مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی بر اسنادهای خصمانه زنان متقاضی طلاق
الموضوعات :
زهرا خوانساری
1
(دانشجوی دکتری روانشناسی، گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
حسن توزنده جانی
2
(دانشیار، گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران. ( نویسنده مسئول ) h.toozandehjani@ymail.com)
احمد زنده دل
3
(استادیار، گروه روان شناسی، واحد نیشابور، دانشگاه آزاد اسلامی، نیشابور، ایران)
الکلمات المفتاحية: طلاق, آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی, آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی, اسنادهای خصمانه,
ملخص المقالة :
هدف از مطالعه حاضر، مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی بر اسنادهای خصمانه زنان متقاضی طلاق بوده است. پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه و دوره پیگیری یک ماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه زنان متقاضی طلاق بود که جهت استفاده از خدمات روانشناختی در آبان 1400 لغایت بهمن‌ماه 1400 به کلینیک‌های روانشناسی در شهر سبزوار مراجعه کرده بودند. نمونه این پژوهش شامل 45 نفر از زنان متقاضی طلاق بود که به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش به‌طور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 30 نفر در گروه های آزمایش (آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارت های مبتنی بر ایماگو درمانی) جایگزین شد. داده ها با استفاده از مقیاس اسناد خصمانه (HDS) جمع آوری شد. داده های پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (با اندازه گیری مکرر) تحلیل گردید. یافته ها نشان داد آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارت های مبتنی بر ایماگو درمانی در کاهش اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق موثر است. به طوری که 5/85 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته مرتبط به گروه آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی است. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 1/87 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته به ایماگو درمانی است. همچنین یافته ها نشان داد بین اثربخشی آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارت های مبتنی بر ایماگو درمانی تفاوت معنادار مشاهده نشد.
حسینی، م؛ هاشمی، ت؛ خانجانی، ز؛ ماشینچی، ع. (1398). نعیمه سوگیری اسناد خصمانه و پرخاشگری: نقش میانجی بلوغ اجتماعی. انجمن علمی روانشناسی ایران، 12(1)، 595-600. https://www.sid.ir/paper/896795/fa
امینی خوئی، ن؛ شفیع آبادی، ع؛ دلاورف ع؛ نورانی پور، ر.ا. (1393). مقایسه اثربخشی دو رویکرد آموزش مهارت های زندگی و ایماگو تراپی در بهبود الگوهای ارتباطی زوجین جوان شهر بوشهر. پژوهش های مشاوره، 13(50)، 77- 56. http://ensani.ir/fa/article/423414
Avci, R., Adiguzel, A., Zeybek, S. U., & Çolakkadıoğlu, O. (2021). The role of post-divorce parental conflict in predicting aggression, anger, and symptoms of anxiety and depression among university students. Journal of Divorce & Remarriage, 62(3), 199-215. https://doi.org/10.1080/10502556.2021.1871830
Brennan, N. M., Daly, C. A., & Harrington, C. S. (2010). Rhetoric, argument and impression management in hostile takeover defence documents. The British Accounting Review, 42(4), 253-268. https://doi.org/10.1016/j.bar.2010.07.008
Buck, B., Browne, J., Gagen, E. C., & Penn, D. L. (2020). Hostile attribution bias in schizophrenia-spectrum disorders: Narrative review of the literature and persisting questions. Journal of Mental Health, 1-18. https://doi.org/10.1080/09638237.2020.1739240
Critchfield, K. L., Thapa, P., Panizo, M. T., & Conceição, N. (2022). Using interpersonal reconstructive therapy to address comorbid problems organized by attachment‐based learning: The case of Don. Journal of Clinical Psychology, 78(3), 396-408. https://doi.org/10.1002/jclp.23292
Diamond, G., Diamond, G. M., & Levy, S. (2021). Attachment-based family therapy: Theory, clinical model, outcomes, and process research. Journal of affective disorders, 294, 286-295. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.07.005
Dyduch-Hazar, K., Mrozinski, B., & Golec de Zavala, A. (2019). Collective narcissism and in-group satisfaction predict opposite attitudes toward refugees via attribution of hostility. Frontiers in Psychology, 10, 1901. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01901
Ganz, M. B., Rasmussen, H. F., McDougall, T. V., Corner, G. W., Black, T. T., & De Los Santos, H. F. (2022). Emotionally focused couple therapy within VA healthcare: Reductions in relationship distress, PTSD, and depressive symptoms as a function of attachment-based couple treatment. Couple and Family Psychology: Research and Practice, 11(1), 15. https://doi.org/10.1037/cfp0000210
Gehlert, N. C., Schmidt, C. D., Giegerich, V., & Luquet, W. (2017). Randomized controlled trial of imago relationship therapy: Exploring statistical and clinical significance. Journal of Couple & Relationship Therapy, 16(3), 188-209. https://doi.org/10.1080/15332691.2016.1253518
Guerrero, L. K. (2021). Attachment theory: A communication perspective (pp. 299-313). Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edi
Harris, S. M., Crabtree, S. A., Bell, N. K., Allen, S. M., & Roberts, K. M. (2017). Seeking clarity and confidence in the divorce decision-making process. Journal of Divorce & Remarriage, 58(2), 83-95. https://doi.org/10.1080/10502556.2016.1268015
Holliman, R., Muro, L., & Luquet, W. (2016). Common factors between couples therapists and imago relationship therapy: A survey of shared beliefs, values, and intervention strategies. The Family Journal, 24(3), 230-238. https://doi.org/10.1177/1066480716648693
Huang, C.Y., Sirikantraporn, S., abaock, N., & Cobb, J.M.T. (2020). Parental Attachment, Adult-Child Romantic Attachment, and Marital Satisfaction: An Examination of Cultural Context in Taiwanese and Thai Heterosexual Couples. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17, 1-13. https://doi.org/10.3390/ijerph17030692
Jabali, S. M., & AL-Massarweh, S. S. (2022). Divorce and Its Psychological and Social Effects on the Children of Divorced People from Their Viewpoint in the Jordanian Society. Modern Applied Science, 16(2). : https://doi.org/10.5539/mas.v16n2p1
Knapp, J. M. (2022). Doing imago relationship therapy in the space-between. Journal of Marital and Family Therapy, 48(2), 669-670. https://doi.org/10.1111/jmft.12527
Kramer, C. (2018). Imago Therapy in Action: Moving From Rupture to Repair. group, 42(2), 167-171.
Luquet, W., & Muro, L. (2018). Imago relationship therapy alignment with marriage and family common factors. The Family Journal, 26(4), 405-410. https://doi.org/10.1177/1066480718803342
Nisanci, Z., & Nisanci, A. (2022). Between-Reporter Agreement Among Couples: Exploring Nonlinear Patterns in Marital Conflict. Journal of Interpersonal Violence, 08862605221118963. https://doi.org/10.1177/08862605221118963
Noy-Sharav, D. (2021). Corrective Emotional Experience in Couple Therapy: An Integration between Imago Approach and Psychoanalytic Concepts in Light of Neuropsychological Studies. Journal of Couple & Relationship Therapy, 20(4), 319-339. https://doi.org/10.1080/15332691.2020.1860178
Øverup, C. S., Cipric, A., Strizzi, J. M., Sander, S., & Hald, G. M. (2022). Temporal Associations Between Depression and Hostility in the Context of a Divorce Intervention. Psychological Reports, 00332941211070212. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/08862605221118963
Penwarden, S. (2021). A person as becoming over time: contrasting the theological view of a person as imago Dei with the narrative therapy notion of telos. Practical Theology, 14(3), 186-198. https://doi.org/10.1080/1756073X.2020.1792676
Quan, F., Yang, R., Zhu, W., Wang, Y., Gong, X., Chen, Y., ... & Xia, L. X. (2019). The relationship between hostile attribution bias and aggression and the mediating effect of anger rumination. Personality and Individual Differences, 139, 228-234. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.11.029
Radetzki, P. A., Deleurme, K. A., & Rogers, S. M. (2021). The implications of high-conflict divorce on adult–children: Five factors related to well-being. Journal of Family Studies, 1-21. https://doi.org/10.1080/13229400.2020.1754277
Salanova, M., & Nebot-Gresa, L. (2021). Positive effects and validation of a Brief Intervention Program of Attachment-Based Compassion Therapy. Terapia Psicológica, 39(3), 428. https://doi.org/10.4067/S0718-48082021000300427
Tsvieli, N., Lifshitz, C., & Diamond, G. M. (2022). Corrective attachment episodes in attachment-based family therapy: The power of enactment. Psychotherapy Research, 32(2), 209-222. https://doi.org/10.1080/10503307.2021.1913295
Van der Watt, A. S., Roos, A., Du Plessis, S., Bui, E., Lesch, E., & Seedat, S. (2022). An Attachment Theory Approach to Reframing Romantic Relationship Breakups in University Students: A Narrative Review of Attachment, Neural Circuitry, and Posttraumatic Stress Symptoms. Journal of Couple & Relationship Therapy, 21(2), 129-150. https://doi.org/10.1080/15332691.2021.1908197
van Dijk, R., van der Valk, I. E., Vossen, H. G., Branje, S., & Deković, M. (2021). Problematic Internet use in Adolescents from divorced families: The role of family factors and adolescents’ self-esteem. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(7), 3385. https://doi.org/10.3390/ijerph18073385
Velotti, P., Rogier, G., Mommo, G., Bizzi, F., & Cavanna, D. (2022). An Exploration of Home Attachment Representations using an Adaptation of Adult Attachment Interview: Preliminary Data on the Home Attachment Interview. Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 10(1). https://cab.unime.it/journals/index.php/MJCP/article
Windle, M., & Windle, R. C. (2018). Parental divorce and family history of alcohol disorder: Associations with young adults’ alcohol problems, marijuana use, and interpersonal relations. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 42(6), 1084-1095. https://doi.org/10.1111/acer.13638
Zajenkowska, A., Prusik, M., Jasielska, D., & Szulawski, M. (2021). Hostile attribution bias among offenders and non‐offenders: Making social information processing more adequate. Journal of Community & Applied Social Psychology, 31(2), 241-256. https://doi.org/10.1002/casp.2493
_||_
Amini Khoi, N; Shafiabadi, A.; Delavarov A; Nooranipour, R.A. (2013). Comparing the effectiveness of two life skills training approaches and imago therapy in improving the communication patterns of young couples in Bushehr city. Counseling Research, 13(50), 56-77. http://ensani.ir/fa/article/423414
