mediating role of hope and the moderating role of perceived social support. Personality and Individual Differences, 207, 112156.
Ragul, L., & Thenmozhi, S. (2023). Relationship between Communication Pattern and Marital Happiness of Army Couples. Mind and Society, 12(01), 67-73.
Roark, B. (2023). The effectiveness of combining play therapy with emotionally focused family therapy for the treatment of children, ages 3-6.
Saxey, M. T., Dew, J. P., Yorgason, J. B., & LeBaron-Black, A. B. (2023). Which Came First, the Money or the Sex? Bidirectional, Indirect Associations between Financial Management Behaviors and Sexual Satisfaction among Newlywed Couples. The Journal of Sex Research, 1-14.
Santi, Akbar (2014). Presenting a causal model of the dimensions of marital intimacy and sexual satisfaction with the mediating role of attachment styles. Master's thesis, Shahid Bahonar University of Kerman.
Thanagoui, Mohammad; Jan-Zorgi, Masoud and Mahdovian, Alireza (2018). The relationship between "couples' communication patterns and marital satisfaction". Quarterly Journal of Islam and Psychology, 9: 57-77.
Tolorunleke, C. A., Bahago, S. B. & Giwa, M. O. (2021). Sexual Dissatisfaction as a cause of Marital Conclicts amongst Couples in FCT, Abuja: Implication for Counselling. FCT Counsellor. 1(1),70-83.
Tsai, M. N., Cheng, Y. C., & Chen, H. C. (2023). Humor styles and marital satisfaction: Cluster analysis of the relationship. Psychological Reports, 00332941221149151.
Wang, X., & Zhao, K. (2023). Partner phubbing and marital satisfaction: The mediating roles of marital interaction and marital conflict. Social Science Computer Review, 41(4), 1126-1139.
Williams, B. W. (2023). Turn Towards Each Other: Emotional Connection as a Catalyst for Marital Satisfaction, Especially During Times of Conflict.
Zagefka, H., Jones, J., Caglar, A., Girish, R., & Matos, C. (2021). Family roles, family dysfunction, and depressive symptoms. The Family Journal, 29(3), 346-353.
اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل
چکیده
هدف از پژوهش حاضر تعیین اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل بود. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه کنترل و دوره پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل تمامی زنان متأهل شاغل در اداره آموزش و پرورش شهر تبریز در سال 1401 بود. نمونه این پژوهش شامل 30 نفر از افراد نمونه بود که تمایل به شرکت در پژوهش را داشتند و به صورت نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش بطور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 15 نفر در گروه مداخله (راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار) جایگزین شدند. دادهها با استفاده از پرسشنامه رضایت جنسی هادسون و همکاران (1981) (ISS) و الگوهای ارتباطی کریستیسن و همکاران (1984) (CPQ) جمعآوری شد. مداخله راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار طی 9 جلسه 40 دقیقهای هفتهای یکبار انجام شد؛ اما گروه گواه هیچ مداخلهای را دریافت نکردند. دادههای پژوهش، بهروش تحلیل واریانس آمیخته (بااندازهگیری مکرر) مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر بخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی معنادار بود (05/0>p). با توجه به یافتههای پژوهش حاضر نتیجهگیری میشود راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل موثر است.
واژههای کلیدی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار، رضایت جنسی، الگوهای ارتباطی
The effectiveness of emotion management strategies based on emotion-oriented couple therapy approach on sexual satisfaction and communication patterns in married women
Abstract
The purpose of this research was to determine the effectiveness of emotion management strategies based on emotion-oriented couples therapy approach on sexual satisfaction and communication patterns in married women. The current research was semi-experimental with a pre-test-post-test design with a control group and a two-month follow-up period. The statistical population included all married women working in the education department of Tabriz city in 2022. The sample of this research included 30 sample people who were willing to participate in the research and were selected through available sampling. Then, among the research sample, 15 people were randomly replaced in the control group and 15 people in the intervention group (emotion management strategies based on emotion-oriented couple therapy approach). Data were collected using Hudson et al.'s (1981) sexual satisfaction questionnaire (ISS) and Christiesen et al.'s (1984) communication patterns (CPQ). The intervention of emotion management strategies based on the emotion-oriented couple therapy approach was carried out during 9 sessions of 40 minutes once a week; But the control group did not receive any intervention. The research data was analyzed by mixed variance analysis (repeated measurement). The results showed that the effectiveness of emotion management strategies based on emotion-oriented couple therapy approach was significant on sexual satisfaction and communication patterns (p<0.05). According to the findings of the present research, it can be concluded that emotional management strategies based on emotional couple therapy approach are effective on sexual satisfaction and communication patterns in married women.
Key words of emotion management strategies based on emotion-oriented couple therapy approach, sexual satisfaction, communication patterns.
مقدمه
انسان در زندگي خود مقاطع و مراحل حساسي را پشت سر ميگذارد که يكي از مراحل حساس و سرنوشتساز مساله ازدواج و تشكيل زندگي مشترك است و مهمتر از اين مرحله تلاش هر يك از زوجين براي حفظ اين زندگي مشترك و حدالامكان رسيدن به درجات عالي و رضايتبخش زناشويي است تا در سايهي اين رضايت بتوانند به اهداف مورد نظرشان از ازدواج دست يابند (وانگ و زائو1، 2023). رابطهي زناشويي در زندگي مانند هر رابطهي ديگري داراي جنبههاي مثبت و منفي ميباشد، یکی از مهمترين عامل شاخص و تعيين كننده در ازدواج، كيفيت و میزان صمیمیت بين زن و شوهر است (تسای2 و همکاران، 2023). از جمله مشخصههای صمیمت در رابطه زناشویی که کم و کیف آن بر سلامت روان هر دو زوج موثر است و میتواند کیفیت زندگی آنها را در ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار دهد، رضایت جنسی3 است (ملتزر4، 2023). رابطه جنسی یک الزام زیستی برای هر موجود زنده و بالغ است چنانچه به گفته سازمان جهانی بهداشت، رابطه جنسی بین زوج ها مترادف با مقاربت جنسی نیست و هدف آن صرفا تجربه یا عدم تجربه ارگاسم (اوج لذت جنسی) نیست بلکه رابطه جنسی و اهمیت آن در زندگی زناشویی بالاتر از یک رابطه جسمی و فیزیکی است و نوعی انرژی است که افراد را بر میانگیزاند تا عشق، عاطفه و رضایت را در بین خود به وجود آورند (پاکدل، 1395).
