واکاوی عقلی مفهوم جهاد از دیدگاه فارابی
الموضوعات : کاوش های عقلی"عصمت سوادی 1 , هرمز اسدی کوه‌باد 2 , کیامرث منصوری 3
1 - گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران غرب، تهران. ایران.
2 - گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد رامهرمز، دانشگاه آزاد اسلامی، رامهرمز، ایران.
3 - دانشجوی دکتری تخصصی گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد رامهرمز، ایران.
الکلمات المفتاحية: فلسفه, واژگان کلیدی: جهاد, مدینه فاضله, فارابی,
ملخص المقالة :
چکیده:درطول تاریخ اندیشه، مفهوم جنگ و جهاد از منظرگاه‌های مختلف موردنظرورزی قرارگرفته است. دراین میان فلسفه‌ی سیاسی را می‌توان یکی از مهم‌ترین و فراگیرترین این منظرها درباره‌ی جهاد اسلامی دانست. آرای فارابی به‌عنوان مؤسس فلسفه‌ی سیاسی اسلامی درباب جهاد را می‌توان دراین‌راستا ارزیابی کرد. فارابی در زمانه و زمینه‌ای می‌زیسته است که مفهوم جنگ –مفهومی که بیشترین قرابت را با مفهوم جهاد دارد - و لازمه‌های اندیشه‌ای و عمل‌گرایانه آن ملموس بوده است. ازاین‌رو می‌توان گفت فارابی جنگو جهاد را به‌خوبی حس کرده و اهمیت آن را در تکمیل گونه‌ای فلسفه سیاسی به‌درستی درک کرده بود. نظریه جنگ فارابی ازجمله نظریه‌هایی است که روایی و ناروایی جنگ‌ها را معطوف به‌غایت، مورد داوری قرار می‌دهد؛ و ابزار فعل در رتبه‌های بعدی اهمیت قرار می‌گیرد. غایتِ جنگ، شکل‌گرفته بر اساس هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و اخلاق شناسی انسانِ فارابی است. به عبارتی انسانی واجد چنین شئون فلسفی برای رسیدن به‌غایت و سعادت حقیقی خود گاهی دست به ابزار جنگ و جهاد می‌برد، تا بتواند با اصلاح نفوس و ارواح سعادت این جهانی و آن جهانی ملت را تضمین کند. درنهایت جهاد نزد فارابی همچون ابزاری است که درصورت حمل آن توسط رئیس اول مدینه تبدیل به عصای موسی جهت شکافتن سختی‌ها و ناعدالتی‌ها و حفظ خیرات و فضایل برای تحقق سعادت حقیقی اهالی و مدینه می‌شود.
ارسطو، اخلاق نیکوماخوس، ترجمه محمدحسن لطفی، تهران، انتشارات طرح نو، 1378 ش.
اسکینر، کوئنتین، بینش‌های علم سیاست: در باب روش، ترجمه فریبرز مجیدی، تهران، انتشارات فرهنگ جاوید، 1393 ش.
الفارابی، محمدبن محمد، آراء أهل المدينة الفاضلة و مضاداتها، مصحح علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1995 م.
الفارابی، محمدبن محمد، تحصیل السعادة، فی الأعمال الفلسفیة، مصحح جعفرآلیاسین، بیروت، دار المناهل، 1413 ھ.
الفارابی، محمدبن محمد، تحصیل السعادة، مصحح علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1995 م.
الفارابی، محمدبن محمد، تلخیص نوامیس أفلاطون، فی أفلاطون في الإسلام، مصحح عبدالرحمن بدوی، بیروت، دار الأندلس، 1418 ھ.
الفارابی، محمدبن محمد، فصول منتزعة، مصحح فوزی متری نجار، تهران، مکتبة الزهراء، 1405 ھ.
الفارابی، محمدبن محمد، الملة و نصوص أخری، مصحح محسن مهدی، بیروت، دار المشرق، 1991 م.
الفارابی، محمدبن محمد، السیاسة المدنیة، مصحح علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1996 م.
الماوردی، ابوالحسن علی بن‌محمد، الأحکام السلطانیة، مصحح احمدجاد، قاهرة، دارالحدیث، 1427 ھ.
فارابی، محمدبن محمد، فصول منتزعة، ترجمه و شرح حسن ملکشاهی، تهران، انتشارات سروش، 1382 ش.
فارابی، محمدبن محمد، انديشه‌های اهل مدينه فاضله، ترجمه و تحشیه سیدجعفر سجادی، تهران، کتابخانه طهوری، 1359 ش.
کلینی، محمدبن یعقوب، الکافى، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1407 ھ.
Al-Farabi: The Political Writings: Philosophy of Plato and Aristotle, Translated with introductions by Muhsin Mahdi, New York, The Free Press of Glencoe, 1962.
Al-Farabi: The Political Writings: “Selected Aphorisms” and Other Texts, Translated and annotated by Charles E. Butterworth, Ithaca,NY, Cornell University Press, 2001.
Brague, Remi, The Legend of the Middle Ages: Philosophical Explorations of Medieval Christianity, Judaism and Islam, Translated by Lydia G. Cochrane, Chicago, University of Chicago Press, 2009.
Butterworth, Charles E, “Al-Fârâbî’s Statecraft: War and the Well- Ordered Regime”, Cross, Crescent, and Sword, ed. Johnson and Kelsay, 79–100, New York, Greenwood Press, 1990.
Cucarella, Diego Sarrio, “Jihad and the Islamic Philosophers: Al-Farabi as a case study”, Encounter: Documents for Muslim–Christian Understanding 354: 2-19, 2010.
Kraemer, Joel L, “The Jihâd of the Falâsifa”, Jerusalem Studies in Arabic and Islam 10: 288–324, 1987.
Lambton, Ann K. S, State and Government in Medieval Islam, Oxford, Oxford University Press, 1981.
Mahdi, Muhsin, “Man and His Universe in Medieval Arabic Philosophy”, L'homme et son univers au moyen age, ed. Christian Wenin, Louvain-IaNeuve, 1986.
Parens, Joshua, An Islamic Philosophy of Virtuous Religions: Introducing Al-Farabi. Albany: State University of New York Press, 2015
Rosenthal, Erwin I. J, Political Thought in Medieval Islam, Cambridge: Cambridge University Press, 1962.
Walzer, R. (1985). Introduction & Commentary in R. Walzer ed. Al-Farabi On The Perfect State: Abu Naser Al-Farabi’s Mabadi’ Ara’ Ahl Al-Madina Al-Fadila. Oxford, Clarendon Press. 1-36, 331-503.