Avci, R., Adiguzel, A., Zeybek, S. U., & Çolakkadıoğlu, O. (2021). The role of post-divorce parental conflict in predicting aggression, anger, and symptoms of anxiety and depression among university students. Journal of Divorce & Remarriage, 62(3), 199-215. https://doi.org/10.1080/10502556.2021.1871830
Brennan, N. M., Daly, C. A., & Harrington, C. S. (2010). Rhetoric, argument and impression management in hostile takeover defence documents. The British Accounting Review, 42(4), 253-268. https://doi.org/10.1016/j.bar.2010.07.008
Buck, B., Browne, J., Gagen, E. C., & Penn, D. L. (2020). Hostile attribution bias in schizophrenia-spectrum disorders: Narrative review of the literature and persisting questions. Journal of Mental Health, 1-18. https://doi.org/10.1080/09638237.2020.1739240
Critchfield, K. L., Thapa, P., Panizo, M. T., & Conceição, N. (2022). Using interpersonal reconstructive therapy to address comorbid problems organized by attachment‐based learning: The case of Don. Journal of Clinical Psychology, 78(3), 396-408. https://doi.org/10.1002/jclp.23292
Diamond, G., Diamond, G. M., & Levy, S. (2021). Attachment-based family therapy: Theory, clinical model, outcomes, and process research. Journal of affective disorders, 294, 286-295. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.07.005
Dyduch-Hazar, K., Mrozinski, B., & Golec de Zavala, A. (2019). Collective narcissism and in-group satisfaction predict opposite attitudes toward refugees via attribution of hostility. Frontiers in Psychology, 10, 1901. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01901
Ganz, M. B., Rasmussen, H. F., McDougall, T. V., Corner, G. W., Black, T. T., & De Los Santos, H. F. (2022). Emotionally focused couple therapy within VA healthcare: Reductions in relationship distress, PTSD, and depressive symptoms as a function of attachment-based couple treatment. Couple and Family Psychology: Research and Practice, 11(1), 15. https://doi.org/10.1037/cfp0000210
Gehlert, N. C., Schmidt, C. D., Giegerich, V., & Luquet, W. (2017). Randomized controlled trial of imago relationship therapy: Exploring statistical and clinical significance. Journal of Couple & Relationship Therapy, 16(3), 188-209. https://doi.org/10.1080/15332691.2016.1253518
Guerrero, L. K. (2021). Attachment theory: A communication perspective (pp. 299-313). Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edi
Harris, S. M., Crabtree, S. A., Bell, N. K., Allen, S. M., & Roberts, K. M. (2017). Seeking clarity and confidence in the divorce decision-making process. Journal of Divorce & Remarriage, 58(2), 83-95. https://doi.org/10.1080/10502556.2016.1268015
Holliman, R., Muro, L., & Luquet, W. (2016). Common factors between couples therapists and imago relationship therapy: A survey of shared beliefs, values, and intervention strategies. The Family Journal, 24(3), 230-238. https://doi.org/10.1177/1066480716648693
Hosseini, M.; Hashemi, T; Khanjani, Z; Mashinchi, A. (2018). Naima Bias attributions of hostility and aggression: The mediating role of social maturity. Iranian Psychological Scientific Association, 12(1), 595-600. https://www.sid.ir/paper/896795/fa.
Huang, C.Y., Sirikantraporn, S., abaock, N., & Cobb, J.M.T. (2020). Parental Attachment, Adult-Child Romantic Attachment, and Marital Satisfaction: An Examination of Cultural Context in Taiwanese and Thai Heterosexual Couples. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17, 1-13. https://doi.org/10.3390/ijerph17030692
Jabali, S. M., & AL-Massarweh, S. S. (2022). Divorce and Its Psychological and Social Effects on the Children of Divorced People from Their Viewpoint in the Jordanian Society. Modern Applied Science, 16(2). : https://doi.org/10.5539/mas.v16n2p1
Knapp, J. M. (2022). Doing imago relationship therapy in the space-between. Journal of Marital and Family Therapy, 48(2), 669-670. https://doi.org/10.1111/jmft.12527
Khorshidi Paji, R. (2015). The effectiveness of couple therapy based on attachment style on the dimensions of intimacy and marital satisfaction in married couples of Ramsar city. Master's thesis. Department of Psychology. Payam Noor University, Center of South Tehran. www.irandoc.ir
Kramer, C. (2018). Imago Therapy in Action: Moving From Rupture to Repair. group, 42(2), 167-171.
Sohri Paji, R. (2015). The effectiveness of couple therapy based on attachment style on the dimensions of intimacy and marital satisfaction in married couples of Ramsar city. Master's thesis. Department of Psychology. Payam Noor University, Center of South Tehran
Luquet, W., & Muro, L. (2018). Imago relationship therapy alignment with marriage and family common factors. The Family Journal, 26(4), 405-410. https://doi.org/10.1177/1066480718803342
Nisanci, Z., & Nisanci, A. (2022). Between-Reporter Agreement Among Couples: Exploring Nonlinear Patterns in Marital Conflict. Journal of Interpersonal Violence, 08862605221118963. https://doi.org/10.1177/08862605221118963
Noy-Sharav, D. (2021). Corrective Emotional Experience in Couple Therapy: An Integration between Imago Approach and Psychoanalytic Concepts in Light of Neuropsychological Studies. Journal of Couple & Relationship Therapy, 20(4), 319-339. https://doi.org/10.1080/15332691.2020.1860178
Øverup, C. S., Cipric, A., Strizzi, J. M., Sander, S., & Hald, G. M. (2022). Temporal Associations Between Depression and Hostility in the Context of a Divorce Intervention. Psychological Reports, 00332941211070212. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/08862605221118963
Penwarden, S. (2021). A person as becoming over time: contrasting the theological view of a person as imago Dei with the narrative therapy notion of telos. Practical Theology, 14(3), 186-198. https://doi.org/10.1080/1756073X.2020.1792676
Quan, F., Yang, R., Zhu, W., Wang, Y., Gong, X., Chen, Y., ... & Xia, L. X. (2019). The relationship between hostile attribution bias and aggression and the mediating effect of anger rumination. Personality and Individual Differences, 139, 228-234. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.11.029
Radetzki, P. A., Deleurme, K. A., & Rogers, S. M. (2021). The implications of high-conflict divorce on adult–children: Five factors related to well-being. Journal of Family Studies, 1-21. https://doi.org/10.1080/13229400.2020.1754277
Salanova, M., & Nebot-Gresa, L. (2021). Positive effects and validation of a Brief Intervention Program of Attachment-Based Compassion Therapy. Terapia Psicológica, 39(3), 428. https://doi.org/10.4067/S0718-48082021000300427
Tsvieli, N., Lifshitz, C., & Diamond, G. M. (2022). Corrective attachment episodes in attachment-based family therapy: The power of enactment. Psychotherapy Research, 32(2), 209-222. https://doi.org/10.1080/10503307.2021.1913295
Van der Watt, A. S., Roos, A., Du Plessis, S., Bui, E., Lesch, E., & Seedat, S. (2022). An Attachment Theory Approach to Reframing Romantic Relationship Breakups in University Students: A Narrative Review of Attachment, Neural Circuitry, and Posttraumatic Stress Symptoms. Journal of Couple & Relationship Therapy, 21(2), 129-150. https://doi.org/10.1080/15332691.2021.1908197
van Dijk, R., van der Valk, I. E., Vossen, H. G., Branje, S., & Deković, M. (2021). Problematic Internet use in Adolescents from divorced families: The role of family factors and adolescents’ self-esteem. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(7), 3385. https://doi.org/10.3390/ijerph18073385
Velotti, P., Rogier, G., Mommo, G., Bizzi, F., & Cavanna, D. (2022). An Exploration of Home Attachment Representations using an Adaptation of Adult Attachment Interview: Preliminary Data on the Home Attachment Interview. Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 10(1). https://cab.unime.it/journals/index.php/MJCP/article
Windle, M., & Windle, R. C. (2018). Parental divorce and family history of alcohol disorder: Associations with young adults’ alcohol problems, marijuana use, and interpersonal relations. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 42(6), 1084-1095. https://doi.org/10.1111/acer.13638
Zajenkowska, A., Prusik, M., Jasielska, D., & Szulawski, M. (2021). Hostile attribution bias among offenders and non‐offenders: Making social information processing more adequate. Journal of Community & Applied Social Psychology, 31(2), 241-256. https://doi.org/10.1002/casp.2493
مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی بر اسنادهای خصمانه زنان متقاضی طلاق
چکیده
زمینه و هدف: خانواده، مهمترین نهاد جامعه و شکل‌دهنده استعدادها و شخصیت آدمی است. در سیستم خانواده عواملی از قبیل مطلوبیت، رضایت، خشنودی، کیفیت و کارکرد بهینه خانواده، عوامل بسیار مؤثری هستند که موجب شکوفایی، رشد و پیشرفت اعضای خانواده می‌گردند
روش: پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه و دوره پیگیری یک ماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه زنان متقاضی طلاق بود که جهت استفاده از خدمات روانشناختی در آبان 1400 لغایت بهمن‌ماه 1400 به کلینیک‌های روانشناسی (تحت پوشش سازمان بهزیستی) در شهر سبزوار مراجعه کرده بودند. نمونه این پژوهش شامل 45 نفر از زنان متقاضی طلاق بود که به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش به‌طور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 30 نفر در گروههای آزمایش (آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی) جایگزین شد. دادهها با استفاده از مقیاس اسناد خصمانه (HDS) (آرنتز و همکاران، 2003) جمعآوری شد. مداخله آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی طی 8 جلسه 90 دقیقهای هفتهای یکبار انجام شدند؛ اما گروه گواه هیچ مداخلهای را دریافت نکردند. دادههای پژوهش، به روش تحلیل واریانس آمیخته (با اندازهگیری مکرر) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
یافتهها: یافتهها نشان داد آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی در کاهش اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق موثر است (05/0>P)؛ بهطوریکه 5/85 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته مرتبط به گروه آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی است. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 1/87 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته به ایماگو درمانی است. همچنین یافتهها نشان داد بین اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی تفاوت معنادار مشاهده نشد (05/0<P).
