بررسی جایگاه حق بر محیط زیست سالم در حقوق بین الملل
الموضوعات : دستاوردهای نوین در حقوق عمومی
1 - گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
2 - دانشجوی دکترای علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه مازندران
الکلمات المفتاحية: محیط زیست سالم, حقوق بشر, " حق, دولت‌ها", حقوق بینالملل,
ملخص المقالة :
حق بر محیط زیست سالم به عنوان یکی از حق‌های بنیادین و اساسی بشر می‌باشد. این حق در واقع انعکاس‌دهنده ارزش‌های والایی همچون حق حیات، حق سلامتی و حق زندگی با استاندارد می‌باشد و ارتباط تنگاتنگی با پیش‌شرط‌های تداوم حیات نسل کنونی و نسلهای آینده دارد. به واقع، این حق متناسب با اقتضائات جمعی است و امروزه ضرورت مطرح شدن این حق، موجب گردیده تا توجه بیشتری نسبت به آن صورت گیرد. در همین راستا بسیاری از اسناد بینالمللی اعم از الزام‌آور و غیر الزام-آور نظیر اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی و میثاق حقوق اقتصادی اجتماعی و فرهنگی به صورت صریح و تلویحی حق بر محیط زیست سالم را مورد تأکید قرار داده اند. در این مقاله که با روش توصیفی- تحلیلی صورت پذیرفته، سعی گردیده است که به بررسی و شناخت این حق با تأکید بر حقوق بشر بپردازیم. نتایج پژوهش حاضر بیان کننده این مسئله داست که علیرغم این که قوانین متعددی در راستای حفظ محیط زیست تصویب شده و در هر کدام از اسناد بین المللی به نوعی بر حق بر محیط زیست تأکید داشته‌اند، آن چنان که باید کافی نبوده است. لذا این امر مستلزم تلاشی جهانی و فراگیر برای دستیابی به یک ایده‌ال در این خصوص می‌باشد.
_|الف. فارسی
1 .افتخار جهرمی، گودرز و رضائی، علیرضا )13٩5« ،)همگرایی حقوق محیط زیست و حقوق بشر؛ با نگاهی به فقه
اسالمی«، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسالم و غرب، سال سوم، شماره 1 ،بهار، صص 32 -1 .
2 .امیری، مجاهد؛ رئیسی، لیال و راعی، مسعود )13٩٩« ،)اجرای تعهدات کشورها نسبت به حق بر محیط زیست سالم
)مطالعه موردی سند الگوی اسالمی ایرانی پیشرفت(«، فصلنامه مطالعات بین المللی، سال هفدهم، شماره 3 ،صص 155-
.135
3 .بابایی مهر، علی )1401« ،)حمایت از محیط زیست جنگل در مخاصمات مسلحانه بر پایه حقوق بشر بین الملل«،
فصلنامه مطالعات بینالمللی، سال هجدهم، شماره 4 ،بهار، صص 120-105.
4 .پورهاشمی، سید عباس؛ تقوی، لعبت، خلعتبری، یلدا و زارعی، سحر )13٨٩« ،)آلودگی هوای تهران و حق شهروندان
بر محیط زیست سالم«، فصلنامه پژوهشهای حقوقی، نیمسال دوم، شماره 1٨ ،تابستان، صص 202 -1٧5 .
5 .پیری، مهدی و شاهمحمدی، محمد )1401« ،)شناسایی و اولویتبندی اصول حقوق محیط زیست با رویکرد مدل-
سازی ساختاری تفسیری«، فصلنامه حقوق فناوریهای نوین، دوره سوم، شماره ۶ ،پائیز و زمستان، صص 111-٩5.
۶ .جاللیان، عسکر )1400« ،)تحلیل فقهی– اخالقی"حق بر محیط زیست سالم" به عنوان یک حق انسانی«، فصلنامه
پژوهشهای اخالقی، سال دوازدهم، شماره 1 ،پائیز، صص 122 -105 .
٧ .حبیبی، محمدحسن )13٨2« ،)حق برخورداری از محیط زیست سالم به عنوان حق بشریت«، محله دانشکده حقوق و
علوم سیاسی، شماره ۶ ،تابستان، صص 1٧0-131 .
٨ .حسینی، سید محمد و محمدی، مهرداد )13٩۶« ،)واکاوی حق بشر بر محیط زیست«، فصلنامه حقوق بشر اسالمی، سال
ششم، شماره 12 ،بهار و تابستان، صص 15٩ -12٧.
