جستاری در وجوه مفهوم ضرب‌آهنگ و چگونگی تجلی آن‌ها در معماری (نمونه موردی: مجتمع آموزشی دخترانه تزکیه (2))

الموضوعات : دو فصل‌نامه فضای زیست

زهرا اعظمی ¹ , حمید ندیمی ² , شادی عزیزی ³

1 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - گروه معماری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران. نویسنده مسئول.
3 - گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 16 الثلاثاء , شوال, 1443 تاريخ التأكيد : 23 الأحد , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 25 الثلاثاء , محرم, 1444

الکلمات المفتاحية: زمان, حرکت, فضای معماری, ضرب آهنگ,

ملخص المقالة :

ضرب‌ آهنگ معنای پویایی دارد و در طول تاریخ معانی و کاربردهای متعددی یافته است که نشان از چند‌وجهی بودن این مفهوم دارد. ولی پژوهش هایی که یک مفهوم چند‌وجهی از ضرب‌آهنگ را در چارچوب نظری خود داشته باشند که توامان وجوه مختلف ضرب‌ آهنگ را در فضای معماری دربر گیرند، اندک هستند. هدف این پژوهش ارائه چارچوبی برای مطالعه وجوه مفهوم ضرب‌ آهنگ و نحوه تجلی آن ها در معماری است. پژوهش حاضر با روش کیفی و با تکیه بر راهبرد استدلال منطقی انجام پذیرفته است. نخست، وجوه ضرب‌‌ آهنگ از خلال آرای صاحب‌نظران استخراج و صورت‌بندی گردید، کاوش وجوه ضرب‌‌‌آهنگ در نمونه مورد بررسی، از مشاهده و مصاحبه های نیمه‌ساختاریافته و روش تحلیل محتوای کیفی متن در نرم‌افزار مکس کیودا نسخه 2020 صورت پذیرفت. این پژوهش نشان داد ویژگی ذاتی ضرب‌ آهنگ حرکت مارپیچی است که به‌صورت عینی و ذهنی در قالب وجوه توالی، تداوم، سرعت، برجستگی زمانی و همگام سازی در فضای معماری تجلی می یابد. در مدرسه تزکیه، وجه حرکت از طریق پلکان مختلف و تغییر زاویه دید کاربران با عبور از میان آن ها و ورود و گردش در هر طبقه درک می شود. نمود توالی با تغییر موقعیت خورشید در طول روز بیانگر حرکت عینی است. اما بهره گیری از نور طبیعی و هندسه زمان‌مند آن در فضاهای داخلی، به‌‌دلیل به‌کارگیری پرده های ضخیم برای حل مسئله اشرافیت، تاثیر چندانی ندارد. توالی در رابطه با فرسایش سطوح در هر بنایی، یک تغییر تدریجی، متناوب و بیانگر حرکت است. تجربه های فضایی کاربران از فعالیت های روزمره و رویدادها بیانگر بعد فرهنگی-اجتماعی تداوم می‌باشند. نمود کالبدی این وجه تداوم در عناصر معماری همچون تزئینات، نماد ها، نشانه ها و انتخاب سبک معماری مدرسه آشکار شده است. مصداق مکان با سرعت های متفاوت در مدرسه و با‌توجه نوع فعالیت، می تواند سریع و یا کند درک شود. تجربه ها و خاطرات کاربران مدرسه از فعالیت ها، رویدادها و مکان های وقوع آن ها در مدرسه بیانگر برجستگی زمانی هستند. آموزش قوانین، رفتارها و تکرار آن ها توسط دانش آموزان نمونه بارز همگام سازی می‌باشند.

المصادر:

• برزگر، سپیده و حبیبی، میترا. (1399). کاوش ضر‌‌ب‌آهنگ زندگی روزانه در سامان‌دهی مصرف فضای شهری (مورد‌پژوهی: پیاده‌راه شهر رشت). دانش شهرسازی، 4(1)، 71-49.


• کلمن، ناتانیل. (1396). لوفور برای معماران. ترجمه: سپیده برزگر. تهران: انتشارات فکر نو.


• محمدپور، احمد. (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش 2 (مراحل و رویه‌های عملی در روش‌شناسی کیفی) (جلد 2). تهران: جامعه‌شناسان.

 

• Altman, Irwin & Werner, Carol M. (eds). (2001). Home Environments (Vol. 8). New York: Plenum Press.


• Attia, Shady. (2016). Evaluation of Adaptive Facades: The Case Study of Al Bahr Towers in the UAE, QScience Proceedings, 3 (8),1-12.


• Barthes, (1977). How to Live Together: Novelistic Simulations of Some Everyday Spaces. (Kate Briggs, Trans.). (2013). New York: Columbia University Press.


• Bashlard, Gaston. (1950). La dialectique de la durée. Paris: Les Presses universitaires de France.


• Benveniste, Émile. (2022). Problems in General Linguistics. (Mary Elizabeth Meek, Trans.) Coral Gables: University of Miami Press. (Original Work Published 1971).


• Bergson, Henri. (2001). Time and Free Will: An Essay on the Immediate Data of Consciousness. New York: Dover Publications.


• Bolton, Thaddeus L. (1894). Rhythm. The American Journal of Psychology, 6(2),145-238.


• Bosselmann, Peter. (1998). Representation of Places: Reality and Realism in City Design. Berkeley: University of California Press.


• Brighenti, Andrea Mubi & Kärrholm, Mattias. (2018). Beyond Rhythmanalysis: Towards a Territoriology of Rhythms and Melodies in Everyday Spatial Activities. City, Territory and Architecture, 5(4),1-12.