رابطه جنسی رضایت بخش مانند روان کنندهای است که روابط زناشویی را روان میکند که نهایتا باعث تسهیل مدیریت چالشها، غلبه بر اختلافات و حل مشکلات توسط زوجین میشود (تولورونلک، باهاگو و گیوا5، 2021). از طرفی، نارضایتی از رابطه جنسی ممکن است به مشکلات عمیق در روابط زوجها همچون؛ ایجاد تنفر از همسر، دلخوری، حسادت، رقابت، احساس حقارت، نداشتن اعتماد به نفس و نظایر آنها منجر شود که این مسائل میتواند با تنشها و اختلافات موجود در روابط زناشویی تقویت شود یا در قالب آنها تجلی و بروز یابد که در این حالت شکاف بین زوجین عمیقتر میشود (صنعتی، 1394). در این زمینه مرور پژوهشهای موجود نشان میدهد که رابطه بسیار قوی بین رضایت جنسی و کیفیت زندگی زناشویی وجود دارد (پری راتم و اسکیربک6، 2023؛ ساسکی7 و همکاران (2023)، باناها8 و همکاران (2023)، کاراسو9 و همکاران (2023)، کروز10، 2022؛ کانکایا و آسلانتاس11، 2022 و دونگا12 و همکاران، 2022). باتماز و چلیک13 (2021) در پژوهشی عنوان کردند که رضایت جنسی یک متغیر بسیار مهم برای رضایت زناشویی و کیفیت زندگی است.
رابطه زناشویی به دلیل ماهیت زوجی این رابطه که نیازمند برقراری تعامل بین طرفین و پاسخگویی به نیازهای یکدیگر است، گاهی با شرایطی مواجه میشود که پاسخگویی به این نیازها با مشکل مواجه می شود. در چنین حالتی برخورداری از الگوهای مناسب ارتباطی میتواند بر پایداری رابطه زوجین کمک نماید (علوی مقدم و همکاران، 2021). کریستنسن و سالوی14(1991) الگوهای ارتباطی15 را کانال‌های ارتباطی می‌دانند که از طریق آن افراد با یکدیگر تعامل دارند و زوجها نیز مجموعه‌ای از الگوهای ارتباطی را ایجاد میکنند که شامل الگوی ارتباطی سازنده متقابل، الگوی ارتباطی توقع/ کنارهگیری و الگوی ارتباطی اجتناب متقابل است. ارتباط مبتنی بر الگوهای قابل قبول در اعضای خانواده و مخصوصاً زوجین میتواند مسیر را برای آنها مشخص کرده و تشخیص مسیر درست حل مسائل و مشکلات را سادهتر کند. ارتباط مناسب در زوجین بر اساس الگوهای موجود، بنیان خانواده را محکمتر کرده و میزان سلامتی اعضای خانواده را بالاتر برده و با ایجاد رضایت در روابط زناشویی، تعادل را در خانواده ایجاد میکند (حسنی مقدم و همکاران، 1398).
محققان بر این باورند که الگوهای مخرب تأثیر منفی بر روابط زناشویی دارند و رفتارهای مشکل ساز زوجین ناشی از وجود الگوهای ارتباطی غیرسازنده در خانواده است (کروک16 و همکاران، 2023؛ راگول تنموزی17، 2023). بسری و آنوم18 (2023) در پژوهشی عنوان کردند که الگوهای ارتباطی میان زوجین میتواند وقوع طلاق را پیشبینی کند. علاوه بر این، دوناتو19 و همکاران (2014) نشان دادند که الگوی تقاضا/کنارهگیری پیشبینیکننده منفی نارضایتی زناشویی زوجین است. همچنین، ثناگویی و همکاران (1390) در مطالعهای گزارش کردندکه میان الگوی ارتباط سازنده متقابل با رضایت زناشویی رابطه مثبت معنیداری وجود دارد و میان الگوهای ارتباطی توقع/کنارهگیری هر دو جنس و الگوی ارتباطی اجتناب متقابل با رضایت زناشویی رابطه منفی معنیداری برقرار است.
امروزه رویکردهای گوناگون زوج درمانی و خانواده درمانی با هدف کاهش تعارضات و آشفتگی ارتباطی میان زوجها بوجود آمده است. هدف زوج درمانی کمک به زوجها برای سازگاری مناسب تر با مشکلات جاری و یادگیری روشهای موثر تر ارتباط است. یکی از رویکردهای موثر زوجدرمانی در حل مشکلات زناشویی زوجها، رویکرد زوجدرمانی هیجانمدار20 است (پنگ21، 2014).
در این رویکرد درمانی، تجارب هیجانی افراد شناسایی میشود و در نهایت با پردازش و سازماندهی مجدد، الگوهای تعاملی که منجر به درماندگی زوجها در روابط زناشویی شدهاند، بهبود مییابند (سین و لی22، 2023). در واقع این رویکرد با ایجاد تعاملات سازنده میان زوجها و شناسایی الگوهای دلبستگی ایمن سبب رضایتمندی و صمیمیت بیشتر آنها میشود و بر تغییر رفتارهای دلبستگی به عنوان ابزاری برای بهبود روابط آشفته تمرکز دارد (گورمن23 و همکاران، 2015). این رویکرد به فراد کمک میکند تا از نیازهای هیجانی کلیدی خود و ظرفیت جست وجو و پاسخگویی به دیگران آگاه شوند (کونرادی24 و همکاران، 2023). فرضیهی اساسي این رویكرد بیان ميکند تا زماني که هر یک از زوجین، قادر نباشند نیازهای دلبستگي خود را در حیطههای رضامندی و امنیت با یكدیگر، در میان گذارند تعارضات زناشویي شروع به شكلگیری ميکند (هوئرتا25 و همکاران، 2023).
