تجدد گرایی و ساخت دولت مقتدر در اندیشه سیاسی میرزا تقی خان فراهانی ( امیر کبیر)
الموضوعات :حافظ طلعتی کله سر 1 , جلیل نائبیان 2 , رضا نصیری حامد 3
1 - دانشجوی دکترای اندیشه سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز hafeztalati1978@gmail.com
2 - استاد تاریخ معاصر دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول) jnayebian@gmail.com
3 - استادیار موسسه تاریخ و فرهنگ¬ دانشگاه تبریز r.nasirihamed@gmail.com
الکلمات المفتاحية: میرزا تقی‌خان, توسعه سیاسی, اصلاحات, روشنفکران ایرانی, قانون,
ملخص المقالة :
در این پژوهش سعی شده است به کشف اشتراکات و افتراق های میان واقعیت ها و فرایندهای سیاست خارجی و داخلی ایران در رابطه با روسیه و انگلیس در بازه زمانی دوران صدارت میرزا تقی‌خان امیرکبیر پرداخته شود. بنابراین به دنبال پاسخ به این سوال اصلی بوده که تجدد و ساختار دولت مقتدر در اندیشه سیاسی میرزا تقی‌خان فراهانی "امیرکبیر" تحت تأثیر چه مولفه و عواملی می‌توان تحلیل و بررسی کرد و فرضیه اصلی آن، سیاست امیر در قبال اقدامات اصلاحی فرانسه، روسیه، عثمانی و کشورهای دیگر اروپایی پروس و اتریش. با توجه به موقعیت جغرافیای سیاسی این کشور در چارچوب تامین منافع ملی و استراتژی و نفوذ و عمق راهبردی در قالب ملی‌گرایی و موازنه گرایی قرار می‌گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که سیاست خارجی امیر در قبال دو کشور قدرتمند روس و انگلیس بر پایه "برابری" بود اصلی که دکتر غلام محمد مصدق به نام "موازنه منفی" و بعداً مهندس بازرگان نخست‌وزیر دولت موقت در نظام جمهوری اسلامی سیاست خارجی خویش را بر پایه "توازن" استوار ساخت، اصلی که ریشه آن به سال های ۱۲۲۷ - ۱۲۳۰ بازمی‌گشت. هدف از این اصل، حفظ استقلال ایران در برابر انگلیس و روسیه دو امپراتوری رقیبی که در آن زمان بیش از همه مایه نگرانی ایران بودند. از طریق پیش گرفتن منش"بی طرفی"یا عدم تعهد (nonalignment) بود.سنگ زیربنای جنبش عدم تعهد نه در "باندوگ" اندونزی (1954) و نه در بلگراد "یوگسلاوی" (1960) بلکه در ایران توسط قهرمان مبارزه با استعمار "میرزا تقی‌خان امیرکبیر" وزیر بی نظیر گذاشته شد.
