سنجش سطح اجتناب مالیاتی در مواجه با وضع الزامات کنترل های داخلی با دیدگاه مقایسه‌ای به روش الگوریتم تجمع-ذرات و ژنتیک

الموضوعات :

اکبر داوران ¹ , کیومرث بیگلر ² , مهدی بشکوه ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران
2 - استادیار، گروه حسابداری،واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (عهده‌دار مکاتبات)
3 - استادیار، گروه حسابداری،واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

تاريخ الإرسال : 27 السبت , ربيع الثاني, 1445 تاريخ التأكيد : 15 الأربعاء , شوال, 1445 تاريخ الإصدار : 27 الخميس , صفر, 1447

الکلمات المفتاحية: اجتناب مالیاتی, الزامات کنترل های داخلی, الگوریتم ژنتیک, الگوریتم تجمع ذرات,

ملخص المقالة :

کنترل های داخلی عامل تعیین کننده اجتناب مالیاتی است و می تواند مدیریت را از درگیر شدن در اجتناب مالیاتی باز دارد و او را ترغیب کند تا برنامه های مالیاتی متناسب با مقررات قابل اجرا را ایجاد و در آینده به شرکت آسیب نرساند. بدین ترتیب هدف این پژوهش سنجش سطح اجتناب مالیاتی در مواجه با وضع الزامات کنترل های داخلی با دیدگاه مقایسه ای به روش الگوریتم تجمع ذرات و ژنتیک است. لذا برای دستیابی به هدف پژوهش، با 101 شرکت نمونه در بازه زمانی 14 ساله از 1385 تا 1398 جمع آوری شد. سوال پژوهش با استفاده از الگوریتم بهینه یابی تجمع ذرات (PSO) و ژنتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. آزمون آماری مربوط به نتایج حاکی از تفاوت سطح اجتناب مالیاتی قبل و بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی می باشد. کنترل های داخلی عامل تعیین کننده اجتناب مالیاتی است و می تواند مدیریت را از درگیر شدن در اجتناب مالیاتی باز دارد و او را ترغیب ‌کند تا برنامه‌های مالیاتی متناسب با مقررات قابل اجرا را ایجاد و در آینده به شرکت آسیب نرساند

نص كامل:



        مجله مدیریت توسعه و تحول 61 (1404) 156-149         

 

  سنجش سطح اجتناب مالیاتی در مواجه با وضع الزامات کنترل های داخلی با دیدگاه مقایسه­ای به روش الگوریتم تجمع­ذرات و ژنتیک

اکبر داوران1،کیومرث بیگلر2، مهدی بشکوه3

1دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

2استادیار، گروه حسابداری،واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران (عهده‌دار مکاتبات)

استادیار، گروه حسابداری،واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران3

تاریخ دریافت: 20/08/1402  تاریخ پذیرش نهایی: 05/02/1403

 

چكيده

کنترل های داخلی عامل تعیین کننده اجتناب مالیاتی است و می تواند مدیریت را از درگیر شدن در اجتناب مالیاتی باز دارد و او را ترغیب کند تا برنامه های مالیاتی متناسب با مقررات قابل اجرا را ایجاد و در آینده به شرکت آسیب نرساند. بدین ترتیب هدف این پژوهش سنجش سطح اجتناب مالیاتی در مواجه با وضع الزامات کنترل های داخلی با دیدگاه مقایسه ای به روش الگوریتم تجمع ذرات و ژنتیک است. لذا برای دستیابی به هدف پژوهش، با 101 شرکت نمونه در بازه زمانی 14 ساله از 1385 تا 1398 جمع آوری شد. سوال پژوهش با استفاده از الگوریتم بهینه یابی تجمع ذرات و ژنتیک مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. آزمون آماری مربوط به نتایج حاکی از تفاوت سطح اجتناب مالیاتی قبل و بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی می باشد.

كلمات كليدي: اجتناب مالیاتی، الزامات کنترل های داخلی، الگوریتم ژنتیک، الگوریتم تجمع ذرات

 

1-                      مقدمه

مالیات منبع درآمدی است که بر اساس قانون لازم الاجرا است و باید وصول شود. با این حال، برای شرکت هایی که مالیات می پردازند این امر می تواند منجر به کاهش سود شرکت شود. به طوری که شرکت‌ها مالیات را به عنوان بار در نظر می گیرند و سعی می کنند از مالیات اجتناب کنند [35]. عمل اجتناب مالیاتی به طور فزاینده ای توسط شرکت ها با به حداقل رساندن بار مالیاتی انجام می شود تا سود ایجاد شده، افزایش یابد و بتوانند ارزش بیشتری را برای شرکت ایجاد کنند.

براین اساس رسوایی های شرکتی و نگرانی های عمومی منجر به افزایش فعالیت نظارت خارجی توسط مقامات مالیاتی و گزارشگری مالی در اوایل دهه 2000 شد. چنین نظارتی پاسخی به افزایش بدگمانی در فعالیت­های اجتناب از مالیات ]42[و شکست نهادهای حاکمیت شرکتی بود]10[. به طور خاص، خدمات درآمد داخلی  هر دو الزامات گزارش دهی و فعالیت حسابرسی را در تلاش برای کاهش اجتناب از مالیات و کنگره با قانون سارببنز آکسلی ۲۰۰۲ افزایش داد تا الزامات کنترل داخلی برای شرکت‌های تجاری عمومی افزایش یابد. حال این سوال مطرح است که آیا الزامات کنترل های داخلی می تواند از انگیزه های برنامه ریزی مالیاتی بکاهد؟ آیا تغییری در اجتناب از مالیات شرکت ها در نتیجه تغییرات در محیط های مالیاتی و حاکمیت شرکتی رخ داده است یا خیر؟

