بازتاب گیاهان دارویی در دیوان خاقانی

الموضوعات :

فاطمه مدرّسی ¹ , فوزیه فتّاحی قاضی ²

1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ارومیه
2 - دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی

تاريخ الإرسال : 26 الأربعاء , ذو القعدة, 1431 تاريخ التأكيد : 16 السبت , ربيع الأول, 1432 تاريخ الإصدار : 19 الأحد , جمادى الثانية, 1432

الکلمات المفتاحية: طب, گیاهان دارویی, درمان, Medicinal Plants, خاقانی, Medicine, Khaghani, therapy,

ملخص المقالة :

یکی از بارزترین ویژگی های سبک آذربایجانی- که خاقانی از نامدارترین شعرای این سبک است – انعکاس معلومات و معارف گویندگان در آثار آنهاست. نمایندگان این سبک عموماً افرادی آگاه و مطلع از علوم و هنرهای متداول در روزگار خویش بوده اند و به نظر می رسد خاقانی از این نظر سرآمد شاعران دیگر باشد. عشق و اشتیاقش به درج تمامی دانسته هایش در شعر خویش، دیوان او را به صورت دایره المعارفی از علوم و فنون گوناگون درآورده است. کمتر قطعه شعری از دیوان حجیم خاقانی می توان یافت که از نام بیماری ها و گیاهان دارویی و شیوه های درمانی آن ها اعم از خرافی و یا علمی خالی باشد، چنان‌که اطلاعات خاقانی از مسایل پزشکی و درمانی روزگار خود بسیار بالاتر و وسیع تر از سایر شاعران بوده است. هدف از نگارش این مقاله آن است تا به این واقعیت پی ببریم که گذشتگان ما تا چه اندازه به طبیعت و درونمایه ی آن که شامل درختان و گل ها و گیاهان می‌شود توجه کرده اند، و از آن بهره گرفته اند و به این نتیجه برسیم که خاقانی نیز هم‌چون دیگر شعرای معاصر خود به علوم و فنون زمان خود وقوف کامل داشته و به راستی لقب حکیم برازندۀ اوست. این مقاله برآن است تا شمّه ای از اطلاعات خاقانی را در مورد گیاهان دارویی برشمارد.

المصادر:

1. ابن سینا، حسین بن عبدالله، (1387)، قانون، ترجمه عبدالرحمان شرفکندی (هه‌ژار) ،چ8، تهران، سروش.


2. افسر خیاوی، محمد علی، (1384)، دایره المعارف گیاهان داروئی ،چ 3،  تبریز ، زر قلم.


3. اودی،پنه لوپ، ( 1380 )، درمانگر سبز، ترجمه­ی احمد بردبار، تهران ، یاهو.


4. پوردرگاهی، ابراهیم، ( 1377 )، شهربندان بلا ( شرح ده قصیده از مراثی خاقانی )، تبریز ، آیدین.


5. خاقانی، افضل الدین بدیل، ( 1387) دیوان خاقانی،چ2 ، تهران ، مرکز.


6. خسروی، مهدی، ( 1383 )،گیاهان دارویی، چ 7، تهران ، محمد.


7. خضری، سید شهاب، ( 1387)، فرهنگ گیاهان دارویی ،چ 2 ، تهران، سیمرغ.


8. دریایی، محمد رسول، ( 1387 )، طب معجزه گیر گیاهی، تهران ، سفیراردهال.


9. رجحان، محمد صادق، ( 1359 )، شفا با گیاهان دارویی، تهران ، حیدری.


10. رحیمی­نیا، مصطفی، ( 1387 )، فرهنگ مصوّر گیاهان دارویی، تهران، اشکذر.


11. زرگری، علی، ( بی تا )، گیاهان داروئی، ج1، تهران ، دانشگاه تهران.


12. زمرّدی، حمیرا، ( 1387 )، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران ،زوّار.


13. سجادی، ضیاءالدین، (1387)، برگزیده اشعار خاقانی شروانی،چ2، تهران ، جامی.


14. کزازی، میرجلال الدین، ( 1388)، گزارش دشواری های دیوان خاقانی، چ 5 ، تهران ، مرکز.


15. کیانی، کاظم،(1386 )، اطلس مصوّر گیاهان دارویی،چ2، تبریز ،زرقلم.


16. معدن کن، معصومه، ( 1382) بزم دیرینه عروس ( شرح پانزده قصیده از دیوان خاقانی ) ، چ4 ، تهران ، مرکز.


17. معدن­کن، معصومه، ( 1375 )،نگاهی به دنیای خاقانی، تهران ، دانشگاهی.


18. میرحیدر، حسین، ( 1383) معارف گیاهی،چ 6 ، تهران ، فرهنگ اسلامی.


19. نظامی، الیاس بن یوسف،(1387)، کلیات خمسه حکیم نظامی گنجوی،چ 2 ، تهران ، صفی علیشاه.