بازنگری نهشته‌های پسااورارتوئی دژ بسطام

الموضوعات :

منصور حمدالله زاده ¹ , مهرداد ملکزاده ² , مریم دارا ³

1 - دانشجوی دکتری تاریخ ایران قبل از اسلام، گروه تاریخ و باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.
2 - استادیار، پژوهشکده باستان‌شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.
3 - استادیار، پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , ذو القعدة, 1444 تاريخ التأكيد : 27 السبت , ذو الحجة, 1444 تاريخ الإصدار : 07 الأربعاء , صفر, 1445

الکلمات المفتاحية: اورارتو, ماد, بسطام, فروپاشی اورارتو, نهشته‌های پسااورارتویی,

ملخص المقالة :

پژوهش درباره تمدن اورارتو از اوایل قرن نوزدهم میلادی و با اعزام شولتز از سوی انجمن آسیایی در اطراف دریاچه وان صورت جدی به‌خود گرفت. نتیجه کشفیات شولتز و مطالعات دیگر موجب شد تا اورارتو از زیر قرن‌ها خاموشی سربلند کند. رمزگشایی از خطوط میخی توسط پژوهشگران سایر حوزه‌ها به خواندن کتیبه‌های اورارتویی کمک نمود. پژوهش‌های اورارتویی در شمال غربی ایران، با کشف کتیبه‌ای مربوط به روسای دوم (۶۸۰-۶۴۶ پ.م) در نزدیکی روستای بسطام واقع در شمال دریاچه اورمیه، توجه جامعه پژوهشگران اورارتو را متوجه ایران کرد. کاوش‌های باستان‌شناسی توسط ولفرام کلایس از سال ۱۹۶۷ شروع گردید و تا ۱۹۷۸ ادامه داشت. مطالعه روی نهشته‌های پسااورارتویی در محوطه بسطام و همچنین، سنجش آن با نهشته‌های سایر محوطه‌های اورارتویی از جمله شرق آناتولی نشان می‌دهد که فروپاشی اورارتو تقریباً از زمان سقوط آشور توسط ماد و بابل و حتی قبل از آن شروع شده بود و سرزمین‌های اورارتویی در شمال غربی فلات ایران در آن زمان توسط مادها اشغال شده بودند. میزان تأثیر نهشته‌های پسااورارتویی یافت‌شده در محوطه‌های مورد کاوش از اهداف این پژوهش است. برای این پژوهش از روش تاریخی، تحلیلی و توصیفی استفاده شده و شیوه گردآوری اطلاعات نیز کتابخانه‌ای بوده است. در نهایت، بنابه بررسی نهشته‌های پسااورارتویی و تحلیل تاریخی، نتیجه گرفته شد که فروپاشی اورارتو از حدود ۶۳۵ پ.م شروع شده و بر طبق آثار فرهنگی و معماری یافت شده از بسطام و نیز سنجش آن با محوطه‌های دیگر در شرق آناتولی، سرزمین‌های شرقی اورارتو از این زمان در اشغال مادها و اقوام ایرانی بوده است.

المصادر:

دارا، مریم (1396). کتیبه‌های میخی اورارتویی از ایران. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.

سالوینی، میریو (1398). الواح گلی اورارتویی. ولفرام کلایس. بسطام. کاوش­ها در استحکامات اورارتویی 1975-1972.م. ج 1 از2 جلد. ترجمه فرامرز نجد سمیعی. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی و موزه ملی ایران، 117-142.

عباس زاده، مرضیه، سودایی، بیتا، یوسفی زشک، روح‌الله (1400). طبقه‌بندی سفال‌های محوطه اورارتویی قلعه بسطام آذربایجان‏غربی. باستان‌شناسی ایران، 11(2)، 135-148.‎

کرول، اشتفان (1398). گزارش کاوش.بسطام. ولفرام کلایس. بسطام. کاوش­ها در استحکامات اورارتویی 1975-1972.م. ج 1 از2 جلد. ترجمه فرامرز نجد سمیعی. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی و موزه ملی ایران، 95-115.

کلایس، ولفرام (1398). معماری.بسطام، ولفرام کلایس. بسطام. کاوش­ها در استحکامات اورارتویی 1975-1972.م. ج 1 از2 جلد. ترجمه فرامرز نجد سمیعی. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی و موزه ملی ایران، 3-93.

Barnett. R. D. & Watson. W. (1952). Russian excavations in Armenia. Iraq, 14(2), 132-147.

Curtis. J. (2005). The Material, Culture of Tepe Nush-i Jan. Iranica Antiqua, 40.

Diakonoff, I. M. (1951). Poslednie gody Urartskogo gosudarstva po assirovavilonskim istočnikam. VDI (2), 29-39.

Erdem. A. & Batmaz. A. (2008). Contributions of the Ayanis Fortress to Iron Age Chronology. Ancient near eastern studies, 45, 65-84.

Erdem. A.& Konyar, E. (2011). Urartian Pottery, 1St Printing: Istanbul.

Herodotus. (1996). Histories. George Rawlinson. Wordsworth Classics of world literature, London, UK.

Kalkan. H. (2011). Doğu Anadolu’da Geç Demir Çağ: Sorunlar ve Gözlemler. Olba (19), 47-56.

Konyar, E., Can, A. V. C. I., Bülent, G. E. N. Ç., Akgün, R. G., & Armağan, T. A. N. (2013, January). Excavations at the Van Fortress, The Mound and the Old City of Van in 20121. In Colloquium anatolicum (No. 12). Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, 193-210.

Kroll. S. (1979a). Die urartäische Keramik aus Bastam, Bastam I: W. Kleiss. Grabungsbericht Bastam I. Ausgrabungen in den Urartäischen Anlagen 1972-1975. Teheraner Forschungen. Berlin. 203-220.

Kroll. S. (1979b). Meder in Bastam, In W. Kleiss (ed.), Grabungsbericht Bastam I. Ausgrabungen in den Urartäischen Anlagen 1972-1975. Teheraner Forschungen, Berlin, 229-234.

Kroll. S. (2014). Notes on the Post-Urartian (Median) Horizon: Aynur Özfırat NW-Iran and Armenia Essays in Honour of Veli Sevin A Life Immersed in Archaeology. İstanbul, 203-210.

Kroll. S. (2019). A Note on the Late Iron Age Double-Handled Tankards from Sialk, In J. Nokandeh. J. Curtis and M. Pic (eds.), Tappeh Sialk, the Glory of Ancient Kashan. London Iran Heritage Foundation, (38-39), 110-113.

Sayce. A. (1912). IV A New Vannic Inscription. Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain & Ireland, 44(1), 107-112.

Sevin. V. Özfirat. A. & Kavakil. E. (1997). Van-Karagündüz Höyüğü Kazıları. Yılı Çalışmaları. Belleten, 63(238), 847-868.

Sevin. Veli. (2012). Van Bölgesinde Post-Urartu Dönemi: Yıkıntılar Üzerinde Yeni Bir Yaşam. Belleten 76(276), 351-368.

Simpson. S. J. & Pankova. S. (2017). The BP exhibition: Scythians: warriors of Ancient Siberia. Thames & Hudson.

Stronach. D. (1967). Excavations at Tepe Nūsh-i Jān.

Stronach, R. (1978). Median pottery from the fallen floor in the fort. Iran, 16, 11-24.

Zimansky. P. (1990). Urartian geography and Sargon's eighth campaign, Journal of Near Eastern Studies, (49-1), 1-21.