بدیهی است که کنترل داخلی، سیستم خط مشی است که توسط شرکت با هدف ارائه اطمینان از عملکرد مؤثر شرکت و رعایت کلیه قوانین قابل اجرا طراحی شده است[41]. اجرای کنترل‌های مؤثر می‌تواند تضمینی برای شرکت در انجام فعالیت‌های عملیاتی مطابق با قوانین قابل اجرا از جمله قوانین مالیاتی باشد[27]. در واقع کنترل داخلی سازوکاری نظارتی است که هدف آن اطمینان از عاری بودن صورت های مالی از تحریف با اهمیت است[21]. در زمینه اجتناب مالیاتی، کنترل داخلی مؤثر خطاهای مدیریت را هنگام قضاوت و برآورد سیاست های مالیاتی شرکت کاهش می دهد. کنترل داخلی همچنین تضمین می کند که مدیریت قوانین و مقررات قابل اجرا از جمله مقررات مالیاتی را نقض نمی کند]38[. کنترل داخلی مؤثر، مدیریت را تشویق می کند تا برنامه های مالیاتی را تنظیم کند که مطابق با مقررات قابل اجرا باشد و در آینده به شرکت آسیب نرساند. همچنین مدیریت را از رفتار فرصت طلبانه و محتاطانه در انجام فعالیت های برنامه ریزی مالیاتی باز می دارد. بنابراین ضرورت دارد طی کار تحقیقاتی بررسی شود که اجتناب مالیاتی در واکنش به تغییرات محیط نظارتی کاهش یافته است یا شرکت­ها به اجتناب مالیاتی خود ادامه می دهند.

 

 

[e-mail]*

2-                      مبانی نظری پژوهش

اقدامات کنگره، خدمات درآمد داخلی و سازمان بورس اوراق بهادار در اوایل دهه 2000 در جهت بهبود گزارشگری مالیاتی و مالی شرکت ها و تقویت سیستم کلی حاکمیت شرکتی بود و از نقطه نظر مالیاتی، قانون گذاران انتظار داشتند که به دلیل الزامات گزارش‌دهی سخت‌تر، شاهد کاهش اجتناب مالیاتی شرکت‌ها باشند. علاوه بر این، تصویب قانون ساربنزآکسلی در سال 2002 بر فعالیت‌های برنامه‌ریزی مالیاتی و انطباق شرکت‌ها تأثیر گذاشت زیرا الزامات گزارش‌دهی جدیدی را بر سازوکار‌های کنترل داخلی و گزارشگری مالی تحمیل کرد. در ایران نیز به دلیل افزایش اهمیت تأثیر تقلب و مصداق های آن از جمله فساد مالی، پولشویی و رشوه بر اقتصاد جامعه و ناتوانی حسابرسان در کشف تقلب های با اهمیت و با توجه به درخواست جامعه برای جلوگیری از کاهش اعتبار حرفه و حفاظت از منافع عمومی، دستورالعمل کنترل های داخلی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران در 16 اردیبهشت 1391 به تصویب رسیده است]4[.

در واقع تغییرات ذکر شده در محیط مالیاتی به طور بالقوه هزینه های اجتناب مالیاتی شرکت ها را در قالب هزینه های انطباق و خطرات شناسایی افزایش داد که در این صورت باید بر استراتژی های برنامه ریزی مالیاتی شرکت ها تأثیر بگذارد. بر اساس این دیدگاه، تغییرات در نظام مالیاتی اولاً به دلیل افزایش هزینه انطباق تحت نظام مالیاتی جدید باید شرکت ها را وادار می نمود تا موقعیت های مالیاتی کم خطرتری اتخاذ کنند، حتی اگر سطح اجتناب مالیاتی ثابت بماند. دوم، افزایش نظارت توسط مقامات مالیاتی و سایر مقامات نظارتی(بهبود سازوکارهای حاکمیت شرکتی) باید مدیران را برای مشارکت در فعالیت های فرصت طلبانه و برنامه ریزی مالیاتی کاهش دهد.

در عین حال تغییرات در نظام مالیاتی، قدرت حاکمیت خارجی شرکت‌ها را بهبود بخشید که فرصت های مدیران را برای استفاده از فعالیت های اجتناب مالیاتی برای پنهان کردن فرآیند گزارشگری مالی به گونه ای کاهش دهد که می توانست تأثیر منفی بر ثروت سهامداران داشته باشد. بنابراین، شرکت ها (و مدیران آنها)که با محیط مالیاتی سخت تر مواجه هستند، ممکن است استراتژی اجتناب مالیاتی خود را به دلیل تغییر بالقوه در ریسک ها و پاداش های استراتژی های مالیاتی مختلف تحت نظام جدید اصلاح کرده باشند[34]. لذا انتظار بر این است که در ایران نیز تغییر نظام های کنترل های داخلی عاملی اثرگذار بر سطح اجتناب مالیاتی شرکت ها باشد.

