بررسی کیفیت معرفتی در مکاشفات روزبهان و مقایسه آ با تجربه دینی از دیدگاه ویلیام جیمز
الموضوعات : کاوش های عقلی"فرهاد فرضی 1 , عبدالرضا مظاهری 2 , انشاءالله رحمتی 3
1 - دانشجوی دکتری گروه فلسفه و ادیان و عرفان ، واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ، ایران
2 - استاد گروه فلسفه و ادیان و عرفان، واحد تهران مرکزی ، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران ، ایران
3 - استاد گروه فلسفه و ادیان و عرفان ، واحد تهران مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، تهران ، ایران
الکلمات المفتاحية: ویلیام جیمز, کیفیت معرفتی, تجربه دینی, روزبهان بقلی, تجربه عرفانی, واژگان کلیدی: مکاشفات,
ملخص المقالة :
چکیده: در عرفان اسلامی – مکاشفه مساله مهم و مورد توجه خاص و ویژه ای بوده و هست زمانی که عارف بر اثر تهذیب نفس و ریاضتی که از سوی مرشد و پیر به اوالقا می شود و به حالات و مقاماتی دست یافت در واقع واحد مکاشفاتی شده است. کشف و شهود در عرفان به معنای اطلاع بر معنای غیبی و امور حقیقی است که در ماورای حجاب است، از روی وجود وجدان آن‌ها به گونه‌ای که مکاشف متحقق به حقیقت مکشوف گردد یعنی همان مقام حق الیقین و یا از روی شهود و رؤیت که همان مقام عین الیقین است.از مسائل مهم در فلسفه عرفان، شناخت تجربه عینی است. تجربه دینی مواجهه درونی و شهودی با امر قدسی است. ویلیام جیمز معتقد است که احساسات، ثابت‌ترین و بنیادی‌ترین عناصر هستند. در نگاه او تجربه دینی، تجربه‌ای است که فاعل، آن را دینی می‌فهمد. ویژگی‌های تجربه دینی، براساس نظریۀ ویلیام جیمز عبارتند از: توصیف ناپذیری، کیفیت معرفتی، زودگذری و حالت انفعالی این تحقیق به بررسی یکی از مهم ترین این ویژگی ها یعنی کیفیت معرفتی در مکاشفات روزبهان و مقایسه آن با تجربه دینی از نگاه ویلیام جیمز خواهد پرداخت.روش تحقیق: روش این مطالعه توصیفی- تحلیلی می‌باشد و روش گردآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه‌ای است و از کتاب، مقاله، نرم‌افزار استفاده شد. همچنین ابزارگردآوری اطلاعات فیش‌برداری می‌باشد.
1. آذربایجانی، مسعود؛ موسوی، مهدی. (1385). درآمدی بر روانشناسی دین. هران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
2. آلستون، ویلیام. (1383). تجربه دینی، ترجمه مالک حسینی. تهران: هرمس.
3. ابن عربی، محی الدین. (بی تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار صادر.
4. ایزدپناه، عباس؛ دست مرد، مرضیه. (1398). تحلیل جامعه شناختی دین و روان در پرتو مکتب فکری ویلیام جیمز. فصلنامه علوم اجتماعی، شماره 3.
5. ارنست، کارل. (1377). روزبهان بقلی، ترجمه مجدالدین کیوانی. تهران: مرکز.
6. ارنست، کارل. (1382). روزبهان بقلی (تجربه عرفانی و شطح ولایت در تصوف ایرانی)، ترجمه و تعلیقات کورس دیوسالار. تهران: امیرکبیر.
7. آشتیانی ، سید جلال الدین (1370)شرح مقدمه قیصری بر خصوص الحکم تهران: امیرکبیر
8. بلند همتان، کیوان؛ نقیب زاده، میر عبدالحسین. (1388). تجربه دینی از منظر جیمز. فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه قم، شماره 3.
9. بقلی شیرازی، روزبهان. (1366). عبهر العاشقین، تصحیح هنری کربن و محمد معین. تهران: منوچهری.
10. بقلی شیرازی، روزبهان. (1393). کشف الاسرار و مکاشفات الانوار، تصحیح و مقدمه مریم حسینی. تهران: سخن.
11. بقلی شیرازی، روزبهان. (1337). عبهرالعاشقین؛ تصحیح هانری کربن و محمد معین. تهران: انجمن ایران شناسی فرانسه.
12. بقلی شیرازی، روزبهان. (1426). مشرب الارواح؛ تصحیح کیالی عاصم ابراهیم. بیروت: نشر دارالکتب العلیه.
13. بقلی شیرازی، روزبهان. (1382). شرح شطحیّات، تصحیح هانری کربن. تهران: طهوری.
14. پترسون، مایکل. (1376). قل و اعتقاد دینی، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی. تهران: انتشارات طرح نو، چاپ اول.
15. پراودت فوت، وین. (1377). تجربه دینی، ترجمه عباس یزدانی. قم: موسسه طه، چاپ اول.
16. تمدن ، الهام ، نصر اصفهان ، محمد رضا (1397)کشف و شهود درمشرب عرفانی و روزبمان بقلی ، اندیشه دینی ، دوره 18، شماره69 ص 21-52)
17. تالیافرو، چارلز. (1382). فلسفه دین در قرن بیستم، ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: سهروردی.