مبنای نظریهی زوج درماني هیجان مدار بر مبنای مفاهیم عشق بزرگسالي، سبکهای دلبستگي وآشفتگي زوجین استوار است (روآرک26، 2023). تاکید زوج درماني هیجانمدار بر روش دلبستگيهای سازگارانه، از طریق مراقبت، حمایت و توجهی متقابل برای نیازهای خود فرد و همسر اوست (مرلینو27، 2023). به نظر ميرسد که زوجین، به جای ابراز هیجانات قوی، هیجاناتي را بیان ميکنند که برای آنها کمتر تهدید کننده باشد. بنابراین، زوجین آشفته در یک سری الگوهای خشک و چرخههای تعاملي که توسط خود آنها تقویت ميگردد و بارها و بارها تكرار ميشود، گیر ميافتند و عدم توانایي آنها برای تحمل هیجاناتي که در آن گیر افتادهاند منجر به باقي ماندن آنها در آشفتگي و ناسازگاری بیشتر مسایل غیر قابل حل ميشود (ادواردز28، 2023).
زوج درماني هیجان مدار به زوجها کمک ميکند تا در روابط شان، به پیوندی توأم با دلبستگي ایمن برسند. هدف در درمان هیجان مدار شناسایي چرخه تعاملي معیوب، صدمات دلبستگي مشكل آفرین و ساختن مجدد هیجانهای زیر بنایي دلبستگي است، طوری که چرخههای تعاملي تغییر کند و مجددا ساخته شود (کنارکوهی و همکاران، 1398). امروزه درمان هیجانمدار و برنامه‌های مبتنی بر آن برای درمان پریشانی زوجین، بدکارکردی خانوادهها و مشکلات فردی از جمله افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه استفاده میشوند (گریمن و جانسون29، 2022). محققان بر این باورند که استفاده از راهبردهاي انطباقي تنظيم هيجان در مواجهه با تکاليف استرسزاي زندگي، منجر به کاهش عواطف منفي و افزايش عواطف مثبت مي شود و در نتيجه توانايي فرد براي حل مسئله و سازگاري با مشکلات زندگي را افزايش ميدهد (ویلیامز30، 2023؛ بیسلی و آگر31، 2019). مروری بر مطالعات انجام شده در زمینه ازدواج و خانواده نشان میدهد که رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی نقش مهمی در کیفیت رابطه زناشویی و به دنبال آن افزایش رضایت زناشویی زوجین ایفا میکنند که این مهم میتواند ضمن ارتقای سلامت روان زوجین به استحکام بنیان خانواده نیز کمک شایانی بنماید (باتماز و چلیک32، 2021 و حسنی مقدم و همکاران، 1398).
با این حال، مشکل در هر یک از این حوزههای مهم زندگی زناشویی همچون روابط جنسی بین زوجین یا کیفیت و الگوی ارتباطی حاکم بر رابطه آنها و نهایتاً ناکارآمدی عملکرد کلی خانواده میتواند پیامدهای منفی فردی و زناشویی متعددی به همراه داشته باشد که از آن جمله میتوان به بروز علائم بالینی و روانی و نارضایتی زناشویی اشاره کرد (نی33 و همکاران، 2020؛ زاگفکا34 و همکاران،2021 و پروندی و همکاران، 1395). این در حالی است که با توجه به پیشرفت جوامع و به دنبال آن تغییر سبک زندگی افراد و خانوادهها، شکلها و تعدد مسائلی که زوجین و خانوادهها با آن مواجه میشوند، متنوع و پیچیده شده است. بنابراین، با در نظر گرفتن شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر زندگی زوجین امروزی به کارگیری شیوههای مشاورهای و زوج درمانی جدید و در عین حال کارآمد برای مواجهه با مشکلات زوجین امروزی ضروری میباشد. بنابراین، این پژوهش با هدف اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل است.
روش
روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل با مرحله پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری شامل زوجین شاغل در اداره آموزش و پرورش شهر تبریز در سال 1401 بودند. نمونه این پژوهش شامل 30 نفر از افراد نمونه بود که تمایل به شرکت در پژوهش را داشتند و به صورت نمونهگیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش بطور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 15 نفر در گروه مداخله (راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار) جایگزین شدند. هر دو گروه ازنظر سن و سطح تحصیلات همگن شدند و این همگنی از طریق آزمون t دونمونهای و مجذور خی تائید شد. معیارهای ورود به نمونه شامل زوجین شاغل در اداره آموزش و پرورش، سن بین 20 تا 40 سال، عدم ابتلا به سایراختلالات روانی و شخصیتی که از طریق روانپزشک کلینکهای مورد مطالعه بررسی شد، عدم شركت همزمان در ساير برنامه هاي درمانی، عدم دريافت مشاوره فردي يا دارو درماني و اعلام رضایتمندی و امکان شرکت در جلسات درمان در زمان اجرای پژوهش و ملاک های خروج از مطالعه نیز شامل غیبت بیش از دو جلسه، عدم همکاری در طول جلسات درمانی، شروع به مصرف داروهاي روانگردان، شركت همزمان در ساير برنامه‌هاي درمانی روانشناختی و دريافت مشاوره فردي يا دارو درماني بود. به منظور رعایت ملاحظات اخلاقی پژوهش به‌تمامی افراد نمونه اطمینان داده شد که اسمی از آنها در هیچ قسمت پژوهش ذکر نخواهد شد و تنها از نتایج دادهها استفاده میشود. بهمنظور انجام پژوهش یک جلسه توجیهی برگزار شد و فرم رضایتنامه و پرسشنامه حاوی اطلاعات دموگرافیک بین شرکتکنندگان توزیع شد. باهدف ناشناس بودن و برای اینکه حریم خصوصی شرکتکنندگان تضمین شود، برای هر شرکت‌کننده کد متناسب اختصاص داده شد. پس از انتخاب و گمارش شرکتکنندگان و قبل از اجرای جلسات درمان، شرکتکنندگان هر دو گروه از طریق پرسشنامههای رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس گروه آزمایشی تحت مداخله 9 جلسهای و بر اساس جلسات 40 دقیقهای هفتهای یکبار قرار گرفتند. گروه گواه نیز مداخلهای دریافت نکرد. پس از پایان جلسات مداخله شرکت کنندگان هر دو گروه مجدداً با ابزار پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفتند. همچنین بعد از دو ماه از گذشت مداخله نیز مجددا هر دو گروه با ابزار پژوهش مورد اندازهگیری قرار گرفتند. دادههای حاصل از پژوهش با استفاده از SPSS ویراست 26 و روش آماری تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت.