در نظریه نمایندگی، اجتناب مالیاتی با مشکلات نمایندگی مرتبط است [28]. این نظریه توضیح می دهد که اجتناب مالیاتی از تضاد بین مدیر و مالک دنبال می شود[40]. مدیریت انگیزه ای برای به حداکثر رساندن ثروت سهامداران دارد[6]. بنابراین، همسویی منافع مدیریت و سهامداران باید از طریق وجود کنترل‌های داخلی مؤثر، نکته مهمی برای شرکت باشد[30]. کنترل داخلی وظیفه ای دارد که شرکت را برای دستیابی به اهداف خود تسهیل کند و عملکرد شرکت را افزایش دهد[39]. شرکت‌هایی که کنترل داخلی مؤثری دارند، فرصت بسیار خوبی برای به حداقل رساندن اجتناب مالیاتی تهاجمی دارند تا ریسک کاهش ارزش شرکت را در بلندمدت کاهش دهند[39].

بدیهی است که عملکرد مالیات شرکتی به دلیل افزایش نظارت بر کنترل‌های داخلی و گزارش‌های مالی که توسط قانون ساربنز آکسلی انجام شد، بررسی‌های بیشتری را تجربه کرد. در واقع کنترل داخلی مؤثر می تواند از اشتباهات مدیریتی چه عمدی و چه غیرعمدی جلوگیری کرده و آنها را تشخیص دهد. پژوهش های قبلی شواهد تجربی ارائه می‌دهد مبنی بر اینکه کنترل داخلی بر رفتار مدیریت در گردآوری اطلاعات مالی و سایر سیاست‌های شرکت تأثیر می‌گذارد[22] .به طور خاص، گلیسون¹ و همکاران(2017) و هانگ و چانگ² (2015) شواهد تجربی ارائه می کنند که کنترل داخلی موثر، رفتار فرصت طلبانه مدیریت را در انجام اجتناب مالیاتی کاهش می دهد. بنابراین از نظر مفهومی، مطابق با داس و جوناس³ (2004)، هدف کنترل داخلی اطمینان از مؤثر بودن برنامه ریزی مالیاتی و حمایت از دستیابی به اهداف شرکت است. برنامه ریزی مالیاتی نیز به شدت تحت تأثیر رفتار مدیریت است. اختیار به مدیریت اجازه می دهد تا برنامه ریزی مالیاتی را انجام دهد که به نفع مدیریت است]31[.شرکت‌هایی که تفاوت‌های مالیاتی قابل توجهی دارند، هم برای حسابداری و هم برای برآورد مالیات، تمایل به دستکاری دارند]25[. بدیهی است شرکت هایی که دارای ضعف های با اهمیت در سازوکار کنترل داخلی مربوط به مالیات هستند، اختلاف مالیاتی قابل توجهی دارند]23[. در مقایسه با شرکت هایی که کنترل داخلی ندارند، شرکت هایی که دارای کنترل داخلی هستند تمایل به انجام فعالیت های اجتناب از مالیات ندارند. زیرا کنترل داخلی مؤثر می تواند امکان اجتناب مالیاتی را کاهش دهد]9[. حکمرانی خوب همچنین نقش مهمی را ایفا می کند که زیربنای توانایی شرکت برای اجتناب از مالیات است[37]. سیستم کنترل داخلی موثر می تواند رفتار اجتناب مالیاتی شرکت را تعدیل کند و در نتیجه ارزش شرکت را افزایش دهد. در واقع گزارش‌های مالی ارائه‌شده توسط سازمان‌هایی با سیستم کنترل داخلی مؤثر، قابل اعتمادتر از گزارش‌های ارائه‌شده توسط شرکت‌های بدون سیستم کنترل داخلی هستند[36]. به همین ترتیب، گلیسون و همکاران(2017) شواهدی ارائه کردند که کنترل داخلی موثر، اجتناب مالیاتی را کاهش می دهد. دسای و دارمپالا⁴(b2009؛a2009؛ 2006) استدلال می کنند که مدیران شرکت های با حاکمیت شرکتی ضعیف می توانند از پیچیدگی سیستم مالیاتی و مزیت اطلاعاتی آنها برای استفاده از اجتناب مالیاتی جهت اهداف فرصت طلبانه استفاده کنند. 

3-پیشینه پژوهش

1-3 تحقیقات خارجی

هندی و جنی⁵( 2022) در پژوهشی به بررسی تجزیه و تحلیل اثرات کنترل داخلی در برابر اجتناب مالیاتی با مالکیت خانواده و نقش تعدیل کننده عدم اطمینان محیط پرداختند. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که کنترل داخلی مؤثر بر اجتناب مالیاتی تأثیر معنی‌داری ندارد، تعدیل بین مالکیت خانواده و کنترل داخلی تأثیر معناداری بر اجتناب مالیاتی ندارد و تعدیل بین محیط‌های نااطمینانی با کنترل داخلی تأثیر معناداری بر اجتناب مالیاتی دارد]24[.

بیمو⁶ و همکاران(2019) در پژوهشی به بررسی تأثیر کنترل داخلی بر اجتناب مالیاتی پرداختند. این پژوهش نشان داد که کنترل داخلی موثر می تواند اجتناب مالیاتی را کاهش دهد. مالکیت خانوادگی بر رابطه بین کنترل داخلی و اجتناب مالیاتی تأثیر می گذارد، اما عدم اطمینان محیطی بر رابطه بین کنترل داخلی و اجتناب مالیاتی تأثیر نمی گذارد]8[.

لوپو مارتینز⁷ و همکاران(2019) در پژوهشی به بررسی قانون ساربنزاکسلی و مالیات پرداختند. نتایج نشان داد که اجرای کنترل‌های داخلی دقیق‌تر، شیوه‌های مالیات تهاجمی شرکت‌های برزیلی را مهار نمی‌کند]33[.