واژههای کلیدی: آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی، آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی، اسنادهای خصمانه، طلاق
مقدمه
یکی از موضوعاتی که در چند سال اخیر ذهن اکثر اندیشمندان و حتی عموم را به خود مشغول کرده است مسئله طلاق است (ویندل و ویندل1، 2018). طلاق یک فقدان است که سازگاری فرد را تحت‌الشعاع قرار داده و اثرات نامطلوبی در این زمینه ایجاد میکند و رضایت ذهنی را مختل میکند (رادتتزکی، دیلییورم و راجرز2، 2021). فقدان کنترل (جبالی و المسروه3، 2022)، کاهش اعتمادبه‌نفس (هریس4 و همکاران، 2017) و خود ارزشمندی پایین (وان دجیک، وان در والک، وسن، برانجی و دکوویچ5 ، 2021) و افسردگی (اووروپ، کیپریک، استریزی، ساندر و هالد 6 ، 2022) پیامدها و فقدان‌هایی هستند که ممکن است در آسیب بین فردی، طی وقایع تنش‌زایی مانند طلاق، آنها را تجربه کند. اسنادهای خصمانه، یکی از پیشبینی کنندههای تعارض‌های زناشویی و کیفیت روابط بین فردی زوجین است (نیسنکی و نیسنکی7، 2022). اسنادهای خصمانه به‌عنوان تمایل به‌منظور دشمنی نسبت به رفتارهای دیگران تعریف‌شده اند (زاجنکوسکا، پراسیک، جاسیلسکا و سزولاوسکی8 ، 2021).
برخی نظریه‌پردازان ازجمله دادج و پریس9 (1990) بر این عقیده‌اند که در وقوع پرخاشگری، تعارض و افسردگی، نقش سوگیری‌های اسنادی خصمانه شناختی پرخاشگری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است (باک، برونی، گاگن و پینن10، 2020). همچنین، مکانیسم‌های شناختی پرخاشگری، تعارض و افسردگی اغلب موردمطالعه قرارگرفته‌اند و اسناد خصمانه به‌عنوان یک عامل شناختی مهم در ایجاد و توسعه پرخاشگری و تعارض شناخته‌شده است (اکیوآن11 و همکاران، 2019). یک عامل شناختی مهم در سوگیری اسناد خصمانه ناظر بر تمایل فرد به تعبیر و تفسیر خصمانه رفتارهای دیگران در موقعیت‌های اجتماعی است، بدون آن‌که رفتار دیگری و پیامدهای آن رابطه وجود داشته باشد (جیائو12، 2021). دادج و همکاران (1990) نشان میدهد که اسناد خصمانه در بروز رفتارهای پرخاشگرانه، تعارض‌های زناشویی و نشانه‌های افسردگی نقش دارند و از سوی دیگر سوگیری اسناد خصمانه یکی از مهمترین واکنشهای پرخاشگرانه و افسرده ساز به شمار میآیند (حسینی، هاشمی، خانجانی و ماشینچی، 1398).
مشکلات زناشویی بدون حمایت و بدون درمان باگذشت زمان بدتر شده و در درازمدت میتواند اثرات منفي فراواني بر عملکرد ذهنی این افراد بر جا گذارد (نوی شارای13، 2021). اشكال مختلفي از درمانهاي روان‌شناختي براي این افراد وجود دارد. یکی از رویکردهای مطرح در سببشناسی و پیشگیری از تعارض‌ها و تنش‌های زناشویی و زوجین متقاضی طلاق، درمان‌های مبتنی بر دلبستگی است (تسویلی، لیفشیتز و دایموند14، 2022). با توجّه به دلالتهای چشمگیر این رویکرد در حوزههای گوناگون مرتبط باکیفیت زندگی به‌طور اعم و تحوّل ظرفیتهای شناختی، هیجانی و اجتماعی به‌طور اخص، گسترههای مفهومی و تبیینی این چارچوب نظری، مرزهای سببشناسی طیف عظیمی از اختلالهای روانشناختی را درهم نوردیده و به یکی از مهمترین زمینههای آموزشی و درمانی چه در سطح مداخلههای پیشگیرانه و چه در قلمرو مداخلههای بالینی بدل گشته است (دیاموند، دیاموند و لیوی 15 ، 2022). پژوهش های پژوهشگرانی چون تسویل و همکاران (2022)، گانز 16و همکاران (2022)، سلانووا و نبوت-گرسا17، 2022)، گریرو18 (2021)، هوانگ، سیریکانتراپورن، آباکوک و کوب19 (2020) نشان دادند که آموزش مبتنی بر دلبستگی بر اسنادخصمانه موثر می باشد. به‌طورکلی، وجود اسناد خصمانه زنان متقاضی طلاق از شاخصهای تلفیقی تخریب تدریجی سازگاری روابط زوجین و ایجاد تجربه و درک هیجانهای ناخوشایند در تعاملات زناشویی هستند. ازاین‌رو، افراد برای برقراری مجدد اعتماد و رضایت زناشویی در رابطه خود، به‌ویژه موضوعات مربوط به پیوندهای هیجانی با افراد مهم زندگی، برای درمان مراجعه می‌کنند. به همین دلیل نیاز به رویکردهای مؤثر و به‌طور تجربی حمایت‌شده مورد تأکید قرارگرفته است (آوچی، آدیگوزل، زیبک و کولاکادیاگلو20، 2022).
یکی از درمان‌هایی که در سال‌های اخیر مورداستفاده قرارگرفته است روان‌درمانی مبتني بر ایماگوتراپی است (نپ21، 2022). ایماگرتراپی نظريه‌اي يكپارچه است و فرايندي است در جهت كار با زوجين، والدين، كودكان، كاركنان مشاغل و ديگر افرادي كه در جستجوي بهبود بخشيدن روابطشان هستند (کرامر22، 2018). تصويرسازي ارتباطي برنامه آموزش و درمان را براي کمك به زوجين در جهت اصلاح روابطشان ترکيب ميکند (لوکوئت و مورو23، 2018).
هدف از تصويرسازي ارتباطي اين است که ذهن خودآگاه خود را با راهكارهاي ذهن ناخودآگاه هم‌تراز کند و به مراجع کمك کند که روابط آگاهانه، صميمانه و متعهدانه را توسعه دهد. اين فرآيند انتقال نميتواند به‌تنهایی و خودآگاه رخ دهد. مهارتهای خاص و فرآيندهايي لازم است که نياز است روزانه تمرين شوند تا يك رابطه ناخودآگاه را به خودآگاه تبديل کند (پنواردن24، 2021). این درمان با تمرکز برریشه‌های نارضایتی و ترمیم جراحات به وجود آمده سعی دارد زوجین را در بازیابی رضایت زناشویی یاری رساند (گلهرت، اسمیت، گیگرچ و لاکوئت25، 2017). قدرت نظریه ایماگوتراپی در این است که نخست به زوج‌ها در مورد چگونگی و چرایی بروز تعارضات آموزش میدهد و سپس ابزارها و فن‌هایی برای حل‌وفصل این تعارضات در اختیار زوجین قرار میدهد (هولیمن، مورو و لاکوئت26، 2016). ). نتایج پژوهشهای نپ (2022)، نوی شارای (2021)، لوکوئت (2017) و هندریکس و همکاران (2015) نشان داد که ایماگو درمانی میتواند در بهبود اسناد خصمانه در زوجین موثر باشد.