پرسشنامه رضایت جنسی35(ISS) هادسون36 و همکاران(1981): این پرسشنامه شامل 25 سوال است که پاسخ آزمودني به هر سوال به صورت لیکرت 7 درجهای میباشد به این صورت که هرگز 0 نمره، خیلی به ندرت 1 نمره، اوقات بسیار کمی 2 نمره، گاهی اوقات 3 نمره، غالبا 4 نمره، اکثر اوقات 5 نمره و همیشه 6 نمره تعلق میگیرد و در مجموع، نمره پرسشنامه بين 0 تا 150 در نوسان است. نمره بالا در اين پرسشنامه منعكس كننده رضايت جنسي است. سوالات 4، 5، 6، 7، 8، 11، 13، 14، 15، 18، 20، 24 و 25 به صورت معکوس نمرهگذاری میشود. در داخل ایران برای بررسی پایایی پرسشنامه از روش همسانی درونی استفاده شده است که ضرایب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه برابر 93/0به دست آمده است (صنعتی، 1394). در خارج از کشور برای بررسی پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شده است که ضرایب آلفای کرونباخ برای مردان 92/0 و برای زنان 93/0 محاسبه شده است(جانسون37 و همکاران، 2018).
پرسشنامه الگوهای ارتباطی38(CPQ) کریستیسن و سالاوی39 (1984): این پرسشنامه ۳۵ سوال دارد و در یک مقیاس نه درجه ای از اصلا امکان ندارد(۱) تا خیلی امکان دارد (۹) درجه بندی شده است. این پرسشنامه رفتارهای همسران را در طول سه مرحله از تعارض زناشویی شرح داده است. این مراحل عبارتند از: ۱- زمانی که در روابط زوجین مشکل ایجاد میشود این مرحله شامل 4 سوال است که پاسخ هریک در مقیاس ۹ نقطه ای درجه بندی شده است. ۲- در مدت زمانی که درباره مشکل ارتباطی بحث میشود، این مرحله دارای 18 سوال است و ۳- بعد از بحث راجع به مشکل ارتباطی که این قسمت از ۱۳ سوال تشکیل شده است. این پرسشنامه سه مولفه ارتباط سازنده متقابل(تفاضل سوالات الف 2، ب 2، ب 4 با سوالات ب 1، ب 3، ب 15 مرد و ب 16 زن)؛ اجتنابی متقابل با سوالات الف 1، ج 2 و ج 4 و ارتباط توقع/ کنارهگیری(خرده مقیاس مرد متوقع/کنارهگیری زن40 با سوالات الف 3 مرد، ب 5 مرد، ب 7 مرد و خرده مقیاس زن متوقع/کنارهگیری مرد41 با سوالات الف 4 زن، ب 6 زن و ب 8 زن) را اندازهگیری میکند. در یک پژوهش برای بررسی همسانی درونی پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شده است که ضرایب آلفای کرونباخ برای ارتباط سازنده متقابل 61/0؛ اجتنابی متقابل 62/0 و ارتباط توقع/ کنارهگیری 50/0(مرد متوقع/کنارهگیری زن 51/0 و زن متوقع/کنارهگیری مرد 47/0) به دست آمده است (حسنی مقدم و همکاران، 1397). در خارج کشور همسانی درونی پرسشنامه با آلفای کرونباخ در دامنه 69/0 تا 84/0 به دست آمده است (لی و جوهانسون42، 2018).
جدول 1- میانگین و انحراف معیار متغیرهای وابسته در گروه آزمایش و گروه کنترل در زنان
متغیرهای پژوهش |
| میانگین | انحراف استاندارد | ||
زوج درمانی هیجان مدار | گروه کنترل | زوج درمانی هیجان مدار | گروه کنترل | ||
رضایت جنسی | پیش آزمون | 1/114 | 4/113 | 97/2 | 72/1 |
پس آزمون | 6/119 | 5/113 | 17/4 | 72/1 | |
پیگیری | 6/119 | 5/113 | 17/4 | 72/1 | |
ارتباط سازنده متقابل
| پیش آزمون | 87/5 | 93/5 | 743/0 | 799/0 |
پس آزمون | 93/6 | 6 | 799/0 | 756/0 | |
پیگیری | 93/6 | 07/6 | 799/0 | 799/0 | |
اجتنابی متقابل
| پیش آزمون | 6/18 | 9/19 | 12/1 | 03/1 |
پس آزمون | 07/16 | 7/19 | 71/1 | 16/1 | |
پیگیری | 1/16 | 6/19 | 68/1 | 17/1 | |
مرد متوقع/کنارهگیری زن | پیش آزمون | 8/16 | 4/17 | 45/1 | 35/1 |
پس آزمون | 07/13 | 2/17 | 961/0 | 62/1 | |
پیگیری | 2/13 | 2/17 | 10/1 | 62/1 | |
زن متوقع/کنارهگیری مرد | پیش آزمون | 6/16 | 8/15 | 88/1 | 990/0 |
پس آزمون | 2/13 | 5/15 | 14/1 | 24/1 | |
پیگیری | 2/13 | 6/15 | 14/1 | 35/1 | |
جدول (1) میانگین و انحراف معیار متغیرهای وابسته گروههای آزمایش(زوجدرمانی هیجان مدار و زوجدرمانی مبتنی بر طرحواره ) به تفکیک مراحل سنجش (پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری) در زنان را نشان میدهد. از آنجایی که در هر گروه تعداد نفرات کمتر از 50 نفر بودند، از آزمون شاپیرو استفاده برای بررسی نرمال بودن توزیع نمرات شده است. از آنجایی که سطح معناداری مقادیر به دست آمده بزرگتر از 5/0 میباشد، توزیع نمرات نرمال میباشند. همچنین برای بررسی نرمال بودن توزیع متغيرهای مشاهده شده در پژوهش حاضر از دو شاخص رایج برای بررسی نرمال بودن، شامل کجی43 و کشیدگی44 استفاده شد که مقدار چولگی و کشیدگی متغیرهای پژوهش در بازه (۲- تا 2) قرار دارد که این نشان میدهد توزیع متغیرها از چولگی و کشیدگی نرمال برخوردارند. همچنین نتایج این آزمون در آزمون لوین نیز نشان داد میدهد که چون سطح معنیداری به‌دست‌آمده بزرگتر از 05/0 است؛ نشان دهنده این مهم است که دادههای تحقیق فرض تساوی ماتریسهای واریانس-کوواریانس را زیر سؤال نبرده است. بنابراین پیشفرض و مفروضه همگنی ماتریسهای واریانس-کووایانس برقرار است. همچنین آزمون کرویت موچلی مقدار سطح معناداری رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی برابر 001/0 به دست آمده است. لذا فرض کرویت رد میشود. لذا تخطی از الگوی آماری F صورت گرفته است. در نتیجه از آزمون گرین هاوس-گیرز برای بررسی اثرات بین آزمودنی و درونآزمودنی مداخلات بر روی رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی استفاده شد که نتایج آن به شرح زیر است.
