معرفی و تحلیل بنای زیج منیژه‌‌ سر پل ذهاب

الموضوعات :

الهام سهاکی ¹ , یعقوب محمدی‌فر ²

1 - دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، ابهر، ایران.
2 - استاد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعی سینا، همدان، ایران.

تاريخ الإرسال : 29 الثلاثاء , ذو القعدة, 1443 تاريخ التأكيد : 18 الثلاثاء , محرم, 1444 تاريخ الإصدار : 26 الخميس , صفر, 1444

الکلمات المفتاحية: کاروانسرا, کوشک, رصدخانه, زیج منیژه, سر پل ذهاب,

ملخص المقالة :

بناهای بسیاری در سرزمین پهناور ایران وجود دارد که از جهت گاهنگاری و کاربری دارای مشکل‌‌‌‌اند، ‌‌‌زیج منیژه از جملة این بناهاست که در نزدیکی سرپل‌‌‌ذهاب کرمانشاه واقع شده و نظرات گوناگون در مورد آن ابراز شده است. این بنا، ‌‌‌بنایی سنگی با ملات گچ است که ابعاد آن ۵۷×۳۵/۵ متر و با پلان مستطیل شکل است. تاکنون هیچ گزارش و مطالعة دقیقی در مورد این اثر به چاپ نرسیده است. برخی از محققین در اشاراتی گذرا این بنا را کاروانسرای دوره ساسانی قلمداد نموده، ‌‌‌برخی دیگر کوشک و تعدادی رصدخانه را به عنوان کاربری بنا ذکر کرده‌اند. در این پژوهش، ‌‌‌کلیه مدارک موجود و اشارات تاریخی گردآوری گردید و اساس کار بر فعالیت‌‌‌های میدانی متمرکز گردید و بنا به دقت از نظر پلان، ‌‌‌مصالح و دیگر ویژگی‌‌‌ها بررسی و مطالعه شد. هدف از این پژوهش، ‌‌‌مشخص نمودن کاربری بنا با توجه به شواهد برجامانده از آن و مقایسة بنا با سایر بناهای مشابه از لحاظ ویژگی و سبک معماری می‌‌‌باشد. از مهم‌ترین نتایج این پژوهش پیشنهاد کاربری این بنا به عنوان یک کوشک یا کاخ کوچک و اتراقگاه موقت است.

المصادر:

افشار سیستانی، ‌‌‌ایرج (‌‌‌1381). ‌‌‌کرمانشاهان و تمدن دیرینة آن، ‌‌‌ج۲. تهران: ‌‌‌انتشارات نگارستان کتاب.
آرشیو میراث فرهنگی استان کرمانشاه و شهرستان کرند (‌‌‌1391).
زارعی، ‌‌‌محمدابراهیم (1389). ‌‌‌آشنایی با معماری جهان، ‌‌‌تهران: ‌‌‌نشر فناوران.
فوندراوستن، ‌‌هانس‌‌‌هنينگ ورودلف ناومان (1373). ‌‌‌تخت‌‌‌سليمان، ‌‌‌فرامرز نجد سميعي، ‌‌‌سازمان ‌‌‌ميراث فرهنگي.
کامبخش‌‌‌فرد، ‌‌‌سیف الله (‌‌‌1379). ‌‌‌سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، ‌‌‌تهران: ‌‌‌نشر ققنوس.
کیانی، ‌‌‌محمدیوسف، کریمی، ‌‌‌فاطمه (‌‌‌1364). ‌‌‌هنر سفالگری، ‌‌‌هنر اسلامی ایران، ‌‌‌تهران: ‌‌‌انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
کیانی، ‌‌‌محمدیوسف، ‌‌‌کلایس، ‌‌‌ولفرام (1373). ‌‌‌کاروانسراهای ایران، ‌‌‌تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
گيرشمن، ‌‌‌رومن (1370). ‌‌‌هنر ايران در دوران پارت و ساساني، فره‌‌‌وشي، ‌‌‌بهرام، ‌‌‌تهران: ‌‌‌شرکت انتشارات علمي و فرهنگي
محمدی، ‌‌‌مریم، ‌‌‌نیستانی، ‌‌‌جواد، ‌‌‌موسوی کوهپر، ‌‌‌سیدمهدی، ‌‌‌هژبری ‌‌‌نوبری، ‌‌‌علیرضا (۱۳۹۱). مطالعه‌ی گونه شناسی، عناصر و اجزای معماری ایران در دوره ساسانی. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران. ‌‌‌نامة باستان‌‌‌شناسی، ۱(۱)، ۸۳-۱۰۴.
مخزن موزة تکیة معاون الملک، ‌‌‌کرمانشاه (‌‌‌1392).
معین، ‌‌‌محمد (‌‌‌1383). ‌‌‌فرهنگ فارسی معین6 جلدی، ‌‌‌تهران: ‌‌‌امیرکبیر.
ناومان، ‌‌‌رودلف (‌‌‌1382). ‌‌‌ویرانه‌‌‌های تخت سلیمان و زندان سلیمان، ‌‌‌نجد سمیعی، ‌‌‌فرامرز، ‌‌‌تهران: ‌‌‌انتشارات و تولیدات فرهنگی.
ورجاوند، ‌‌‌پرويز (۱۳۵۶). ‌‌‌كشف مجموعة‌‌‌ علمي رصدخانة مراغه، ‌‌‌يكي ازمعروف ترين مجموعه‌هاي علمي و نجومي شناخته شده در دنياي شرق، ‌‌‌هنر و مردم، ۱۸۱، ۲-‍ ۱۵.
هرمان، ‌‌‌جورجينا (‌‌‌1373). ‌‌‌تجديد حيات هنر و تمدن در ايران باستان، ‌‌‌مهرداد وحدتي، ‌‌‌تهران: مرکز نشر دانشگاهي.
Azarnoush, M. (1994). The Sasanian Manor House at Hajiabad. Iran, Italia, Eest and West.
Carboni, S.) 2001(. Glass from Islamic lands. Thames & Hudson‏, London.‬‬‬‬‬‬‬
Ghirshman, R. (1944). La tour de Nourabad. Étude sur les temples iraniens anciens. Syria, 175-193.
Huff. D (1987). Architecture II Sassanian Period. EncyclopaediaIranica, Vol. II, Routledge & Kegan Paul, London and New York, pp. 329-334
Jenkins, M. (1986). Islamic Glass. The metropolitan museum art.