اثربخشی هر دو رویکرد مداخلههای مبتنی بر دلبستگی و روان‌درمانی زوجی ایما گویی به‌صورت جداگانه روی سایر متغیرهای مربوط به زنان متقاضی طلاق موردبررسی قرارگرفته است؛ اما بررسی ادبیات پژوهش درمان‌های فوق در داخل و خارج، نتوانست ما را به پژوهشی در خصوص مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر رویکرد روان‌درمانی زوجی ایماگویی و مداخلههای مبتنی بر دلبستگی بر اسنادهای خصمانه زنان متقاضی طلاق برساند؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف مقاسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی بر اسنادهای خصمانه زنان متقاضی طلاق انجام شد.
همچنین تعاریف مفهومی متغیرهای پژوهش نیز به قرار زیر است:
تعريف مفهومي اسناد خصمانه: سوگیری اسناد خصمانه، عبارت است از نسبت دادن انگیزههای ارادی و عمدی خصومتآمیز و آسیب‌زننده به رفتارهای دیگران که در تعاملات بین فردی بر فرد اثرات مستقیم بدنی یا احساسی دارند (دادج و پریس، 1990؛ به نقل از حسینی و همکاران، 1396).
تعریف مفهومی آموزش مهارتهای مبتنی بر دلبستگی: روشی است که به‌وسیله آن به افراد در مورد چگونگی مؤلفههای برقراری دلبستگی ایمن آموزش داده میشود. این آموزش‌ها بر روشهای افزایش دسترسپذیری، حساسیت و پاسخگویی منبع دلبستگی در برابر نیازهای فرد دل‌بسته و برقراری روابط گرم و صمیمانه و نیز ایجاد فضایی توأم با اعتماد برای او اشاره دارد (جوفر، باکرمنز و وانایجزندورن، 2013).
تعریف مفهومی روان‌درمانی مبتنی بر ایماگوتراپی: ایماگو درمانی نظریه‌ای يكپارچه است و فرايندي است در جهت كار با زوجين، والدين، كودكان، كاركنان مشاغل و ديگر افرادي كه در جستجوي بهبود بخشيدن روابطشان هستند. ايماگو تراپي رويكردي بسيار ايمن و مؤثر جهت كمك به رابطه همسران، براي پرورش دركي بيشتر از همديگر و رابطه‌ای صادقانه‌تر است. اين درمان بر اساس كارهاي اوليه هارويل هندريكس (2008) است.
روش پژوهش
پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیشآزمون، پسآزمون با گروه کنترل و مرحله پیگیری یک ماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه زنان متقاضی طلاق بود که جهت استفاده از خدمات روانشناختی در آبان 1400 لغایت بهمن‌ماه 1400 به کلینیک‌های روانشناسی (تحت پوشش سازمان بهزیستی) در شهر سبزوار مراجعه کرده بودند. نمونه این پژوهش شامل 45 نفر از زنان متقاضی طلاق بود که به‌صورت در دسترس انتخاب شدند. سپس، از میان نمونه پژوهش به‌طور تصادفی 15 نفر در گروه گواه و 30 نفر در دو گروه آزمایش (آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی) جایگزین شد. ملاک‌های ورود زنان به پژوهش شامل متقاضی طلاق و سطح تحصیلات حداقل دیپلم و اعلام رضایتمندی شرکت در جلسات درمان و ملاك‌هاي خروج عبارت بودند از غیبت بیش از دو جلسه، عدم همکاری در طول جلسات درمانی و انصراف از ادامه پژوهش بود. گروه گواه شامل زنانی بودند که مداخلهای در فرایند پژوهش دریافت نکرده و در لیست انتظار برای دریافت مداخله بودند. قبل از اجرای جلسات درمان آزمودنیهای هرسه گروه از طریق پرسشنامه اسناد خصمانه مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس گروه آزمایش درمان مبتنی بر الگوی دلبستگی تحت مداخله 8 جلسهای و بر اساس جلسات 90 دقیقهای هفتهای یکبار و گروه آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی دلبستگی تحت مداخله 8 جلسهای و بر اساس جلسات 90 دقیقهای هفتهای یکبار به‌صورت جلسات حضوری قرار گرفتند. پس از پایان جلسات مداخلهها، شرکت کنندگان هر سه گروه مجدداً با ابزار پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفتند و بعد از گذشته یک ماه نیز پیگیری صورت گرفت. لازم به ذکر است که کلیه ملاحظات اخلاقی پژوهش رعایت گردید، از جمله این که به زنان شرکت کننده در پژوهش اطمینان خاطر داده شد کلیه اطلاعات پژوهش به صورت محرمانه نزد پزوهشگر باقی میماند و از این اطلاعات صرفا جهت ارزیابی پژوهشی استفاده میشود. کلیه زنان شرکت کننده در گروه گواه پس از اتمام مراحل پژوهش، در آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی هر کدام به طول 4 جلسه 90 دقیقهای شرکت کردند. دادههای حاصل از پژوهش با استفاده از SPSS ویراست 26 و روش آماری تحلیل واریانس آمیخته (با اندازهگیری مکرر) مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. ابزارهای پژوهش به شرح زیر است:
مقیاس اسناد خصمانه27 (HDS): پرسشنامه اسناد خصمانه توسط آرنتز و همکارانش (2003) در جهت اندازهگیری اسناد خصمانه تهیه‌شده است که حاوی 20 آیتم است که هریک از آیتمها در قالب 5 درجه‌ای لیکرت (کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم) نمرهگذاری میشود. در راستای پیشگیری از یکنواختی پاسخهای آزمون شنوندگان، برخی از سؤالات این پرسشنامه به‌صورت معکوس نمرهگذاری میشود. برای بررسی روایی پرسشنامه اسناد خصمانه آرنتر از طریق وارسی روایی سازه با تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. شاخصهای CFI، AGFI و GFI به ترتیب 92/0، 92/0 و 95/0 بر برازش مطلوب و مناسب دلالت داشته و شاخصهای RMSEA و RMR به ترتیب برابر 064/0 و 042/0 برازش نسبتا مطلوب را گزارش کردند که روایی این پرسشنامه را مورد قرار میدهند (دیدوچی حاضار، مروزینسکی و گولس دی زاوالا28، 2019). در راستای بررسی پایایی پرسشنامه، آرنتز و همکاران (2003)، از روش بازآزمایی در فاصله زمانی سه ماهه استفاده نمودهاند که نتایج نشانگر همبستگی مثبت و قابل‌توجه 79/0 بین دو مرحله آزمون بوده است (به نقل از برینان، دالی و هارینگتون29 ، 2010). پایایی آن در نمونه ایرانی براساس سه روش همسانی درونی، بازآزمایی و تنصیفی محاسبه شد که برای کل پرسشنامه به ترتیب اعتبار 93/0، 95/0 و 97/0 به دست آمد. روایی همزمان از طریق اجرای همزمان با پرسشنامه SCL-90 انجام شد که ضریب همبستگی 56/0 حاصل آن بود. ضرایب همبستگی با نمره کل در حد رضایت بخش و بین 74/0 تا 88/0 متغیر بود (ابهر زنجانی و همکاران، 1401). ضریب آلفای کرونباخ گزارش‌شده در پژوهش حاضر 862/0 بود.