چن⁸ و همکاران(2018) در پژوهشی به بررسی نقش تعدیل كنترل داخلی در اجتناب مالیاتی: شواهدی از شاخص كنترل داخلی مبتنی بر کوزو در چین پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که کیفیت کنترل داخلی، اجتناب مالیاتی را برای شرکت‌های تحت حفاظت افزایش می‌دهد، اما اجتناب مالیاتی را محدود می‌کند. این الگوی غیر خطی زمانی ادامه می‌یابد که کنترل داخلی را به پنج مولفه کوزو تقسیم می کند. علاوه بر این، نقش تعدیل كنترل داخلی در اجتناب مالیاتی، نوسانات مالیاتی را كاهش می دهد و از توصیه های شرکت های حسابداری برای استفاده از کنترل داخلی مبتنی بر کوزو در مدیریت ریسک مالیاتی حمایت می کند]12[. 

باِئر (2016) در پژوهشی به بررسی" اجتناب مالیاتی و پیامدهای ضعف کنترل های داخلی" پرداختند. نتایج نشان می دهد که به طور متوسط، شرکت های دارای ضعف کنترل داخلی مربوط به مالیات، چهار درصد بالاتر از نرخ مالیات موثر نقدی سه ساله نسبت به بنگاه هایی دارند که چنین ضعف هایی ندارند. برآوردهای بیشتر نشان می دهد که این رابطه منفی ناشی از ضعف های کنترل داخلی مالیاتی در سطح شرکت است. به طور کلی، این یافته ها نشان می دهد که کیفیت کنترل داخلی نماینده ای برای حاکمیت داخلی است و در نتیجه همسویی منافع بین مدیران و سهامداران به وجود می آید. علاوه بر این، کنترل های داخلی مربوط به مالیات یک عامل اساسی مهم در اجتناب مالیاتی است]9[.

2-3 تحقیقات داخلی

خواجوی و همکاران(1401) در پژوهشی به بررسی رابطه بین اجتناب مالیاتی و ضعف کنترل های داخلی پرداختند. نتایج حاصل از پژوهش نشان دهنده آن است که بین ضعف کنترل های داخلی و اجتناب مالیاتی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین، نتایج به دست آمده از پژوهش بیانگر پایین بودن میزان نرخ مؤثر مالیاتی در شرکت های دارای ضعف بالا در کنترل های داخلی است. اما این مورد در خصوص تفاوت دفتری مالیات مصداق پیدا نمی­کند]1[. 

طایفه و همکاران(1398) در پژوهشی به رتبه بندی عوامل موثر بر اجتناب مالیاتی شرکتی پرداختند. نتایج نشان داد که ابعاد تایید شده و رتبه بندی اجتناب مالیاتی به شرح زیر است: عوامل تجاری، عوامل راهبری شرکتی، عوامل مربوط به حسابرس، عوامل مربوط به گزارش های مالی, عوامل مربوط به صنعت، ویژگی های عمومی، عوامل مربوط به بازار سرمایه و عوامل اجتماعی]3[.

کرمی و همکاران(1397) در پژوهشی به بررسی تاثیر کیفیت کنترل های داخلی بر حداقل سازی مالیات در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتايج حاصل از بررسي داده ها حاکي از آن است که کنترل هاي داخلي با کيفيت تر با حداقل سازي مالياتي بالاتري همراه بوده اند. يافته هاي پژوهش نشان داد که شرکت هاي با کنترل هاي داخلي با کيفيت تر با ريسک مالياتي کمتري مواجه بوده اند]5[.

4-سوال  پژوهش

1-سطح اجتناب مالیاتی شرکت ها قبل و بعد از وضع الزمات کنترل های داخلی چگونه است؟

5-روش شناسی پژوهش

داده های این پژوهش از صورت های مالی حسابرسی شده شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایگاه­های اینترنتی مانند تارنمای کدال و پایگاه رسمی بورس استخراج شده است. جهت تعیین نمونه آماری پژوهش محدودیت هایی بدین شرح اعمال شد: 1- دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفند هر سال می باشد. 2- سال مالی درطی دوره های مورد نظر تغییر نداشته باشد. 3- سهام شرکت حداقل شش ماه در سال مورد معامله قرار گرفته باشد. 4- جزء شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری و مالی نباشد. 5- اطلاعات مورد نیاز برای انجام این پژوهش در دوره زمانی مورد بررسی در دسترس باشد. در نهایت اطلاعات مالی مربوط به 101 شرکت به طور نمونه در دوره زمانی 14 ساله از سال 1385 الی 1398 با اعمال محدودیت های فوق به عنوان نمونه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

6-روش اجرای پژوهش

در این پژوهش از دو الگوریتم مبتنی بر جمعیت یعنی ژنتیک و ازدحام ذرات برای کشف جواب بهینه استفاده شده است. همان طور که گفته شد این الگوریتم ها ماهیتی مبتنی بر جمعیت دارند و باید مساله را به گونه ای تعریف کرد که این الگوریتم ها بتوانند به صورت توده ای از جمعیت آن را بهینه سازی کنند. در مرحله تعریف مسئله، کروموزوم (الگوریتم ژنتیک) یا ذره (الگوریتم ازدحام ذرات) باید به گونه ای باشد که وزن ها و بایاس ها را بهینه سازی کند. یعنی تعداد ژن های هر کروموزم باید به اندازه تعداد وزن ها و بایاس ها باشد. در این مقاله هر ذره یا کروموزوم نمایانگر یک شاخص رتبه اعتباری در شرکت های فعال بورس اوراق بهادار تهران است.