جدول 2- نتایج اثرات درون گروهی و بین گروهی رضایت جنسی بر اساس زمان، گروه، جنسیت و تعامل آنها
متغیرهای وابسته | منابع تغییر | آماره F | معنیداری | ضریب تاثیر | توان آماری |
رضایت جنسی | زمان | 570/46 | 001/0 | 454/0 | 999/0 |
گروه | 982/23 | 001/0 | 300/0 | 998/0 | |
زمان×گروه | 657/43 | 001/0 | 438/0 | 999/0 | |
جنسیت | 698/2 | 106/0 | 046/0 | 365/0 | |
گروه×جنسیت | 889/0 | 350/0 | 016/0 | 153/0 | |
ارتباط سازنده متقابل | زمان | 070/46 | 001/0 | 451/0 | 999/0 |
| گروه | 499/11 | 001/0 | 170/0 | 915/0 |
| زمان×گروه | 070/40 | 001/0 | 417/0 | 999/0 |
| جنسیت | 726/3 | 059/0 | 062/0 | 475/0 |
| گروه×جنسیت | 460/0 | 500/0 | 008/0 | 102/0 |
اجتنابی متقابل | زمان | 802/53 | 001/0 | 490/0 | 999/0 |
| گروه | 636/62 | 001/0 | 528/0 | 999/0 |
| زمان×گروه | 688/34 | 001/0 | 382/0 | 999/0 |
| جنسیت | 305/0 | 538/0 | 005/0 | 084/0 |
| گروه×جنسیت | 137/0 | 137/0 | 039/0 | 317/0 |
مرد متوقع/کنارهگیری زن | زمان | 009/146 | 001/0 | 723/0 | 999/0 |
| گروه | 375/89 | 001/0 | 615/0 | 999/0 |
| زمان×گروه | 255/116 | 001/0 | 675/0 | 999/0 |
| جنسیت | 520/0 | 474/0 | 009/0 | 109/0 |
| گروه×جنسیت | 324/0 | 571/0 | 006/0 | 087/0 |
زن متوقع/کنارهگیری مرد | زمان | 007/97 | 001/0 | 634/0 | 999/0 |
| گروه | 592/43 | 001/0 | 438/0 | 999/0 |
| زمان×گروه | 212/81 | 001/0 | 592/0 | 999/0 |
| جنسیت | 096/0 | 758/0 | 002/0 | 061/0 |
| گروه×جنسیت | 651/1 | 2040 | 029/0 | 244/0 |
نتایج جدول (2) نشان میدهد که زوج درمانی هیجان مدار بر بهبود رضایت جنسی اثربخشی معناداری دارد. تاثیر زمان اندازهگیری بر نمرات رضایت جنسی معنادار نیست. بنابراین میتوان گفت که صرف نظر از گروه آزمایشی بین میانگین نمرات متغیرهای وابسته در پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین اثرات تعامل بین زمان و گروه نیز معنادار نمیباشد. بنابراین میتوان گفت که تفاوت میانگین نمرات رضایت جنسی در زمانهای مختلف (پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری) با توجه به سطوح متغیر گروه متفاوت نیست. همچنین عامل جنسیت و تعامل گروه و جنسیت معنادار نبودند نشان دهنده اثربخش بودن زوجدرمانی هیجان مدار به یک اندازه بر رضایت جنسی زنان و مردان است. همچنین نتایج جدول (2) نشان میدهد که زوج درمانی هیجان مدار بر بهبود الگوهای ارتباطی اثربخشی معناداری دارد. تاثیر زمان اندازهگیری بر نمرات الگوهای ارتباطی معنادار نیست. بنابراین میتوان گفت که صرف نظر از گروه آزمایشی بین میانگین نمرات متغیرهای وابسته در پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین اثرات تعامل بین زمان و گروه نیز معنادار نمیباشد. بنابراین میتوان گفت که تفاوت میانگین نمرات الگوهای ارتباطی در زمانهای مختلف (پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری) با توجه به سطوح متغیر گروه متفاوت نیست. همچنین عامل جنسیت و تعامل گروه و جنسیت معنادار نبودند نشان دهنده اثربخش بودن زوجدرمانی هیجان مدار به یک اندازه بر الگوهای ارتباطی زنان و مردان است. در ادامه مقایسهی دو به دوی میانگین تعدیل مراحل آزمون(پیشآزمون، پسآزمون و پیگیری) در نمرات رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در جدول (3) آمده است.