جلسات زوج درمانی مبتنی بر دلبستگی بر اساس نظریه دلبستگی (خورشیدی پاجی، 1395) تنظیم شد که شرح مختصر جلسات درمانی در زیر آمده است:
جدول 1. جلسات آموزش مهارتهای مبتنی بر دلبستگی
محتوا | هدف | جلسه |
انجام پیشآزمون؛ توضیح قوانین کلاس، تعریف، تاریخچه، انواع دلبستگی، دلبستگی بزرگسالان و تمرینهای مرتبط با انواع دلبستگی (ایمن، اضطرابی، ناایمن اجتنابی) جهت فهم بهتر مطالب و همکاری و تعامل هر چه بیشتر شرکتکنندگان با یکدیگر. تکلیفی که در این جلسه بـه شرکتکنندگان داده شد شامل كليه مطالب عنوان شده در همـان صورت جزوه تا آنچه در جلسه عنـوان شـده را بهتـر بـه خاطر بسپارند و اگر مطلبی برایشان مـبهم بـوده در جلسهی بعدی بپرسد تـا برایشان شفاف سازی شود . |
آشنایی، توضیح روش و بیان اهداف |
اول |
بحث و تبادل نظر در مورد تکلیف جلسه اول پاسخ به سوالات شرکتکنندگان در ارتباط با جلسه قبل، توضیح و تبیین الگوهای تعارض و مجادلههای زوجين تحت تاثیر سبک های دلبستگی به صورت عینی. برای تکلیف این جلسـه بـه شرکتکنندگان خواسته شد عنوان چند خاطره خوب در زندگی مشترکشان را یادداشت کنند و در مورد یک خاطره خوب با یکدیگر صحبت کنند (مرورخاطرات خوب) در این تکلیف مشاهده رفتارهای کلامی و غیر کلامی شرکتکنندگان در حین مرور خاطرات خوب مورد توجه قرار میگیرد. |
شناسایی سبک های دلبستگی در افراد و همسرانشان و تاثیر آن بر تعارضات | دوم |
بررسی سه الگوی تعارضات زناشویی بر اساس سبک دلبستگی افراد. برای تکلیف از شرکتکنندگان خواسته شد حداقل دو تا از مشکلاتی را که اخیرا با آن روبرو بودند و نحوهی برخورد با آن مشکلات بازسازی کنند. | شناسائی الگوی تعارضات زناشوئی بر اساس سبک دلبستگی |
سوم |
تمرکز بر هیجانهای اصلی و بنیادی مانند ترس از طرد شدن، ترس از ناقص بودن، ترس از تنهایی و درماندگی به جای هیجانهای ثانویه مانند خشم و عصبانیت که باعث رفتارهایی از قبیل اعترض، چسبندگی، اجتناب، انزوا، اغراق و بزرگ نمایی. برای تکلیف از شرکت کنندگان خواسته شد که در مورد یک میهمانی که قرار است خودشان تدارک ببینند و برگزار کنند، تصمیماتی اتخاذ کنند (قدرت تصمیمگیری و تقسیم وظایف و نقشها مد نظر است ) و در طی این فرآیند از آنها خواسته شد شیوه مصالحه در پیش بگیرند. | توجه به هیجان در فرایند های اساسی از قبیل تصمیم گیری، انتخاب مناسب و ارتباط موثر |
چهارم |
آموزش مهارتهای ارتباطی، قدر دانی، در دسترس بودن و حمایت و مراقبت زوجین از همدیگر. برای تکلیف از شرکتکنندگان خواسته شد احساسات خود را در مورد روابط دو نفره شان و برداشتهای و خواستههای خود را در مورد این روابط با یکدیگر در میان بگذارند مثلا تشویق شدند که هیجانات ملایم خود را ابراز کنند و یکدیگر را سرزنش نکنند. | آشنایی با ابعاد مختلف و مراحل ایجاد صمیمیت در روابط | پنجم |
آموزش چگونگی گوش دادن همدلانه، احترام به خود و به دیگری، پذیرش احساسات و عقاید طرف مقابل یافتن راهحل برای بهبود روابط و بالابردن مشارکت دوجانبه و تداوم پیگیری اهداف و علایق جدید. برای تکلیف از شرکتکنندگان خواسته شد که رابطه خودشان را با استفاده از صفت پنج مشخصه توصیف کنند و مثالهایی برای روشن شدن هر یک از صفاتی که انتخاب کردهاند بزنند و به طرف مقابل خود بگویند که کدامین صفات برایشان خوشایند و کدام یک ناخوشایند است وباید حذف یا اصلاح شود. | آشنایی شرکتکنندگان با مفهوم رضایت زناشویی و پی بردن به اهمیت شناخت و بررسی عواملی که منجر به استحکام روابط زناشویی میشود | ششم |
آموزش توجه به خدا، معنویت و دلبستگی به او و توجه به تاثیر این مهم در بهبود ارتباط زوجین. برای تکلیف این جلسه از شرکتکنندگان خواسته می شود که معنا و هدف از زندگی شان را شناسایی و آن را در قالب دلبستگی به خدا قرار دهند ( ادراک نظم، انسجام و هدف در هستی و دنبال کردن اهداف ارزشمند و نیل به آنها که با حس رضایتمندی همراه است مدنظر است اینکه به عنوان منبع و مبنای امنیت برای افراد هنگامی که دچار استرس و و آشفتگی روانی می شوند و نیز به عنوان منبع حمایت کننده مطمئن برای کشف و جستجوی در محیط اطراف است. |
آشنایی شرکتکنندگان با مفهوم دلبستگی به خدا |
هفتم |
شناخت نیازهای دلبستگی سالم و طبیعی دانستن آنها، کشف ترسها و نا ایمنیهای اساسی ناشی از ارتباط، تسهیل ابراز نیازها و خواستهها، ایجاد صمیمت و در درگیری صمیمانه و بخشش اشتباهات یکدیگر، تأکید بر هیجانات اولیه و بنیادی که مرتبط با نیازهای دلبستگی ( مانند ترس و شرم). انجام پس آزمون و اعلام پایان جلسه | ترغیب و تشویق شرکتکنندگان ترغیب و تشویق میشوند که با بکارگیری اصول و مهارتهای مطرح شده | هشتم |
محتوای مداخله ایماگوتراپی توسط هندریکس طراحی و روایی آن توسط امینی خوئی و همکاران (1393) تائید شد که هدف و محتوای آن به تفکیک جلسات در جدول 2 ارائه شد.
جدول 2. هدف و محتوای آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی به تفکیک جلسات
جلسه | هدف | محتوا |
جلسه اول | آشنایی، توضیح روش و بیان اهداف | معرفی اعضا، بیان مقررات و قوانین جلسات، تشریح اهداف زوج‌درمانی به روش ایماگو تراپی، توصیف مختصر ایماگو تراپی و تشریح نقش ایماگوها در نحوه ارتباط زوجین |
جلسه دوم | برنامه‌ریزی برای روابط آینده | آشنایی زوج‌ها با ویژگی‌های مثبت افراد مهم زندگی، برنامه‌ریزی برای روابط مناسب با همسر در آینده، بررسی امکان پیشرفت در روابط با همسر و آشنایی با نظرات وی و یافتن زمینه مشترک |
جلسه سوم | افزایش خودآگاهی | بررسی خاطرات گذشته، کشف ناکامی‌های دوران کودکی و نحوه واکنش به آنها، پرورش تصویر ذهنی مثبت، استفاده از روش بازگشت به خانه کودکی و مرور خاطرات، نوشتن ویژگی‌های مثبت و منفی والدین و تأثیر آن بر فرد و تعیین نیازهای کودکی و احساسات منفی |
جلسه چهارم | شناخت همسر | شناخت عمیق همسر و تأثیر آن بر روابط فعلی زناشویی، استفاده از روش بیان ویژگی‌های مثبت و منفی همسر، مقایسه همسر با تصویر ذهنی خود و تأثیر آن بر فرد |
جلسه پنجم | آشنایی با نیازها و آسیب‌های یکدیگر | آشنایی با نیازهای مختلف همسر، آگاهی از آسیب‌های متفاوت همسر و نحوه برخورد با نیازها و آسیب‌های همسر |
جلسه ششم | تجدید خاطرات عاشقانه و بهبود روابط | ایجاد منطقه امن و افزایش صمیمیت و التیام زخمهای عاطفی زوجین، مرور رفتارها و خاطرات خوب گذشته، تعیین روشهای فعلی خشنود کردن همسر، مشخص کردن نیازها و آرزوهای برآورده نشده، ارائه هدیه‌های غیرمنتظره و انجام فعالیت‌های تفریحی و لذت‌بخش مشترک |
جلسه هفتم | تخلیه خشم و هیجانهای منفی | بیان و تخلیه خشم در یک محیط امن و سازنده باهدف کاهش و حل رنجش‌های گذشته و التیام زخمهای عاطفی، تمرین تخلیه خشم و آموزش روزهای مهار خشم |
جلسه هشتم | جمع بندی مباحث | مرور اهداف جلسات قبل، جمع‌بندی محتوی جلسات قبل، تأکید بر تلاش جهت حفظ و تداوم تغییرات مثبت و دریافت بازخورد از شرکتکنندگان |
یافتهها
میانگین سن گزارش‌شده برای نمونه پژوهش حاضر به تفکیک گروهها؛ برای گروه آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی 27/4± 5/36 ؛ برای گروه آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی 83/3± 3/35 و در گروه گواه 9/2± 9/34 گزارش شد. حداقل سن شرکتکنندگان در این پژوهش 26 و حداکثر سن 40 گزارش شد. همچنین با توجه به سطح معناداری بزرگتر از 05/0؛ تفاوت معناداری بین سه گروه از یکدیگر وجود نداشت و سه گروه ازنظر سن همگن بودند. نتیجه یافتههای توصیفی پژوهش به تفکیک سه مرحله پژوهش در سه گروه در جدول 3 ارائه‌شده است.
