مقایسه جایگاه اجتماعی زنان در سه سفرنامه عصر ناصری (1264-1313ق/1848/1896م)

الموضوعات :

صدیقه بیات ¹ , شهربانو دلبری ² , طاهره عظیم زاده تهرانی ³ , یوسف متولی حقیقی ⁴

1 - دانشجوی دکترای تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]
2 - استادیار، گروه تاریخ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]
3 - استادیار، گروه تاریخ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]
4 - استادیار، گروه تاریخ، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران. [e-mail]

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , ذو الحجة, 1439 تاريخ التأكيد : 23 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1440 تاريخ الإصدار : 15 الأربعاء , جمادى الثانية, 1440

الکلمات المفتاحية: زنان, جایگاه اجتماعی, شیل, پولاک, ناصرالدین‌شاه,

ملخص المقالة :

یکی از موضوعات مورد توجه سفرنامه‌نویسان دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه، وضعیت و جایگاه اجتماعی زنان در آن دوره بوده است. در این دوره، رفت و آمد بین ایران و اروپا افزایش یافت و دو تن از اروپائیانی که در دوره ناصری به ایران آمدند، مری شیل (همسر وزیر مختار انگلیس) و ادوارد یاکوب پولاک (پزشک اتریشی) بوده‌اند. آنها مجموعه مشاهدات خود را در مورد آداب و رسوم و اوضاع سیاسی اجتماعی زنان ایرانی به رشته تحریر درآورده و به دلیل دسترسی آنان به اندرونی شاه و ملاقات با مهد علیا، مادر شاه و عزت‌الدوله خواهر شاه و دیگر زنان درباری، اطلاعات مهمی از وضعیت اجتماعی زنان در عصر ناصری ارائه می‌دهند. ناصرالدین‌شاه قاجار نیز اولین پادشاه ایرانی بود که سه سفر به اروپا انجام داد و یادداشت‌های روزانه این سفرها را به صورت مکتوب از خود به یادگار باقی گذاشت. در این پژوهش وضعیت اجتماعی و خانوادگی زنان ایران در سفرنامه‌های شیل و پولاک و مقایسه مطالب آنها با سفرنامه فرنگستان ناصرالدین شاه مورد توجه بوده است که به شیوه توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع اصلی (سفرنامه‌های شیل و پولاک و ناصرالدین‌شاه) بررسی شده است. نتایج بدست آمده مشخص کرد شغل پولاک سبب گردیده که اطلاعات بیشتری از وضعیت زنان ایران ارائه دهد. البته شیل و پولاک هردو بیشتر به مسائل و مشکلات اجتماعی زنان ایران توجه کرده‌اند، درحالی که ناصرالدین شاه توجهی به وضعیت اجتماعی زنان در اروپا نداشته و بیشتر به وضع ظاهری و بدنی و خصوصیات جنسی زنان پرداخته است.