ارزیابی کیفیت آب‌های سطحی با رویکرد مدل‌سازی خطی تغییرات محیطی در بلندمدت (نمونه مطالعاتی حوزه آبخیز سد امیرکبیر-کرج)

الموضوعات : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست

سارا رنجبری ¹ ( دکتری مدیریت زیست‌محیطی، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )
جمال قدوسی ² ( دانشیار، عضو هیئت علمی مؤسسه مدیریت خاک و آبخیزداری. تهران، ایران. )
رضا ارجمندی ³ ( دانشیار، گروه علوم محیط‌زیست ، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران )
امیرحسام حسنی ⁴ ( استاد تمام، گروه علوم محیط‌زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط‌زیست، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. )

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , ربيع الثاني, 1443 تاريخ التأكيد : 23 الأحد , ربيع الثاني, 1443 تاريخ الإصدار : 06 الإثنين , جمادى الأولى, 1442

الکلمات المفتاحية: اقدامات آبخیزداری, تحلیلی همبستگی, مولفه‌های اصلی, روند زمانی, سد امیر کبیر,

ملخص المقالة :

اهمیت ویژه رودخانه و سد کرج در برقراری امنیت پایدار تأمین آب شهر تهران و حفظ پایداری اکولوژیک محیط‌زیست آبی و فعالیت‌های انسانی وابسته به آب نقش برجسته و حیاتی را ایفاء می‌نماید. هدف مطالعه اخیر شناسایی منابع آلاینده‌ها کیفیت منابع آب سطحی برای 8 پارامتر کیفیت آب (غلظت سولفات، کلر، کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم، مجموع کل املاح، قابلیت هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم) در 10 زیرحوضه رودخانه کرج- سد امیرکبیر بود. در این مطالعه اثر تغییرات پارامترهای هیدرولوژی بر منابع آلاینده و همچنین منشأیابی مکانی این آلاینده‌ها و تناسب اقدامات آبخیزداری در طول دوره 40 ساله از 1347 تا 1398 با استفاده از تحلیل‌های همبستگی کانویک و آنالیز مولفه‌های اصلی پرداخته شد. نتایج نشان داد کاربرد تحلیل عاملی در ارزیابی پارامترهای کیفیت آب سطحی از موارد مهم جهت منشأیابی و حذف نویزهای اطلاعاتی می‌باشد متغیرهای کانونی ۱و ۲ با ضریب همبستگی 98/0 و 81/0 دارای توانایی بالقوه بخصوص برای تغییرات متغییرهای محیطی همچون بارندگی (H) و حجم رسوبات سالیانه (W) سبب اثر مستقیم بر سه عنصر کیفیت آب به ترتیب کلسیم، مجموع کل املاح و نسبت کل هیدروژن دارند و رابطه مستقیم برقرار می‌نمایند. یافته‌ها نشان داد که سهم بار آلودگی ورودی از شاخه‌های فرعی رودخانة کرج ناشی از کاربری‌های واقع در آن‌ها در آلودگی مخزن سد بیش از شاخة اصلی رودخانه و کاربری‌های حاشیه آن است. بویژه زیرحوضه‌های ولایت‌رود، شهرستانک و سیرا در مجموع بیش از یک سوم از سهم بار آلودگی ورودی به مخزن را دارند.