جدول 3- نتایج آزمون تعقیبی بنفرونی رضایت جنسی برای بررسی ماندگاری نتایج درمانی
متغير وابسته | مراحل | ميانگين تعديل شده | تفاوت مراحل | تفاوت ميانگين | معناداری |
رضایت جنسی | پيش آزمون | 500/114 | پيش آزمون-پس آزمون | 617/2- | 001/0 |
پس آزمون | 117/117 | پيش آزمون-پيگيري | 617/2- | 001/0 | |
پيگيري | 117/117 | پس آزمون-پيگيري | 001/0 | 999/0 | |
ارتباط سازنده متقابل | پيش آزمون | 000/6 | پيش آزمون-پس آزمون | 733/0- | 001/0 |
| پس آزمون | 733/6 | پيش آزمون-پيگيري | 750/0- | 001/0 |
| پيگيري | 750/6 | پس آزمون-پيگيري | 017/0- | 965/0 |
اجتنابی متقابل | پيش آزمون | 283/19 | پيش آزمون-پس آزمون | 267/1 | 001/0 |
| پس آزمون | 017/18 | پيش آزمون-پيگيري | 267/1 | 001/0 |
| پيگيري | 017/18 | پس آزمون-پيگيري | 001/0 | 999/0 |
مرد متوقع/کنارهگیری زن | پيش آزمون | 317/17 | پيش آزمون-پس آزمون | 050/2 | 001/0 |
| پس آزمون | 267/15 | پيش آزمون-پيگيري | 983/1 | 001/0 |
| پيگيري | 333/15 | پس آزمون-پيگيري | 067/0- | 300/0 |
زن متوقع/کنارهگیری مرد | پيش آزمون | 217/16 | پيش آزمون-پس آزمون | 783/1 | 001/0 |
| پس آزمون | 433/14 | پيش آزمون-پيگيري | 750/1 | 001/0 |
| پيگيري | 467/14 | پس آزمون-پيگيري | 033/0- | 489/0 |
همانطور که جدول (3) نشان میدهد تفاوت میانگین پیشآزمون با پسآزمون(اثر مداخله) و تفاوت میانگین پیش آزمون با پیگیری(اثر زمان) بیشتر و معنادارتر از تفاوت میانگین پسآزمون و پیگیری(اثر ثبات مداخله) است که اين نشان دهنده آن است که زوجدرمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی در مرحله پس آزمون تاثیر داشته است و تداوم اين تاثیر در مرحله پيگيري را نیز در برداشته است. لذا فرضیه پژوهش مبنی بر اینکه زوجدرمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی زوجین موثر است تایید شد. همچنین نتایج در مورد متغیر الگوهای ارتباطی نیز نشان میدهد تفاوت میانگین پیشآزمون با پسآزمون(اثر مداخله) و تفاوت میانگین پیش آزمون با پیگیری (اثر زمان) بیشتر و معنادارتر از تفاوت میانگین پسآزمون و پیگیری(اثر ثبات مداخله) است که اين نشان دهنده آن است که زوجدرمانی هیجان مدار بر الگوهای ارتباطی در مرحله پس آزمون تاثیر داشته است و تداوم اين تاثیر در مرحله پيگيري را نیز در برداشته است. لذا فرضیه پژوهش مبنی بر اینکه زوجدرمانی هیجان مدار بر الگوهای ارتباطی زوجین موثر است تایید شد.
بحث و نتیجه گیری
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که، زوج درمانی هیجان مدار بر بهبود رضایت جنسی اثربخشی معناداری دارد. نتیجه حاصل با نتایج پژوهشگرانی چون سین و همکاران (2023)، کونرادی و همکاران (2023)، نی و همکاران (2020)، زاگفکا و همکاران (2021) و پروندی و همکاران (1395) همسویی و همخوانی دارد. همچنین یافته غیرهمسو برای نتیجه به دست آمده از این فرضیه یافت نشد. در تبیین این نتیجه به دست آمده میتوان گفت که در زوج درمانی هیجانمدار راههای مقابله با مشکل در رابطه و هیجانات ناکارآمد مستقیما بررسی میشوند و معمولا با یافتن راهحلهای مناسب براي مشکلات رضایت روانشناختی حاصل میشود. از سوي دیگر این وضعیت باعث نظم و انسجام فکري میشود و آشفتگی هیجانی را کاهش میدهد. به این ترتیب، قابل کنترل بودن منابع هیجانی باعث میشود تا زوجین سلامت روانی بهتري داشته باشد و بتوانند مشکلات را با آرامش بهتري حل کند تجارب مثبت انباشته شده زوجها در مقابله با شرایط استرس زا یا مشکلات، ادراك زوجها از کیفیت رابطهشان را تغییر میدهد و به احتمال زیاد به تعاملها و رفتارهاي مثبت منجر میشود. زوج درمانی هیجان مدار با مطرح کردن نقش هیجانات و پاسخهای مقابله در مفهوم سازي مشکلات روانشناختی توانسته سهم بیشتري در تبیین مشکلات روانشناختی ایفا کند (پروندی و همکاران، 1395).
از سوي دیگر، زوج درمانی هیجان مدار با پرداختن به نقش مؤلّفههاي هیجانی در درمان توانسته رویکردهاي کلاسیک رفتاري-شناختی را از توجه صرف به مؤلّفههاي شناختی و رفتاري نجات دهد. این پژوهش برحسب نمونهاي که وارد پژوهش شده شناسایی عوامل زیربنایی رفتار و شخصیت زنان و آگاه کردن آنها از تأثیرگذاري این هیجانات بر روابط بین فردي زوجین، آنها را هوشیار کرده که در برخوردهاي بین فردي نقش این هیجانات را با دقت بیشتري در نظر بگیرند (نی و همکاران، 2020) و از طرف دیگر مجهز کردن آنها نسبت به انتخاب شیوة صحیح پاسخ بینفردي از بروز مشکلات زوجین جلوگیري کرده و افراد را نسبت به راهکارهاي صحیح هدایت کنند و از این طریق زوجین رضایتمندی جنسی بیشتری را تجربه میکنند. لذا منطقی است گفته شود که زوجدرمانی هیجان مدار بر افزایش رضایت جنسی زوجین موثر است.