جدول1. پارامترهای الگوریتم تجمع ذرات

جمعیت ذرات	nPop=707; % Population Size (Swarm Size)
ماکزیمم تکرار	MaxIt=1000
ضریب یادگیری شخصی ضریب یادگیری جمعی	c1=2; % Personal Learning Coefficient c2=2.0; % Global Learning Coefficient
وزن اینرسی	wdamp=0.99; % Inertia Weight Damping Ratio
سرعت اولیه ذرات	صفر
تابع تکثیر	Repmat

جدول2. پارامترهای الگوریتم ژنتیک

جمعیت اولیه	کروموزوم 1000
شرط توقف	الگوریتم به تعداد 1000 بار تکرار شود.
شرط توقف	بهترین کروموزم ها پس از 30 بار اجرای الگوریتم تغییر  نکنند.
تعداد جمعیت اصلی	100
درصد تقاطع	8/0
درصد جهش	2/0
روش انتخاب	Roullet Wheel Selection

7-متغیرهای پژوهش

۱-7 متغیروابسته – اجتناب مالیاتی

به منظور اندازه گیری متغیر اجتناب مالیاتی از نرخ موثر مالیاتی  به صورت زیر استفاده شد:

 

که در آن: ETR: نرخ موثر مالیاتی شرکت i در شرکت t.

TTE: کل هزینه مالیات شرکتi در شرکت t. PTE: سود قبل از مالیاتi در شرکت t.

از آنجا که هر چه نرخ موثر مالیاتی شرکت کمتر باشد ، میزان اجتناب مالیاتی آن شرکت بیشتر است، لذا نرخ های مالیاتی محاسبه شده، در عدد منفی یک (1-) ضرب خواهند شد]2[.

v       در این پژوهش شرکت های پذیرفته شده در بورس بر اساس وضع الزامات کنترل های داخلی( ماده 12 و 17 دستورالعمل کنترل­های داخلی)، به دو دسته تقسیم خواهند شد]11[:

1- شرکت هایی که حسابرس مستقل آنها نسبت به کنترل های داخلی اظهارنظر کرده است، عدد یک.

2- شرکت هایی که حسابرس مستقل آنها نسبت به کنترل های داخلی اظهارنظری نداشته است عدد صفر.

8- یافته های پژوهش

1-8آمار توصیفی

جدول شماره (3) و (4) آمار توصیفی شرکت های موجود در نمونه را ارائه می نماید. 

جدول3. تحلیل توصیفی مقادیر مربوط به متغیر مجازی( قبل از وضع مقررات کنترل های داخلی)

تعداد مشاهدات	درصد فراوانی	فراوانی	مقادیر مجازی	نماد	متغیر
707	943/0	667	0	DEF	گزارش در خصوص کنترل­های داخلی توسط حسابرس مستقل
	057/0	40	1

جدول4. تحلیل توصیفی مقادیر مربوط به متغیر مجازی( بعد از وضع مقررات کنترل های داخلی)

تعداد مشاهدات	درصد فراوانی	فراوانی	مقادیر مجازی	نماد	متغیر
707	419/0	296	0	DEF	گزارش در خصوص کنترل­های داخلی توسط حسابرس مستقل
	581/0	411	1

با توجه به مجازی بودن متغیر گزارش در خصوص کنترل های داخلی توسط حسابرس  قبل و بعد از مقررات کنترل های داخلی با میانگین 057/0 و 581/0  نشان می دهد که حتی با وجود الزام حسابرس به گزارش درباره کنترل های داخلی کمتر 60 درصد شرکت های نمونه در طی دوره پژوهش مورد اظهارنظرحسابرس مستقل در خصوص کنترل های داخلی قرار گرفته اند.

جدول 5. آمار توصیفی متغیر پژوهش( قبل از وضع مقررات کنترل های داخلی)

بیشینه	کمینه	چولگی	کشیدگی	انحراف معیار	میانگین	نماد	نام متغیر
941/0	860/2-	488/4-	539/8	305/0	161/0-	ETR	اجتناب مالیاتی
تعداد مشاهدات :707

جدول6. آمار توصیفی متغیر  پژوهش( بعد از وضع مقررات کنترل های داخلی)

بیشینه	کمینه	چولگی	کشیدگی	انحراف معیار	میانگین	نماد	نام متغیر
861/0	865/2-	983/3-	887/8	432/0	182/0-	ETR	اجتناب مالیاتی
تعداد مشاهدات :707

 

جدول شماره (5)و(6) آمار توصیفی شرکت های موجود در نمونه را ارائه می نماید. با توجه به میانگین محاسبه شده برای اجتناب مالیاتی قبل و بعد از وضع مقررات کنترل های داخلی 161/0- و 182/0- می توان نتیجه گرفت که تفاوت معناداری با بعد از وضع مقررات کنترل های داخلی وجود ندارد و همچنین برخی شرکت ها با اینکه سود گزارش می کنند، هیچ گونه مالیاتی پرداخت نمی کنند.

2-8 نتایج بهینه سازی الگوریتم تجمع ذرات و ژنتیک

همان طور که گفته شد این الگوریتم ها ماهیتی مبتنی بر جمعیت دارند و باید مسئله را به گونه ای تعریف کرد که این الگوریتم ها بتوانند به صورت توده ای از جمعیت آن را بهینه سازی کنند. نتایج حاصل از ارائه الگوریتم بعد از تعداد تکرار 100 نسل، باعث همگرایی مناسب شد و نمودار (1)، (2)،(3)،(4) مسیر پیموده شده توسط تابع ارزیابی برای رسیدن به نقطه  بهینه را توسط الگوریتم تجمع ذرات و ژنتیک نمایش می دهد.