متغیرها |
گروه | قبل از مداخله | بعد از مداخله | پیگیری | |||
میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | میانگین | انحراف معیار | ||
اسنادهای خصمانه | الگوی دلبستگی | 4/49 | 86/4 | 6/36 | 08/5 | 1/37 | 05/5 |
ایماگو درمانی | 7/47 | 49/3 | 2/37 | 80/3 | 5/38 | 66/3 | |
گواه | 08/48 | 55/3 | 8/47 | 44/3 | 4/48 | 64/3 | |
همانطور که در جدول 3 مشاهده میشود نمرات پسآزمون و پیگیری گروه آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و ایماگو درمانی بر اسناد خصمانه زنان متقاضی طلاق در مقایسه با پیشآزمون بهبود یافته است، اما روند میانگین نمرات گروه گواه تقریبا ثابت بوده است که این به نوعی نشان میدهد که درمانها موثر است. البته برای سنجش معنادار بودن این تفاوتها باید از آزمونهای آماری مناسب استفاده شود. به همین منظور پس از بررسی مفروضه نرمال بودن، همگنی واریانسها و همگنی ماتریس کوواریانسها از آزمون تحلیل واریانس اندازهگیری مکرر آمیخته استفاده شد که نتایج آن در ادامه ارائه میشود. نتایج آزمون شاپیرو ویلک جهت بررسی نرمال بودن توزیع دادهها و به عنوان یکی از پیشفرضهای تحلیل اندازهگیری مکرر نشان داد که در سطح معناداری (05/0<p) دادههای جمعآوری شده، در همه متغیرهای گروههای آزمایش و گواه نرمال است و پیش فرض طبیعی بودن یا همان پارامتریک بودن دادهها رعایت شده است. نتایج آزمون لوین جهت بررسی همگنی واریانس به عنوان یکی از پیشفرضهای تحلیل واریانس آمیخته نشان داد نتایج به دست آمده برای متغیر اسناد خصمانه در گروه الگوی دلبستگی (21/4=F و 051/0=P)، گروه ایماگو درمانی (97/2=F و 096/0=P) و گروه گواه (56/1=F و 061/0=P) بود و چون مقدار P از 05/0 بزرگتر است از مفروضه همگنی واریانسها تخطی صورت نگرفته است. همچنین پژوهش حاضر که به دنبال مقایسه اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و ایماگو درمانی بر اسناد خصمانه زنان متقاضی طلاق است، برای بررسی مفروضه همگنی ماتریس کوواریانسها از آزمون کرویت موچلی استفاده شد و از آنجا که این مفروضه (001/0= p، 9/284=χ 2) برقرار نبود، به همین دلیل میتوانیم از نتیجه آزمونهای درون گروهی با تعدیل درجات آزادی و با استفاده از نتایج آزمون گرین هاوس گیسر استفاده کنیم. در ادامه نتایج آزمون تحلیل واریانس اندازهگیری مکرر 3*2 برای مقایسه دو گروه آزمایش و گواه و در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری برای متغیرهای پژوهش ارائه گردید.
جدول 4. نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر
|
| نام آزمون | مقدار | F | درجه آزادی 1 | درجه آزادی 2 | سطح معنیداری | مجذور اتا |
گروه درمان مبتنی بر الگوهای دلبستگی |
عامل* گروه | آزمون پیلایی | 855/0 | 5/15 | 8 | 21 | 001/0 | 855/0 |
آزمون لامبدای ویلکز | 145/0 | 5/15 | 8 | 21 | 001/0 | 855/0 | ||
آزمون اثر هتلینگ | 91/5 | 5/15 | 8 | 21 | 001/0 | 855/0 | ||
آزمون بزرگترین ریشه روی | 91/5 | 5/15 | 8 | 21 | 001/0 | 855/0 | ||
ایماگو درمانی
|
عامل* گروه | آزمون پیلایی | 871/0 | 6/17 | 8 | 21 | 001/0 | 871/0 |
آزمون لامبدای ویلکز | 129/0 | 6/17 | 8 | 21 | 001/0 | 871/0 | ||
آزمون اثر هتلینگ | 73/6 | 6/17 | 8 | 21 | 001/0 | 871/0 | ||
آزمون بزرگترین ریشه روی | 73/6 | 6/17 | 8 | 21 | 001/0 | 871/0 |
چنانکه اطلاعات جدول 4 نشان می دهد، با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (145/0 Wilks Lambda =،5/15F=، 001/0 P=، 855/
). به عبارت دیگر میتوان ادعا کرد که در متغیرهای مورد بررسی بین گروه درمان مبتنی بر الگوهای دلبستگی و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 5/85 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته مرتبط به گروه آموزش مهارت های مبتنی بر الگوی دلبستگی است. همچنین اطلاعات جدول 4 نشان می دهد، در گروه ایماگو درمانی با کنترل اثر پیش آزمونها، شاخص لاندای ویلکز در سطح 01/0 معنی دار است. (129/0 Wilks Lambda =، 69/17F=، 001/0 P=، 871/ ). به عبارت دیگر می توان ادعا کرد که در متغیرهای مورد بررسی بین گروه ایماگو درمانی و گواه تفاوت معنیداری وجود دارد. همچنین مجذور سهمی اتا حامی از آن است که 1/87 درصد از تغییرات همزمان متغیرهای وابسته مرتبط به گروه مداخله است.
جدول 5. آزمون بونفرونی برای مقایسه سه گروه در اسناد خصمانه
| گروه | گروه | تفاوت میانگین | سطح معناداری |
پیشآزمون | ایماگو درمانی | گواه | 333/0- | 1 |
ایماگو درمانی | الگوی دلبستگی | 66/1- | 789/0 | |
الگوی دلبستگی | گواه | 33/1 | 1 | |
پسآزمون | ایماگو درمانی | گواه | *6/10- | 001/0 |
ایماگو درمانی | الگوی دلبستگی | 6/0 | 1 | |
الگوی دلبستگی | گواه | *2/11- | 001/0 | |
پیگیری | ایماگو درمانی | گواه | *66/8- | 001/0 |
ایماگو درمانی | الگوی دلبستگی | 53/4 | 202/0 | |
الگوی دلبستگی | گواه | *4/13 | 001/0 |
با توجه به نتایج آزمون بونفرونی در جدول 5 در پیشآزمون در اسناد خصمانه در بین سه گروه تفاوت معناداری وجود ندارد (05/0<p)؛ در پس آزمون بین گروههای مداخله و گروه گواه تفاوت معنادار گزارش شد (05/0>p)در بین دو درمان مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارت های مبتنی بر ایماگو درمانی در اسناد خصمانه در بین دو گروه مداخله با یکدیگر تفاوت معناداری دیده نشد (05/0<p) بنابراین نتیجه گیری میشود که در بین دو گروه مداخله در کاهش اسناد خصمانه در بین دو گروه تفاوت معناداری دیده نمیشود (05/0<p).
بحث و نتیجه گیری:
پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی بر اسناد خصمانه و فراخشم در زنان متقاضی طلاق انجام شد. نتیجه حاصل از پژوهش حاضر نشان داد آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی بر اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق مؤثر است. نتیجه حاصل با نتیجه پژوهش کریچفیلد و همکاران (2022)، تسویل و همکاران (2022) و گانز و همکاران، 2022) همسو است. در تبیین یافته حاضر میتوان گفت: زوج در مانی دلبستگی محور به زوجین می آموزد تا از طریق افزایش امنیت و حمایت، در دسترس بودن، پاسخدهی به نیاز همسـر و ایجـاد رفتارهـاي امـن، روشهـاي افزایش صمیمیت و ارتباط و بازسازي روابط، رفتار خود را تصحیح کنند؛ مسائل مهم زندگی خود را بـرا همسرشان افشا کنند، از همسر خود پاسخ مثبت دریافت کنند و تحت مراقبت وي قـرار گیرنـد، تعاملهـاي کلامی و غیر کلامی خود را افزایش دهند، افکار، احساسات، نیازها و تمایلات خود را بیان کرده و پیوند نزدیکی را با یکدیگر داشته باشند که سبب ارتقاي سلامت جسمانی و روانشناختی و بهزیسـتی آنـان خواهـد شد (ولوتی و همکاران، 2022). درصورتی‌که زوجین قادر باشند تا نیاز، خواستهها و علایق خود را با یکدیگر در میان بگذارنـد؛ عشـق، محبت و دوستی‌شان را ابراز کنند به‌خوبی از عهده حل مشکلات و مسائل اجتناب‌ناپذیر برمی‌آیند و رابطه صمیمانه خود را تحکیم می‌کنند و اجازه نمی‌دهند روابط آنها به یک رابطه موازي و بـدون صـمیمیت تبـدیل شود و انرژي عشق به آزردگی و خشم بدل شود. بدین‌صورت می‌توانند به‌جای انتقادهاي مکرر، پناه بردن به سکوت و عدم همراهی عاطفی به ثبات در تعاملات خانوادگی دست یابند (آوچی و همکاران، 2022).
همچنین میتوان گفت که افراد وقتی در مسیر ایمن بودن قرار می‌گیرند خود را توانا، دیگران را قابل‌اعتماد و آینده خود را روشن می‌بینند وزندگی را تحت کنترل خودشان می‌دانند و با واقعیت همسازتر هستند. درصدد حل مسائل و مشکلات برمی‌آیند و گرمی و صمیمیت بیشتري دارند و روابط عاطفی آنها نیز با لذت و سرزندگی و حس آرامش آمیخته است و به شریک زندگی‌شان اعتماد دارند که این خصوصیات رضایت آنها را از روابط با شریک جنسی‌شان افزایش میدهد و برخلاف زمانی که به سمت سبک ناایمن گرایش داشتند که دچار عدم اعتماد و کناره‌گیری از روابط بودند و عکس‌العمل‌های هیجانی‌شان در مواقع ناکامی و مشکلات زندگی منجر به تعارض و خصومت در روابط آنان می‌شد ظرفیتشان براي پیوندهای صمیمانه با شریکشان بالا میرود و صمیمیت و درنتیجه رضایتمندي بیشتري را تجربه می‌کنند (کریچفیلد و همکاران، 2022).