همچنین نتایج حاصل از پژوهش حاضر نشان داد زوج درمانی هیجان مدار بر بهبود الگوهای ارتباطی اثربخشی معناداری دارد. تاثیر زمان اندازهگیری بر نمرات الگوهای ارتباطی معنادار نیست. بنابراین میتوان گفت که صرف نظر از گروه آزمایشی بین میانگین نمرات متغیرهای وابسته در پیشآزمون، پس آزمون و پیگیری تفاوت معناداری وجود ندارد. این نتیجه به دست آمده میتواند با نتایج ویلیامز و همکارا (2023)، ادواردز و همکاران (2023) و گریمن و همکاران (2022) همسویی و همخوانی داشته باشد. همچنین یافته غیرهمسو برای نتیجه به دست آمده از این فرضیه یافت نشد. در تبیین این نتیجه به دست آمده میتوان گفت که از آنجايي كه زوجيني كه الگوي ارتباط سازنده متقابل را در روابط خود به كار ميبرند از سلامت رواني بالايي برخوردارند و زوجيني كه از الگوي ارتباطي اجتنابي متقابل و طلبكار/ بدهكار استفاده ميكنند از سلامت رواني پاييني برخوردارند. از آنجايي كه زوج درماني هيجان مدار مبتني بر نظريه دلبستگي ميباشد (ویلیامز و همکاران، 2023). در اين زمينه دومینگوی و مولن45(2009) ارتباط بين سبكهاي دلبستگي و الگوهاي ارتباطي را بررسي كردند، نتايج نشان داد كه زوجيني سبك دلبستگي ايمن- ايمن دارند سبك ارتباطي آنها از نوع سازنده متقابل است در حاليكه زوجين با سبك دلبستگي ناايمن- ناايمن ارتباط طلبكار- بدهكار و اجتناب متقابل را نشان ميدادند كه با يافتههاي پژوهش حاضر همخوان ميباشد.
در واقع طبق رويكرد زوج درمانی هیجان مدار، هيجانات، زوجين را به سمت نيازهايشان سوق ميدهد. زوجين به دنبال پايگاه امن در رفع نيازهاي خود هستند. اين فضاي امن متأثر از سبك دلبستگي زوجين ميباشد. در واقع نوع دلبستگي افراد، نوع الگوي ارتباطي آنها را مشخص ميكند و افراد از طريق الگوي ارتباطي هيجانات خود را منتقل ميكنند. بنابراين زمانيكه زوجين داراي هيجان خشم ميباشند با الگوي طلبكار و يا اجتناب به يكديگر پاسخ ميدهند زيرا اجتناب نيز طبق رويكرد زوج درمانی هیجان مدار يك نوع خشم تلقي ميشود و فرد با اجتناب، خشم خود را ابراز ميكند. بنابراين طبق رويكرد هيجانمدار به روابط، سبكهاي دلبستگي و چرخه تعاملات تأكيد دارد و در واقع در زندگي زناشويي وقتي دلبستگي يكي از زوجين آسيب ميبيند آشفتگي در روابط ايجاد ميشود (گریمن و همکاران، 2022).
به‌طورکلی نتایج حاکی از اثربخشی راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی در زنان متأهل بود. این روش درمانی به‌عنوان یک روش درمانی کارآمد، کاربردی و مؤثر قابلیت استفاده و کاربرد در مراکز و کلینیک‌های درمانی را در جهت بهبود مشکلات روانشناختی و ارتباطی در زوجین را دارد. درنتیجه مشاوران و درمانگران می‌توانند از روش راهبردهای مدیریت هیجان مبتنی بر رویکرد زوج درمانی هیجان مدار بر بهبود رضایت جنسی و الگوهای ارتباطی استفاده کنند. از محدودیتهای پژوهش حاضر میتوان به روش نمونهگیری در دسترس و عدم استفاده از زوجین به طور همزمان اشاره کرد. پیشنهاد میگردد در پژوهشهای آتی از نمونهگیری تصادفی استفاده شود؛ همچنین ازآنجا که واحد نمونه پژوهش حاضر زنان شاغل متأهل بود؛ پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی ازمردان نیز استفاده شود.
منابع
پروندی، علی؛ عارفی، مختاری و مرادی، اسماء(1395). نقش عملکرد خانواده و الگوهای ارتباطی زوجین در پیشبینی رضایت زناشویی. دوفصلنامه آسیب شناسی و مشاوره و غنیسازی خانواده، 2(1): 54-65.
ثناگویی، محمد؛ جان بزرگی، مسعود و مهدویان، علیرضا(1390). رابطه «الگوهای ارتباطی زوجین با رضامندی زناشویی». فصلنامه اسلام و روانشناسی، 9: 57-77.
صنعتی، اکبر (1394). ارائه مدل علی ابعاد صمیمیت زناشویی و رضایت جنسی با نقش واسطه ای سبک های دلبستگی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
حسنیمقدم، صدیقه؛ گنجی، ژیلا؛ شریفنیا، سید حمید؛ اعرابی، محسن و خانی، صغری(1398). بررسی عوامل مرتبط با الگوهای ارتباطی زوجین ایرانی: مطالعه مروری مفهومی. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 29(177): 22-239.
Alavimoghadam, S. T., Mafakheri, A., & Jahangiri, A. (2021). Effectiveness of Emotion-Focused Couple Therapy in Marital Burnout, Marital Forgiveness, and Communication Styles of Couples Affected by Extramarital Relationships. Avicenna Journal of Neuro Psycho Physiology, 8(3), 151-156.
Banaha, S., Pasha, H., Bakhtiari, A., Omidvar, S., Behmanesh, F., Faramarzi, M., & Esmailzadeh, S. (2023). Effectiveness of Group Psychosexual Training for Marital Adjustment and Sexual Self-Efficacy of Infertile Women: A Randomized Controlled Trial. Iranian Journal of Psychiatry, 18(3), 275.
Basri, B., & Anom, E. (2023). Communication Patterns of the Head of Religious Affairs Office (KUA) in Reducing the Divorce Rate. Ilomata International Journal of Social Science, 4(1), 65-73.
Batmaz, H., & Çelik, E. (2021). Sexual dissatisfaction and sexual self-efficacy: an examination of the role of sexual self-confidence as a mediator. Journal of Men’s Health, 1-7.
Beasley, C. C., & Ager, R. (2019). Emotionally focused couples therapy: A systematic review of its effectiveness over the past 19 years. Journal of evidence-based social work, 16(2), 144-159.
Bunga, D., Bipeta, R., & Molanguri, U. (2022). A cross-sectional study on domestic violence, marital satisfaction, and quality of life among partners of patients with alcohol use disorder. Archives of Mental Health, 23(1), 18.
