مفهـوم جبـر و اخـتیار در منظومۀ فکری عین‌القضات همـدانی با تأکید بر(تمهیدات، نامه‌ها، یزدان شناخت و لوایح) با محوریت کلامی و عرفانی
الموضوعات :
ولی اله اسماعیل پور
1
(
کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه پیام نور
)
الکلمات المفتاحية: عین‌القضات, جبر و اختیار, کلام اسلامی, نامه‌ها, تمهیدات, determinism, Freewill, theology Islamic, &lsquo, Iyn al-Quzzāt&rsquo, s, Tamhīdāt, Nāmi-hā,
ملخص المقالة :
مسئلۀ جبر و اختیار یا حریّت اراده در کنار موضوعاتی چون امامت، حسن و قبح، تشبیه و تنزیه، و ... از مفاهیم پر‌بسامدی است که در حوزۀ کلام، فلسفه و عرفان اسلامی پژوهش‌های وسیعی را به خود اختصاص داده است. این مسئله، از کهن‌ترین و مناقشه آمیزترین مباحثی است که در طی اعصار، نظر متکلمان، فیلسوفان و عارفان بزرگ اسلامی را به خود جلب کرده است. لذا، نظر به اهمیت و گستردگی حوزۀ جبر و اختیار و همچنین وجود ابعاد ناشناخته در این زمینه، این مقاله بر آن است تا نگاه عین‌القضات همدانی را دربارة مفهوم جبر و اختیار در متون منثور عرفانی فارسی در دو حوزۀ عاشقانه و کلامی – فلسفی بررسی کند. امّا، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که در افق دید عین‌القضات، آیا انسان در چنبر جبر است یا در دایرۀ اختیار؟ برآیند تحقیق نشان می‌دهد که عین‌القضات در حوزۀ عشق، به جبر مطلق عاشقانه – عارفانه، و در حوزۀ کلامی – فلسفی به هر‌سه مسئلۀ جبر، اختیار و امرٌ َبینَ الاَمرَین ملتزم است. روش پژوهش حاضر، تحلیلی-توصیفی و به شیوة کتابخانه‌ای است.
_||_