همچنین در تبیین پایداری تأثیر آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی بر اسناد خصمانه زنان متقاضی طلاق میتوان گفت با توجه به اینکه آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی به افراد کمک میکند تا با کنترل هیجانات و بهبود الگوهای ارتباطی بتوانند در خصوص مشکلاتشان با همسرانشان گفتوگو کنند و از قهر و سرزنش خودداری کرده و تلاش کنند احساساتشان را به همسرشان ابراز کنند و به یک‌راه حل منطقی دست یابند (الکاید و همکاران، 2021)؛ همچنین میتوان افزود: مداخله دلبستگی محور، با بازتعریف نقشها، عملکردها و کارکردهای فردی به‌ویژه درزمینهٔ متعادل‌سازی در دسترس بودن عاطفی و روانی و ایجاد صمیمت در هریک از زوجین در ارتباط با دیگری، میزان انطباق‌پذیری خانوادگی را بهبـود بخشیده است گریرو (2021)، بنابراین همین امر موجب شده است که حتی در زمان سپری شده بعد از مداخله نیز برای زنان متقاضی طلاق کارآمد باشد.
نتیجه حاصل از آزمون پژوهش حاضر نشان داد درمان ایماگو تراپی در کاهش اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق موثر است. نتیجه حاصل با نتایج پژوهشرانی چون نپ (2022)، نوی شارای (2021)، لوکوئت (2017) همسو است. در تبیین اثربخشی درمان ایماگوتراپی بر کاهش اسناد خصمانه حاضر میتوان گفت: تصویرسازی ارتباطی فرایندی است که در آن به زوج‌ها آگاهی و اطلاعات و مهم‌تر از آن آموزش داده میشود که در مورد جنبه‌های ناخودآگاه روابط خودآگاه شوند و به‌جای اینکه سعی کنند تعارض‌های خود را به‌صورت سطحی حل کنند به بررسی ریشه آن بپردازند (نپ، 2022). این دیدگاه معتقد است که مراحل رشد دوران کودکی به‌خصوص روابط اولیه فرد با والدین، بر روابط زناشویی تأثیر دارد. انتخاب همسر در روابط زناشویی فقط یک فرایند آگاهانه نیست، بلکه بخش مهمی از آن ناخودآگاه بوده و نتیجه نیاز به تکمیل مراحل ناتمام دوران کودکی و التیام زخمهای عاطفی است (لوکوئت، 2017).
در این روش همسران می‌توانند با درک فرایندهای ناخودآگاه در خود و همسرشان، مهارتهایی را برای التیام زخمهای کودکی و ایجاد رفتارهای سالم یاد بگیرند و با تبدیل ازدواج و رابطه ناخودآگاه به ازدواج آگاهانه، عشق و صمیمت مورد نیا خود را به دست آورند (پنواردن، 2021).
درمان تصویرسازي- ارتباطی باهدف تبدیل تجارب منفی کودك به تجاربی شفا یافته و عمیق در بزرگ‌سالی، فعالیت میکند. این درمان، شفابخشی جراحت‌های کودکی، حل تعارضات زناشویی و افزایش صمیمیت و پیوند را آماج کار خود قرار داده است. هدف درمان این است که همسران به لحاظ شخصی یکپارچه شوند و رابطه‌ای هشیار را تجربه کنند. اساساً ایماگو درمانگر همسران را در جهت ساختن رابطه‌ای آمیخته با تعهد، سرشار از تماس‌های توجه آمیز و پیوندهایی همدلانه هدایت میکند. چنین رابطه‌ای از تعهد، تماس و همدلی از طریق فرآیندي به نام گفتگوي ایما گویی اکتساب خواهد شد. درمانگر با به‌کارگیری مستمر و آگاهانه‌ی سه مرحله اساسی در گفتگو- آیینه سازي، اعتباربخشی و همدلی- نهایتاً پیوند میان همسران را بازآفرینی میکند و این پیوند همان مرهمی است که جراحت‌های هیجانی، توقف‌های رشدي و بلوکه شدن‌های معنوي را شفا خواهد داد (گلهرت و همکاران، 2017).
شناختها و رفتارهای مشکل‌آفرین و مسئله‌ساز زوجین آموخته‌شده است؛ بنابراین الگوهای ارتباطی خاصی که در خانواده وجود دارد باعث تداوم یافتن شناختها و رفتارهای مشکل‌ساز میشوند. زنان دارای مشکل ارتباطی دچار نقص در مهارتهای ارتباطی، حل مسئله، مدیریت استرس، ابراز هیجان‌ها و غیره هستند که تداوم آنها باعث افزایش مشکلات ارتباطی بین آنها و همسرانشان میشود (هولیمن و همکاران، 2016).
در تبیین پایداری تأثیر آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی بر کاهش اسناد خصمانه میتوان گفت با توجه به اینکه در این جلسات از آموزش فن گفتوگو و همدلی برای رسیدن به روابط آگاهانه استفاده شد که به تبع آن مهارتهایی چون گفتوگو، گوش دادن و دیدن نقاط مثبت همسر آموخته شد بنابراین آموختن این مهارتها باعث کاهش اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق شد که حتی در طول زمان نیز پایدار بود.
به‌طورکلی نتایج حاکی از اثربخشی آموزش مهارتهای مبتنی بر الگوی دلبستگی و آموزش مهارتهای مبتنی بر ایماگو درمانی بر کاهش اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق بود. به‌عبارت‌دیگر این دو شیوه درمانی به‌طور مساوی و معنادار باعث کاهش اسناد خصمانه در زنان متقاضی طلاق شد. پس این دو روش درمانی به‌عنوان روشهای درمانی کارآمد، کاربردی و مؤثر قابلیت استفاده و کاربرد در مراکز و کلینیک‌های درمانی را در جهت بهبود ویژگی‌های روانشناختی زوج‌ها و سلامت آنها دارد. درنتیجه مشاوران و درمانگران می‌توانند از این دو روش در کاهش تعارضات و اسناد خصمانه در زوجین استفاده کنند.
از محدودیتهای پژوهش حاضر میتوان به روش نمونهگیری در دسترس و عدم استفاده از زوجین به‌طور همزمان اشاره کرد. پیشنهاد میگردد در پژوهشهای آتی از نمونهگیری تصادفی استفاده شود؛ همچنین ازآنجاکه واحد نمونه پژوهش حاضر زنان متقاضی طلاق بود؛ پیشنهاد میشود در پژوهشهای آتی از زوجین متقاضی طلاق استفاده شود.
منابع
امینی خوئی، ن؛ شفیع آبادی، ع؛ دلاورف ع؛ نورانی پور، ر.ا. (1393). مقایسه اثربخشی دو رویکرد آموزش مهارت های زندگی و ایماگو تراپی در بهبود الگوهای ارتباطی زوجین جوان شهر بوشهر. پژوهش های مشاوره، 13(50)، 77- 56. http://ensani.ir/fa/article/423414
حسيني، م؛ هاشمي، ت؛ خانجاني، ز؛ ماشينچي، ع. (1398). نعيمه سوگیری اسناد خصمانه و پرخاشگری: نقش میانجی بلوغ اجتماعی. انجمن علمی روانشناسی ایران، 12(1)، 595-600. https://www.sid.ir/paper/896795/fa
خورشیدی پاجی، ر. (1395). اثربخشی زوج درمانی مبتنی بر سبک دلبستگی بر ابعاد صمیمیت و رضایت زناشویی در زوجین متأهل شهر رامسر. پایان نامه کارشناسی ارشد. گروه روانشناسی. دانشگاه پیام نور مرکز تهران جنوب. www.irandoc.ir
Avci, R., Adiguzel, A., Zeybek, S. U., & Çolakkadıoğlu, O. (2021). The role of post-divorce parental conflict in predicting aggression, anger, and symptoms of anxiety and depression among university students. Journal of Divorce & Remarriage, 62(3), 199-215. https://doi.org/10.1080/10502556.2021.1871830
Brennan, N. M., Daly, C. A., & Harrington, C. S. (2010). Rhetoric, argument and impression management in hostile takeover defence documents. The British Accounting Review, 42(4), 253-268. https://doi.org/10.1016/j.bar.2010.07.008
Buck, B., Browne, J., Gagen, E. C., & Penn, D. L. (2020). Hostile attribution bias in schizophrenia-spectrum disorders: Narrative review of the literature and persisting questions. Journal of Mental Health, 1-18. https://doi.org/10.1080/09638237.2020.1739240
Critchfield, K. L., Thapa, P., Panizo, M. T., & Conceição, N. (2022). Using interpersonal reconstructive therapy to address comorbid problems organized by attachment‐based learning: The case of Don. Journal of Clinical Psychology, 78(3), 396-408. https://doi.org/10.1002/jclp.23292
Diamond, G., Diamond, G. M., & Levy, S. (2021). Attachment-based family therapy: Theory, clinical model, outcomes, and process research. Journal of affective disorders, 294, 286-295. https://doi.org/10.1016/j.jad.2021.07.005
Dyduch-Hazar, K., Mrozinski, B., & Golec de Zavala, A. (2019). Collective narcissism and in-group satisfaction predict opposite attitudes toward refugees via attribution of hostility. Frontiers in Psychology, 10, 1901. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01901
Ganz, M. B., Rasmussen, H. F., McDougall, T. V., Corner, G. W., Black, T. T., & De Los Santos, H. F. (2022). Emotionally focused couple therapy within VA healthcare: Reductions in relationship distress, PTSD, and depressive symptoms as a function of attachment-based couple treatment. Couple and Family Psychology: Research and Practice, 11(1), 15. https://doi.org/10.1037/cfp0000210
Gehlert, N. C., Schmidt, C. D., Giegerich, V., & Luquet, W. (2017). Randomized controlled trial of imago relationship therapy: Exploring statistical and clinical significance. Journal of Couple & Relationship Therapy, 16(3), 188-209. https://doi.org/10.1080/15332691.2016.1253518
Guerrero, L. K. (2021). Attachment theory: A communication perspective (pp. 299-313). Routledge. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edi
Harris, S. M., Crabtree, S. A., Bell, N. K., Allen, S. M., & Roberts, K. M. (2017). Seeking clarity and confidence in the divorce decision-making process. Journal of Divorce & Remarriage, 58(2), 83-95. https://doi.org/10.1080/10502556.2016.1268015
Holliman, R., Muro, L., & Luquet, W. (2016). Common factors between couples therapists and imago relationship therapy: A survey of shared beliefs, values, and intervention strategies. The Family Journal, 24(3), 230-238. https://doi.org/10.1177/1066480716648693
Huang, C.Y., Sirikantraporn, S., abaock, N., & Cobb, J.M.T. (2020). Parental Attachment, Adult-Child Romantic Attachment, and Marital Satisfaction: An Examination of Cultural Context in Taiwanese and Thai Heterosexual Couples. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17, 1-13. https://doi.org/10.3390/ijerph17030692
Jabali, S. M., & AL-Massarweh, S. S. (2022). Divorce and Its Psychological and Social Effects on the Children of Divorced People from Their Viewpoint in the Jordanian Society. Modern Applied Science, 16(2). : https://doi.org/10.5539/mas.v16n2p1
Knapp, J. M. (2022). Doing imago relationship therapy in the space-between. Journal of Marital and Family Therapy, 48(2), 669-670. https://doi.org/10.1111/jmft.12527
Kramer, C. (2018). Imago Therapy in Action: Moving From Rupture to Repair. group, 42(2), 167-171.