18. ترمذی، محمد بن علی. (1428). ختم الاولیاء، تصحیح عثمان اسماعیل یحیی. بیروت: مهد الاداب الشرقیه، چاپ دوم.
19. تهانوی، محمد اعلی بن علی. (1862). کشاف اصطلاحات الفنون. بی جا: کلکته.
20. جامی، نورالدین عبدالرحمان. (1370). نفحات الانس؛ تصحیح محمود عابدی. تهران: اطلاعات.
21. ویلیام جیمز ، تنوع تجربه دینی ، ترجمه حسین کیانی تهران ، حکمت
22. جیمز، ویلیام. (1372). دین و روان، ترجمه مهدی قائنی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ دوم.
23. جلالی ، علی و دیگران ( 1392) ، تحلیل فرآیند تجربه ی فانی شیوه ای در کشف بن مامیر ، تجربه های ادیان و عرفان شماره 2
24. حسینی، مالک. (1389). درباره تجربه دینی. تهران: انتشارات هرمس، چاپ اول.
25. حسینی، مریم. (1383). از غزنه تا شیراز، بحثی در باب آثار سنایی غزنوی بر مکتوبات روزبهان بقلی شیرازی. فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا (س)، شماره 48.
26. راغب اصفهانی. (1375). المفردات فی غریب القرآن؛ تحقیق صفوان عدنان داوودی. قم: ذوی القربی.
27. رحیمیان، سعید. (1383). مبانی عرفانی نظری. تهران: سمت.
28. زرین کوب، عبدالحسین. (1388). جستجو در تصوف ایران. تهران: امیرکبیر.
29. سروش، عبدالکریم. (1378). بسط تجربه نبوی. تهران: صراط
30. سراج طوسی، ابو نصر. (1380). اللمع فی التصوف. مصر: دارالکتب الحدیثه
31. ستاری، جلال. (1398). کتاب عشق صوفیانه. تهران: انتشارات مرکز
32. سیدان، الهام. (1394). مبانی نظری مراحل سیر و سلوک در مشرب الارواح روزبهان بقلی. ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا (س)، شماره 11.
33. شیروانی، علی. (1386). مبانی نظری تجربه دینی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، چاپ اول.
34. صمدیانی، غلامرضا؛ تقوی، محمد. (1395). بررسی تجربه های عرفانی در عبهرالعاشقین بر اساس فعل: رویکرد نقشگرا. پژوهش های ادب عرفانی، شماره 1.
35. طباطبایی، سید محمد حسین. (1390). تفسیر المیزان، جلد 8؛ ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
36. طاهری، نجمه؛ امیری خراسانی، احمد. (1392). بررسی انواع مکاشفات عرفانی در مثنوی معنوی. مجله شعرپژوهی دانشگاه شیراز، سال 5، شماره2.
37. عطار نیشابوری. (1355). تذکره الاولیاء؛ تصحیح محمد استعلامی. تهران: زوّار.
38. قونوی،صدرالدین. (1371). فکوک، ترجمه خواجوی . تهران: مولا.
39. قیصری، داوود. (1375). شرح فصوص الحکم؛ تحقیق سید جلال الدین آشتیانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
40. قیصری، محمد داوود. (1375). شرح فصوص الحکم، تصحیح جلال الدین آشتیانی. تهران: علمی و فرهنگی.
41. کاشانی، عزالدین محمد بن علی. (1367). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، تصحیح استاد همایی. تهران: هما.
42. کاشانی، عبدالرزاق. (1370). اصطلاحات الصوفیه. قم: طبع بیدار.
43. کاشانی، عزالدین محمود. (1382). مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. اهتمام عفت کرباسی و برزگر خالقی. تهران: زوار.
44. فروزانفر، بدیع الزمان. (1386). مقاله سعدی و سهرودی. همایش بزرگداشت زنده یاد استاد بدیع الزمان فروزانفر، 30/11/1386
45. فولادی، علیرضا. (1387). زبان عرفان. قم: فرا گرفت.
46. مظاهری ، عبدالرضا(1397) وحی و تجربه دینی از دیدگاه ابن عربی و روشنفکران دینی معاصر، تهران : نفخات
47. ملکیان، مصطفی. (1381). راهی به رهایی. تهران: نگاه معاصر.
48. میلادی، غرشته؛ وفایی، عباسعلی. (1397). بررسی نقشگرایانه تجربه های عرفانی در رویانوشت های شهودی کشف الاسرار و مکاشفات الانوار. پژوهش های ادب عرفانی، شماره 2).
49. هجویری، علی بن عثمان. (1386). کشف المحجوب؛ مقدمه و تصحیح و تعلیقات محمود عابدی. تهران: سروش.
1. James, William (1897) The will to believe, and other essays in popular
2. Jemes, W. (2002). The Varieties of Religious Experience, (Centry Edition), Newyork: The Gilford Press.
3. Jemes, William. (1902). The Varieties of Religious Experience, New York, London: Green.
4. James, William. (2012/1391SH). Tanavvo'-e tajrobeh dini (The varieties of religious experience). Tr. by Hossein Kiani. 1st ed. Tehran: Hekmat.
5. philosophy;in his collected Writings 1878-1899. selected by Gerald Myers (1992) New York: The library of America.