 

شکل(1) نتایج نمودار اجتناب مالیاتی قبل از وضع الزامات کنترل های داخلی(الگوریتم تجمع ذرات)

 

شکل (2)نتایج نمودار سطح همگرایی اجتناب مالیاتی قبل از وضع کنترل های داخلی (الگوریتم تجمع ذرات)

 

شکل(3) نتایج نمودار اجتناب مالیاتی بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی( الگوریتم تجمع ذرات)

 

شکل (4) نتایج نمودار سطح همگرایی اجتناب مالیاتی بعد از وضع کنترل­های داخلی (الگوریتم تجمع ذرات)

 

شکل (1) نتایج نمودار اجتناب مالیاتی قبل از وضع الزامات کنترل های داخلی(الگوریتم ژنتیک)

 

شکل (2) نتایج نمودار سطح همگرایی  اجتناب مالیاتی تبه اعتباری قبل از وضع کنترل های داخلی( الگوریتم ژنتیک)

 

شکل (3) نتایج نمودار اجتناب مالیاتی بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی(الگوریتم ژنتیک)

 

شکل (4) نتایج نمودار سطح همگرایی اجتناب مالیاتی  بعد از وضع کنترل های داخلی( الگوریتم ژنتیک)

3-8 معيارهاي ارزيابي 

جهت ارزيابي صحت و دقت پيش بيني از شاخص های ضریب تبیین (R2)، مجذور میانگین مربعات خطا((RMSE استفاده شده است. کم بودن مقدار RMSE و بالا بودن ضریب R2 بیانگر دقت قابل قبول و برتری آن نسبت به الگوریتم دیگر و توانایی پیش بینی آن الگوریتم با توجه به آن معیار بهتر است. مقادير(RMSE) و (R2) براي الگوریتم های مذكور به شرح جدول (7) آمده است. سوال اين پژوهش، در مورد بررسی سطح اجتناب مالیاتی شرکت ها قبل و بعد از وضع الزمات کنترل های داخلی با توجه به توانايي الگوريتم بهينه سازي حركت تجمعي ذرات و ژنتیک جهت پيش بيني اجتناب مالیاتی شركت هاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. نتايج به دست آمده از آزمون بهینه یابی نشان مي دهد كه الگوریتم تجمع ذرات با دقت 92% و ضریب بهینه 32/2 و الگوریتم ژنتیک با دقت 90% و ضریب بهینه 12/3 اجتناب مالیاتی شركت ها را قبل از وضع الزامات کنترل های داخلی پيش بيني مي كند، در صورتی که به همین ترتیب الگوریتم تجمع ذرات با دقت 97%  با ضریب بهینه 12/1 و الگوریتم ژنتیک با دقت 95%  و ضریب بهینه 20/1 ، اجتناب مالیاتی را بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی پیش بینی می کند. لذا مي توان نتيجه گرفت كه  در پیش بینی الگوی الگوریتمی، تفاوت معناداری قبل و بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی مشاهده می شود و مقدار سطح بهینه اجتناب مالیاتی آن متفاوت می باشد.

 

 

 

 

 

---

[1]  Gleason

[2]  Huang and Chang

[3]  Doss  and Jonas

[4]  Desai and Dharmapala

[5]  Hendi and Jenny

[6]  Bimo

[7]  Lopo Martinez

[8]  Chen

 

جدول 7. پارامترهاي آماري مورد بررسی با الگوریتم تجمع ذرات   و ژنتیک 

عنوان	الگوریتم تجمع ذرات		الگوریتم ژنتیک		مقدار ضریب بهینه
	R2	RMSE	R2	RMSE	الگوریتم تجمع ذرات	الگوریتم ژنتیک
اجتناب مالیاتی قبل از وضع الزامات کنترل­های داخلی	92/0	20/0	90/0	15/0	12/3-	32/2-
اجتناب مالیاتی بعد از وضع الزامات کنترل­های داخلی	97/0	28/0	95/0	25/0	12/1	20/1

 

 

 

9-نتیجه گیری و پیشنهادها

هدف از پژوهش حاضر سنجش سطح اجتناب مالیاتی در مواجه با وضع الزامات کنترل های داخلی با دیدگاه مقایسه ای به روش الگوریتم تجمع­ذرات و ژنتیک بین 101 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر تهران طی سال های 1385 الی 1398 است. با توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری پژوهش نشان از تفاوت سطح اجتناب مالیاتی، قبل و بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی دارد. به نظر می رسد که الزامات کنترل­های داخلی می‌تواند اجتناب مالیاتی را برای دستیابی به سطح بهینه متعادل کند. این یافته پیامدهای سیاستی مهمی دارد. هنگامی که کنترل های داخلی به درستی استفاده شوند، می توانند مدیریت ریسک را بهبود بخشند و ارزش شرکت را ایجاد کنند. شواهد نشان می دهد که سیستم کنترل داخلی جامع می تواند رفتار اجتناب مالیاتی شرکت را تعدیل کند و بنابراین ارزش شرکت را از طریق مدیریت ریسک افزایش دهد. در واقع نظارت و کنترل داخلی خاص تر می تواند به عنوان عواملی در نظر گرفته شود که بر فعالیت های اجتناب مالیاتی تأثیر بگذارد .نتایج این پژوهش با پژوهش هندی و جنی(2022) لوپو مارتینز و همکاران(2019)مغایر و به نوعی با پژوهش خواجوی و همکاران(1401) مطابقت دارد.