Luquet, W., & Muro, L. (2018). Imago relationship therapy alignment with marriage and family common factors. The Family Journal, 26(4), 405-410. https://doi.org/10.1177/1066480718803342
Nisanci, Z., & Nisanci, A. (2022). Between-Reporter Agreement Among Couples: Exploring Nonlinear Patterns in Marital Conflict. Journal of Interpersonal Violence, 08862605221118963. https://doi.org/10.1177/08862605221118963
Noy-Sharav, D. (2021). Corrective Emotional Experience in Couple Therapy: An Integration between Imago Approach and Psychoanalytic Concepts in Light of Neuropsychological Studies. Journal of Couple & Relationship Therapy, 20(4), 319-339. https://doi.org/10.1080/15332691.2020.1860178
Øverup, C. S., Cipric, A., Strizzi, J. M., Sander, S., & Hald, G. M. (2022). Temporal Associations Between Depression and Hostility in the Context of a Divorce Intervention. Psychological Reports, 00332941211070212. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/08862605221118963
Penwarden, S. (2021). A person as becoming over time: contrasting the theological view of a person as imago Dei with the narrative therapy notion of telos. Practical Theology, 14(3), 186-198. https://doi.org/10.1080/1756073X.2020.1792676
Quan, F., Yang, R., Zhu, W., Wang, Y., Gong, X., Chen, Y., ... & Xia, L. X. (2019). The relationship between hostile attribution bias and aggression and the mediating effect of anger rumination. Personality and Individual Differences, 139, 228-234. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.11.029
Radetzki, P. A., Deleurme, K. A., & Rogers, S. M. (2021). The implications of high-conflict divorce on adult–children: Five factors related to well-being. Journal of Family Studies, 1-21. https://doi.org/10.1080/13229400.2020.1754277
Salanova, M., & Nebot-Gresa, L. (2021). Positive effects and validation of a Brief Intervention Program of Attachment-Based Compassion Therapy. Terapia Psicológica, 39(3), 428. https://doi.org/10.4067/S0718-48082021000300427
Tsvieli, N., Lifshitz, C., & Diamond, G. M. (2022). Corrective attachment episodes in attachment-based family therapy: The power of enactment. Psychotherapy Research, 32(2), 209-222. https://doi.org/10.1080/10503307.2021.1913295
Van der Watt, A. S., Roos, A., Du Plessis, S., Bui, E., Lesch, E., & Seedat, S. (2022). An Attachment Theory Approach to Reframing Romantic Relationship Breakups in University Students: A Narrative Review of Attachment, Neural Circuitry, and Posttraumatic Stress Symptoms. Journal of Couple & Relationship Therapy, 21(2), 129-150. https://doi.org/10.1080/15332691.2021.1908197
van Dijk, R., van der Valk, I. E., Vossen, H. G., Branje, S., & Deković, M. (2021). Problematic Internet use in Adolescents from divorced families: The role of family factors and adolescents’ self-esteem. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(7), 3385. https://doi.org/10.3390/ijerph18073385
Velotti, P., Rogier, G., Mommo, G., Bizzi, F., & Cavanna, D. (2022). An Exploration of Home Attachment Representations using an Adaptation of Adult Attachment Interview: Preliminary Data on the Home Attachment Interview. Mediterranean Journal of Clinical Psychology, 10(1). https://cab.unime.it/journals/index.php/MJCP/article
Windle, M., & Windle, R. C. (2018). Parental divorce and family history of alcohol disorder: Associations with young adults’ alcohol problems, marijuana use, and interpersonal relations. Alcoholism: Clinical and Experimental Research, 42(6), 1084-1095. https://doi.org/10.1111/acer.13638
Zajenkowska, A., Prusik, M., Jasielska, D., & Szulawski, M. (2021). Hostile attribution bias among offenders and non‐offenders: Making social information processing more adequate. Journal of Community & Applied Social Psychology, 31(2), 241-256. https://doi.org/10.1002/casp.2493
Comparing the effectiveness of teaching skills based on attachment model and teaching skills based on imago therapy on hostile documents of women seeking divorce
Purpose: Family is the most important institution of society and shaper of human talents and personality. In the family system, factors such as desirability, satisfaction, satisfaction, quality and optimal functioning of the family are very effective factors that cause prosperity, growth and development of family members.
Method: The present research was a semi-experimental study with a pre-test-post-test design with a control group and a one-month follow-up period. The statistical population of the present study included all women applying for divorce who had referred to psychological clinics (under the welfare organization) in Sabzevar to use psychological services between November 2021 and February 2022. The sample of this research included 45 women who applied for divorce and were selected as available. Then, among the research sample, 15 people were randomly replaced in the control group and 30 people in the experimental groups (training of skills based on attachment model and training of skills based on imago therapy). Data were collected using the Hostile Document Scale (HDS) (Arnetz et al., 2003). The intervention of teaching skills based on attachment model and teaching skills based on imago therapy were carried out during 8 sessions of 90 minutes once a week; But the control group did not receive any intervention. The research data were analyzed by mixed variance analysis (with repeated measurements).
Findings: The findings showed that teaching skills based on attachment model and teaching skills based on imago therapy are effective in reducing hostile documents in women applying for divorce (P<0.05); So that 85.5% of the simultaneous changes of the dependent variables are related to the skills training group based on the attachment model. Also, the square of the parametric eta is 87.1% of the simultaneous changes of variables related to imago therapy. Also, the findings showed that there was no significant difference between the effectiveness of teaching skills based on attachment model and teaching skills based on imago therapy (P<0.05).
Keywords: teaching skills based on attachment model, teaching skills based on imago therapy, hostile documents, divorce
[1] - Windle, Windle
[2] - Radetzki, Deleurme, Rogers
[3] - Jabali
[4] - Harris
[5] - van Dijk, van der Valk, Vossen, Branje, Deković
[6] - Øverup, Cipric, Strizzi, Sander, Hald
[7] - Nisanci, Nisanci
[8] - Zajenkowska, Prusik, Jasielska, Szulawski
[9] - Dodge & Price
[10] - Buck, Browne, Gagen, Penn
[11] - Quan
[12] - Jiao
[13] - Noy-Sharav
[14] - Tsvili
[15] - Diamond
[16] - Ganz
[17] - Selanova & Nevut-Grasa
[18] - Guerrero
[19] - Huang, Sirikantraporn, abaock, Cobb
[20] - Avci, Adiguzel, Zeybek, Çolakkadıoğlu
[21] - Knapp
[22] - Kramer
[23] - Luquet, Muro
[24] - Penwarden
[25] - Gehlert, Schmidt, Giegerich, Luquet,
[26] - Holliman
[27] - Hostile documentation scale
[28] - Dyduch-Hazar, Mrozinski, Golec de Zavala
[29] - Brennan
