معرفی و تبیین ماهیت نویافته‌های معماری سنگ‌چین در جنوب شرق ایران؛ بررسی شواهدی از مناطق کوه‌پایه ای جیرفت و حوضه هلیل رود
الموضوعات :
سلمان انجم روز
1
(دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.)
علی دانشی
2
(پایگاه میراث فرهنگی و گردشگری استان کرمان، شهرستان جیرفت، ایران.)
الکلمات المفتاحية: جیرفت, معماری سنگ‌چین, هزاره چهارم پ.م, باستان‌مردم‌شناسی, گُمَه,
ملخص المقالة :
در برخی از بررسی‌های باستان‌شناسی که در ار‌تفاعات و مناطق کوه‌پایه‌ای جیرفت و به طور کل حوضة هلیل‌رود انجام شده است، گونه‌ای فضای معماری سنگ‌چین با پلان‌های مدور، بیضی و چهارضلعی شناسایی شده که در خصوص آن هنوز مطالعه‌ای تخصصی صورت نگرفته است. تنها گونة مشابه آن که از جنوب شرق ایران گزارش شده یک نمونه فضای معماری است که از کاوش‌های نجات‌بخشی سد هنزاف در شهرستان بافت بدست آمده است. در مقالة حاضر، بر اساس مقایسه گونه‌شناختی سفال‌هایی که از محدودة این فضاهای معماری بدست آمده است و همچنین، تشخیص نحوه ارتباط آن‌ها با این فضاها، استفاده از چنین فضای معماری در هزاره چهارم پ.م تأیید و احتمال تداوم آن در طول هزاره سوم پ.م نیز مطرح می‌شود. جهت تحلیل و تبیین ماهیت معماری یادشده تلاش می‌شود با استفاده از رویکرد باستان‌مردم‌شناختی انواع معماری سنگ‌چین کوچ‌نشینان امروزی جیرفت که دارای همانندی فراوانی با معماری پیش از تاریخی هستند گونه‌بندی شده و بر اساس این شباهت‌ها مورد مطالعه قرار گیرند. با وجود این‌که به علت کمبود مدارک باستان‌شناختی نمی‌توان به طور یقین کارکرد هر یک از انواع معماری پیش از تاریخی در محوطه‌های مختلف حوضه هلیل‌رود را مشخص نمود، اما الگوهای قوم‌نگاری تهیه شده از معماری امروزی کوچ‌نشینان جیرفت کمک فراوانی به بازسازی ساختاری برخی فضاهای معماری سنگ‌چین در محوطه‌های پیش از تاریخی می‌نماید. این بازسازی حاکی از تداوم معماری سنگ‌چین دوران پیش از تاریخی تا دوران اخیر در منطقه جیرفت است. نمونه بسیار شاخصی از این تداوم فضای معماری امروزی به نام گُمَه است.
_||_