Cain, J., & Lee, S. (2023). Emotionally-focused therapy and couples from collectivistic cultures: Impact on relationship satisfaction.
Çankaya, S., & Aslantaş, B. N. (2022). Determination of Dyadic Adjustment, Marriage and Sexual Satisfaction as Risk Factors for Women with Lifelong Vaginismus: A Case Control Study. Clinical Nursing Research, 31(5), 848-857.
Conradi, H. J., Meuwese, D., Rodenburg, L., Dingemanse, P., & Mooren, T. (2023). Effectiveness and feasibility of structured emotionally focused family therapy for parents and adolescents: Protocol of a within-subjects pilot study. Plos one, 18(6), e0287472.
Cruz, R. V. (2022). The role of sex guilt as a mediating variable in the association of relationship and sexual satisfaction: An intersectional approach. Sexuality & Culture, 26(2), 616-639.
Donato, S., Parise, M., Pagani, A. F., Bertoni, A., & Iafrate, R. (2014). Demand-withdraw, couple satisfaction and relationship duration. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 140, 200-206.
Edwards, C. (2023). The Integration of Discernment Counseling and Emotionally Focused Therapy: Attachment-Based Therapy with Mixed Agenda Couples. Contemporary Family Therapy, 45(2), 186-194.
Greenman, P. S., & Johnson, S. M. (2022). Emotionally focused therapy: Attachment, connection, and health. Current opinion in psychology, 43, 146-150.
Gurman, A.S., Lebow, J.L., & Snyder, D.K. (Eds.) (2015). Clinical handbook of couple therapy (5th ed.). New York: The Guilford Press.
Huerta, P., Edwards, C., Asiimwe, R., PettyJohn, M., VanBoxel, J., Morgan, P., & Wittenborn, A. K. (2023). Exploratory analysis of pursue-withdraw patterns, attachment, and gender among couples in emotionally focused therapy. The American Journal of Family Therapy, 51(1), 57-75.
Karasu, F., Ayar, D., & Çopur, E. Ö. (2023). The Effect of Solution Focused Level on Marital Disaffection and Sexual Satisfaction in Married Individuals. Contemporary Family Therapy, 45(1), 75-84.
Krok, D., Telka, E., & Moroń, M. (2023). Marital satisfaction, partner communication, and illness acceptance among couples coping with breast cancer: A dyadic approach. Psycho‐Oncology.
Meltzer, A. L. (2023). Marital and Sexual Satisfaction 18. The Oxford Handbook of Human Mating, 466.
Merlino, A. (2023). Effectiveness of Emotionally Focused Family Therapy (EFFT) on Adolescent Non-Suicidal Self-Injury (NSSI) vs Dialectical Behavioral Therapy for Adolescence (DBT-A).
Nie, Q., Tian, L., & Huebner, E. S. (2020). Relations among family dysfunction, loneliness and life satisfaction in Chinese children: A longitudinal mediation model. Child Indicators Research, 13, 839-862.
Peng, S., Peng, R., Lei, H., & Liu, W. (2023). Family functioning and problematic behavior among secondary vocational school students: the mediating role of hope and the moderating role of perceived social support. Personality and Individual Differences, 207, 112156.
Ragul, L., & Thenmozhi, S. (2023). Relationship between Communication Pattern and Marital Happiness of Army Couples. Mind and Society, 12(01), 67-73.
Roark, B. (2023). The effectiveness of combining play therapy with emotionally focused family therapy for the treatment of children, ages 3-6.
Saxey, M. T., Dew, J. P., Yorgason, J. B., & LeBaron-Black, A. B. (2023). Which Came First, the Money or the Sex? Bidirectional, Indirect Associations between Financial Management Behaviors and Sexual Satisfaction among Newlywed Couples. The Journal of Sex Research, 1-14.
Tolorunleke, C. A., Bahago, S. B. & Giwa, M. O. (2021). Sexual Dissatisfaction as a cause of Marital Conclicts amongst Couples in FCT, Abuja: Implication for Counselling. FCT Counsellor. 1(1),70-83.
Tsai, M. N., Cheng, Y. C., & Chen, H. C. (2023). Humor styles and marital satisfaction: Cluster analysis of the relationship. Psychological Reports, 00332941221149151.
Wang, X., & Zhao, K. (2023). Partner phubbing and marital satisfaction: The mediating roles of marital interaction and marital conflict. Social Science Computer Review, 41(4), 1126-1139.
Williams, B. W. (2023). Turn Towards Each Other: Emotional Connection as a Catalyst for Marital Satisfaction, Especially During Times of Conflict.
Zagefka, H., Jones, J., Caglar, A., Girish, R., & Matos, C. (2021). Family roles, family dysfunction, and depressive symptoms. The Family Journal, 29(3), 346-353.
[1] - Wang, Zhao
[2] - Tsai
[3] - Sexual satisfaction
[4] - Meltzer
[5] -Tolorunleke,
[6] - Peri-Rotem, Skirbekk
[7] - Saxey
[8] - Banaha
[9] - Karasu
[10] - Cruz
[11] - Çankaya, Aslantaş
[12] - Bunga
[13] - Batmaz & Çelik
[14] - Christensen & Salavy
[15] - communication patterns
[16] - Krok
[17] - Ragul, Thenmozhi
[18] - Basri, Anom
[19] . Donato
[20] . Emotionally-Focused Couples Therapy
[21] . Peng
[22] - Cain, Lee
[23] . Gurman
[24] - Conradi
[25] - Huerta
[26] - Roark
[27] - Merlino
[28] - Edwards
[29] - Greenman, Johnson
[30] - Williams
[31] - Beasley, Ager
[32] - Batmaz, Çelik
[33] . Nie
[34] . Zagefka
[35] . Index Sexual Satisfaction (ISS)
[36] . Hudson
[37] . Johnson
[38] . Communication Patterns Questionnaire (CPQ)
[39] . Christensen & Sullaway
[40] . male demand- female withdraw
[41] . female demand- male withdraw
[42] . Li & Johnson
[43] . skewness
[44] . kurtosis
[45] . Domingue & Mollen