• Carr, Andrew. (2017). The Quick and the Dead: Temporality, Temporal Structure, and the Architectural Chronotope. Architectural Research Quarterly, 21(2), 94-112.


• Chen, Yi. (2017). Practicing Rhythmanalysis: Theories and Methodologies. New York: Rowman & Littlefield.


• Crespi, Paola. (2016).Rudolf Laban's Graphic Philosophy: Movement, Rhythm, Diagramming, Unpublished doctoral thesis. Goldsmiths College, University of London.


• Deleuze, Gilles & Guattari, Félix. (2013). A Thousand Plateaus: Capitalism and Schizophrenia. London: Bloomsbury.


• Durkheiem, Émile. (1960). Les Formes élémentaires de la vie religieuse. Paris: PUF.


• Edensor, Tim. (2010). Geographies of Rhythm Nature, Place, Mobilities and Bodies. London: Routledge.


• Floyer, John. (2010). The Physicians Pulse-watch or, an Essay to Explain the Old Art of Feeling the Pulse, and to Improve it by the Help of a Pulse-watch. London: S. Smith and B. Walford.


• Ginzburg, Moisei. (2016). Rhythm in Architecture. London: Artifice books on architecture.


• Holl, Steven. (2000). Parallax. New York: Princeton Architecture Press.


• Isaacs, Raymond. (2001). The Subjective Duration of Time in the Experience of Urban Places. Journal of Urban Design, 6(2), 109–127.


• Judson, Derek R. (2011). Beyond Space? Exploring the Temporality of Architecture. Unpublished Master’s Thesis. Department of Architecture, Carleton University, Ottawa, Canada.


• Kärrholm, Mattias. (2009). To the Rhythm of Shopping - On Synchronization in Urban Landscapes of Consumption. Social & Cultural Geography, 10(4), 421-440.


• Kärrholm, Mattias. (2012). Retailising Space, Architecture, Retail and the Territorialisation of Public Space. England: Ashgate Publishing.


• Laban, Rudolf. (1921). Eurhythmy and Kakorhythmy in Art and Education. Body & Society, 20(3), 75-78.


• Launay Jacques, Tarr, Bronwyn, & Dunbar, Robin. (2016). Synchrony as an Adaptive Mechanism for Large-scale Human Social Bonding. Ethology, 122(10), 779–789.


• Lefebvre, Henri. (2013). Rhythmanalysis: Space, Time, and Everyday Life. London: Continuum.


• Lynch, Kevin A. (1972). What Time is this Place?. Cambridge: The MIT Press.


• Lyon, Dawn. (2019). What is Rhythmanalysis?. London: Bloomsbury Press.


• Manghani, Sunil & Crespi, Paola (eds.). )2020(. Rhythm and Critique: Technics, Modalities, Practices. Edinburgh: Edinburgh University Press.


• Michon, (2017). Elements of Rhythmology: Antiquity (Rythmologies). Paris: Rhuthmos.


• Michon, (2020). Could Rhythm Become a New Scientific Paradigm for the Humanities? In rhythm and Critique: Technics, Modalities, Practices. London & New York: Routledge.


• Mostafavi, Mohsen & Leatherbarrow, (1993). On Weathering: the Life of Buildings in Time. Cambridge: MIT Press.


• Nute, Kevin. (2016). The Presence of the Weather, Architectural Design, 86(1), 66-73.


• Plato. (2016). The Laws. (Tom Griffith, Trans.). London: Cambridge University Press. (Original Work Published 1950).


• Relph, Edward. (2008). Place and placelessness. London: Pion.


• Shakibamanesh, Amir & Ghorbanian, Mahshid. (2017). Toward Time-based Design: Creating an Applied Time Evaluation Checklist for Urban Design Research, Frontiers of Architectural Research, 6(3), 290-307.


• Unwin, (2014). Analysing Architecture. New York: Routledge.


• URL1: Bruder Klaus Field Chapel. (2020). Manifestation of Duration Aspect in Bruder Klaus Field Chapel. Retrieved September 20, 2020, from https://www.archdaily.com/106352/bruder-klaus-field-chapel-peter-zumthor.


• URL2: Al Bahar Towers Responsive Façade. (2020). Moving Panels and Reflective Glass Shell in the Facade of Al-Bahr Tower, Showing Sequence in Rhythm. Retrieved September 23, 2020, from https://www.archdaily.com/270592/al-bahar-towers-responsive-facade-aedas.


• URL3: Lafayette Gallery. (2021).Using an Escalator in Central Space of the Building and Encouraging People to Move Between Floors (A Manifestation of Synchronization Aspect in Rhythm). Retrieved January 5, 2021, from https://www.fosterandpartners.com/projects/galeries-lafayette/.


• (2020). MAXQDA 2020 Reference Manual, VERBI Software. GmbH, Berlin: Consult. Sozialforschung.


• Willis, Daniel.(2013). Book Review of on Weathering: the Life of Buildings in Time. Journal of Architectural ducation, 48(2),126-129.


• Wunderlich, Filipa Matos. (2008). Symphonies of Urban Places: Urban Rhythms as Traces of Time in Space, A Study of ‘Urban Rhythms’, KOHT ja PAIK / PLACE and LOCATION Studies in Environmental Aesthetics and Semiotics, 6, 91-111.


• Wunderlich, Filipa Matos. )2013(. Place-Temporality and Urban Place-Rhythms in Urban Analysis and Design: An Aesthetic Akin to Music,Journal of Urban Design, 18(3), 383-408.