با توجه به نتایج پژوهش مبنی بر تفاوت سطح اجتناب مالیاتی قبل و بعد از وضع الزامات کنترل های داخلی به قانون گذاران و سازمان بورس پیشنهاد می شود که شرکت ها را وادار به طراحی و بکارگیری سیستم کنترل های داخلی اثربخش کنند و گزارشات منظم و دوره ای ارائه نمایند. همچنین به سهامداران بالقوه پیشنهاد می شود که در زمان تصمیم گیری های خود به کنترل های داخلی توجه نمایند.

منابع و مأخذ

[1]       خواجوی، شکراله؛ رضایی، غلامرضا؛ فانی، لیلا.(1401). رابطه بین اجتناب مالیاتی و ضعف کنترل های داخلی. قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری و حسابرسی،1(1).66-47.

[2]       صفری گرایلی، مهدی، پودینه، شیوا(1395). اجتناب مالیاتی و به موقع بودن اعلان سود: آزمون تجربی از بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش نامه مالیات.31، 118-101.

[3]       طایفه، سیامک؛ دستگیر، محسن؛ رضایی، فرزین؛ احمدی، سعیدعلی.(1398). رتبه بندی عوامل موثر بر اجتناب مالیاتی شرکتی. دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری. 7، 341-309.

[4]       کاویانی، مریم.(1394). نگاهی به چالش های گزارشگری کنترل های داخلی در ایران، مجله حسابرس، شماره 78، 50-42.

[5]       کرمی، غلامرضا؛ داداشی، ایمان؛ فیروزنیا، امیر، کلهرنیا، حمید.(1397). بررسی تاثیر کیفیت کنترل های داخلی بر حداقل سازی مالیات در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های 1394-1388. دانش حسابرسی. 18، (72) ،55-23.

[6]       Adityamurti, E., & Ghozali, I. (2017). Pengaruh Penghindaran Pajak dan Biaya Agensi Terhadap Nilai Perusahaan. Diponegoro Journal Of Accounting, 6(3), 1–12.

[7]       Ashbaugh-Skaife, H., D. Collins, W. Kinney Jr, & R. LaFond. (2008). The effect of SOX internal control deficiencies and their remediation on accrual quality. The Accounting Review, 83 (1): 217–50.

[8]       Bimo,I D. Yudi Prasetyo,C & Atmini Susilandari,C.(2019). The effect of internal control on tax avoidance: the case of Indonesia. Journal of Economics and Development. 21 (2),131-143.

[9]       Bauer, A.M. (2016), Tax avoidance and the implications of weak internal controls”, Contemporary Accounting Research, 33 (2), 449-486.

[10]       Coffee, J. C. (2006). Gatekeepers: The professions and corporate governance (First ed). Oxford: Oxford University Press.

[11]       Crabtree,a. Maher, J.(2012). Credit Ratings, Cost Of Debt, And Internal Control Disclosures: A Comparison Of SOX 302 And SOX 404. The Journal of Applied Business Research . 28(5).

[12]       Chen,H .Yang,D. Zhang,X. & Zhou ,N.(2018). The Moderating Role of Internal Control in Tax Avoidance: Evidence from a COSO-Based Internal Control Index in China. The Journal of the American Taxation Association, Forthcoming DOI: https://aaajournals.org /doi/ 10.2 30 8/atax-52408.

[13]       Doss, M. and Jonas, G. (2004). Section 404 reports on internal control: impact on ratings will depend on nature of material weaknesses reported, Moodys Investors service, Global Credit Research, New York, NY.

[14]       Desai, M., & Dharmapala, D. (2006). Corporate tax avoidance and high-powered incentives. Journal of Financial Economics, 79(1), 145–179.

[15]        Desai, M., & Dharmapala, D. (2009a). Corporate tax avoidance and firm value. The Review of Economics and Statistics, 91(3), 537–546.

[16]       Desai, M., & Dharmapala, D. (2009b). Earnings management, corporate tax shelters, and book-tax alignment. National Tax Journal, 62(1), 169–186.

[17]       Doyle, J., W. Ge, & S. McVay. (2007a). Determinants of weaknesses in internal control over financial reporting. Journal of Accounting & Economics 44 (1–2): 193–223.

[18]       Doyle, J., W. Ge, & S. McVay. (2007b). Accruals quality and internal control over financial report ing. The Accounting Review 82 (5): 1141–70.

[19]       Ernst & Young. (2006). Tax Risk: External Change, Internal Challenge. http://www.ey.com/Global/ assets.nsf/Internat ional/Tax_TARAS_Global_Tax_Risk_2006/$file/Tax _TARAS_ Global_Tax_Risk_2006.pdf.

[20]       Ernst & Young. (2004). Tax Risk Management: The Evolving Role of Tax Directors. http://www.ey.com/Global/ download.nsf/International/EY_-_Tax_- _Tax_Risk_ Management/$file/ EY_Tax_Risk_Survey_Report.pdf.

[21]       Gleason, C.A., Pincus, M. and Rego, S.O. (2017), Material weaknesses in tax-related internal controls and last chance earnings management, The Journal of the American Taxation Association, 39 (1), 25-44.

[22]       Han, L. (2010), The internal control provisions of sarbanes-oxley act and quality of interim earnings, PhD dissertations, The University of Texas at Arlington, Arlington, TX.

[23]       Huang, D-F., & Chang. M-L. (2016). Do auditor-provided tax services improve the relation between tax-related internal control and book-tax differences? Asia-Pacific Journal of Accounting and Economics, 23(2), 177–199.

[24]       Hendi1 .,& Jenny.(2022). Analysis of Internal Control Effects against Tax Avoidance Withfamily Ownership and Uncertaintyenvironment as Moderation. Journal of Research in Business and Management.,10(2),14-22.