٩ .حکیمی، پویا؛ آرش پور، علیرضا و رئیسی، لیال )13٩٨« ،)راهکارهای حقوقی حمایت از محیط زیست در مخاصمات
مسلحانه در حقوق بین الملل و حقوق اسالمی«، فصلنامه پژوهشهای سیاسی جهان اسالم، سال نهم، شماره 2 ،تابستان،
.243-2۶5 صص
10 .خسروی، حسن )13٩5« ،)حق بر محیط زیست سالم در پرتو حکمرانی مطلوب«، فصلنامه اخالق زیستی، سال ششم،
.12٧-144 صص، 20 شماره
11 .راسخ، محمد و عامری، فائزه )13٩2« ،)رویکرد نظری به مفهوم »حق نسل سوم««، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال
پانزدهم، شماره 3٩ ،بهار و تابستان، صص 1٩3 -1۶٧ .
12 .رضائی، رامین )13٩٧« ،)نگاهی به جایگاه و ماهیت حق بر محیط زیست سالم در حقوق بشر بینالملل«، فصلنامه
حقوق محیط زیست، سال سوم، شماره 1 ،صص 35 -2٨ .
13 .علیدادی شمسآبادی، محمد؛ نصیری، علی و صفی، سعید )13٩٨« ،)مقایسهی تطبیقی حق محیط زیست سالم در سیرە-
ی نبوی و علوی با حقوق اساسی در جمهوری اسالمی ایران«، فصلنامه تاریخ و فرهنگ، سال پنجاه و یک، شماره 2 ،
پائیز و زمستان، صص 2۶4 -245 .
فصلنامه دستاوردهای نوین در حقوق عمومی، سال دوم، شماره هشتم، زمستان1402
96
14 .فهیمی، عزیزاله و مشهدی، علی )1401«،)تحلیل مبانی و قواعد فلسفی- کالمی حق بر محیط زیست: مطالعه تطبیقی
در حقوق معاصر وحقوق اسالم«، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسالم و غرب، سال نهم، شماره 2 ،تابستان، صص 23٨-
.213
15 .قدیر، محسن )13٩4« ،)حق بر محیط زیست از منظر حقوق بشر بینالمللی و اسالم«، فصلنامه پژوهش تطبیقی در حقوق
اسالم و غرب، سال دوم، شماره 2 ،صص 124-٩٩ .
1۶ .محمدحسین، رمضانی قوام آبادی و شفیق فرد، حسن )13٩5« ،)توسعه پایدار و حق بر محیط زیست سالم: چشم انداز
نسلهای آینده«، فصلنامه سیاست جهانی، سال پنجم، شماره 1 ،بهار، صص 2٧1-241.
1٧ .مسائلی، محمد )13٧3« ،)نسل جدید حقوق بشر«، فصلنامه سیاست خارجی، سال ششم، شماره 1.
1٨ .مشهدی، علی )13٨٩« ،)حق برخورداری محیط زیست سالم در حقوق فرانسه«، فصلنامه پژوهشهای حقوقی، نیمسال
دوم، شماره 1٨ ،صص 2٩۶ -2٧٧.
1٩ .منصورخانی، فریده؛ میرعباسی، سیدباقر، عسگرخانی، ابومحمد و مرادی، مریم )13٩٧« ،)بررسی ماهیت و محتوای حق بر
محیط زیست«، فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، سال اول، شماره 4 ،زمستان، صص 330 -310 .
20 .موالیی، یوسف )13٨۶« ،)نسل سوم حقوق بشر و حق محیطزیست سالم«، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم
سیاسی، دوره سی و هفتم، شماره 4 ،صص 2٧3-2٩۶.
21 .نادری، شیما و مطلبی، مجید )1401« ،)حمایت کیفری از حق بر محیط زیست«، فصلنامه تمدن حقوقی، دوره پنجم،
شماره 1 ،بهار، صص ۶٩ -4٩ .
22 .نادری، شیما )1400« ،)اهداف توسعه پایدار سند 2٠3٠ راهکار حفاظت محیط زیست دریایی خلیج فارس«، چاپ
اول، تهران: انتشارات مجد.
23 .نجفی، زین العابدین و نجفی، زهره )13٩٩« ،)تزاحم حق بر محیط زیست انسان با حق بر توسعه از منظر شریعت«،
فصلنامه انسان پژوهی دینی، سال هفدهم، شماره 43 ،بهار و تابستان، صص 4٧ -25 .
24 .همت زاده، لیال )1401« ،)حق بر محیط زیست سالم به عنوان بخشی از نسل سوم حقوق بشر )حقوق همبستگی(«،
فصلنامه کاربرد شیمی در محیط زیست، سال سیزدهم، شماره 4٩ ،بهار، صص ۶2-5٧ .
ب. انگلیسی
1. Anoukaha (F.) (2002). «le droit à l'environnement dans le système de Africain de
protection de droit de l'homme», Dschang.
2. Merriam-Webster Dictionary (2019). Environment, March 29, at:
https://www.merriam- webster.com/dictionary/environment
3. The Cairo Declaration on Human Rights. (2021). The Cairo Declaration of the
Organization of Islamic Cooperation on Human Rights, Organization of Islamic
Cooperation, |_