[25]       Hanlon, M. and Heitzman, S. (2010), A review of tax research, Journal of Accounting and Economics, 50 (2-3), 127-178.

[26]       Ilhamsyah, R., Endang, M. G. W., & Dewantara, R. Y. (2016). Pengaruh Pemahaman Dan Pengetahuan Wajib Pajak Tentang Peraturan Perpajakan, Kesadaran Wajib Pajak, Kualitas Pelayanan, Dan Sanksi Perpajakan Terhadap Kepatuhan Wajib Pajak Kendaraan Bermotor Studi Samsat Kota Malang. Jurnal Perpajakan (JEJAK) Administrasi Bisnis, 8(1), 1–9.

[27]       Ji, X. dong, Lu, W., & Qu, W. (2017). Voluntary Disclosure of Internal Control Weakness and Earnings Quality: Evidence From China. International Journal of Accounting, 52(1), 27–44.

[28]       Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (1976). Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305–360.

[29]       KPMG, L. L. P. (2006). Tax Department Survey. Available from: http://www.kpmg. com/aci/doc /surveys/ kpmg_ Tax_Survey.pdf.

[30]       Kurniawan, V. J., & Rahardjo, S. N. (2014). Pengaruh Antara Tata Kelola Perusahaan (Corporate Governance) dengan Struktur Modal Perusahaan. Diponegoro Journal Of Accounting, 3(3), 1–9.

[31]       Khan, M., Srinivasan, S. and Tan, L. (2016), Institutional ownership and corporate tax avoidance: new evidence, The Accounting Review,. 92 (2), 101-122.

[32]       Levin, J. S., K. R. Petrini, L. S. Smith, & T. W. White. (2006). The View from Above – Reactions of Audit Committees to Tax Risks. Taxes, 84 (6): 95–105.

[33]       Lopo Martinez, A.; Ribeiro, A. C. & Funchal.,B.(2019). Sarbanes Oxley Act and Taxation: a Study of The Effectc on The Tax Aggressiveness of Brazilian Firms. Contabilidade Vista & Revista, [S. l.], 30(1), 27-42.

[34]       O'Sullivan, K. 2005. Tiptoe Through the New Regs. CFO, 21(1): 19-19.

[35]       Priyanto, S. A., Rusmana, O., & Ahmad, A. A. (2020). FAKTOR-FAKTOR YANG MEMPENGARUHI PERENCANAAN PAJAK PADA PERUSAHAAN-PERUSAHAAN DALAM INDEKS SAHAM SYARIAH INDONESIA (ISSI) YANG TERDAFTAR DI BURSA EFEK INDONESIA Jurnal Ekonomi, Bisnis Dan Akuntansi (JEBA), 22(3), 333–344.

[36]       Pinandhito, A. K., & Juliarto, A. (2016). Pengaruh Pengendalian Internal, Kualitas Auditor, Independensi Komite Audit, Ukuran Perusahaan, Dan Leverage Terhadap Agresivitas Pajak. Diponegoro Journal of Accounting, 5(4), 1–15.

[37]       Pradana, A. B., & Ardiyanto, M. D. (2017). Pengaruh karakteristik pengawasan dewan komisaris terhadap agresivitas pajak perusahaan. Pengaruh Karakteristik Pengawasan Dewan Komisaris Terhadap Agresivitas Pajak Perusahaan, 6(4), 390–398.

[38]       Rae, K., Sands, J. and Subramaniam, N. (2017), Associations among the five components within COSO internal control-integrated framework as the underpinning of quality corporate governance, Australasian Accounting, Business and Finance Journal. 11 (1), 28-54.

[39]       Rachmawati, A. D. N., & Rohman, A. (2022). Pengaruh Pengendalian Internal Terhadap Tax Avoidance dengan Kepemilikan Keluarga Sebagai Variabel Moderating. Diponegoro Jurnal of Accounting, 11(2), 1–9.

[40]       Tahilia, A. M. S. T., & Wasif, S. K. (2022). Pengaruh Komite Audit, Kualitas Audit, dan Konservatisme Akuntansi terhadap Tax Avoidance. Jurnal Akuntansi Dan Manajemen (JAM), 19(2), 49–62.

[41]       Younas, A., & Kassim, D. A. A. (2019). Essentiality of internal control in Audit process. International Journal of Business and Applied Social Science, December, 1–6.

[42]       United States Department of Treasury. 1999. The Problem of Corporate Tax Shelters: discussion, analysis and legislative proposals. Edited by U.S. Department of Treasury. Washington D.C.

 

Assessing the Level of tax avoidance in the Face of Establishing Internal Control Requirements With a Comparative Perspective Using the Method of Particle Aggregation Algorithm and Genetics

 

 Abstract

 Internal controls are a determinant of tax avoidance and can prevent management from engaging in tax avoidance and encouraging him to create tax programs appropriate to the applicable regulations and not harm the company in the future. Thus, the purpose of this research is to measure the level of tax avoidance in the face of internal control requirements with a comparative perspective using the method of particle aggregation algorithm and genetics. Therefore, to achieve the goal of the research, samples were collected with 101 companies in a 14-year period from 2006 to 2019. the research questions were analyzed using the particle aggregation optimization algorithm (PSO) and genetics. The statistical test related to the results indicates that there is difference in the tax avoidance before and after the imposition of internal control requirements.

Key words: tax avoidance, Internal Control Requirements , Particle Aggregation Algorithm, Genetic Algorithm

 

 

 

 

 

 

 

 

149