جامعه‌شناسی ادبیات غنایی در منظومه‌ی «لیلی و مجنون» نظامی گنجوی با تکیه برآراء لوکاچ، بوردیو و آدورنو

الموضوعات :

مریم ذاکری ¹ (دانشگاه آزاد تبریز)
کامران پاشائی فخری ( نویسنده مسئول) ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
پروانه عادل زاده ³ (دانشیار دانشگاه ازاد تبریز)

تاريخ الإرسال : 24 السبت , رمضان, 1444 تاريخ التأكيد : 29 الخميس , رمضان, 1444 تاريخ الإصدار : 08 الأربعاء , جمادى الأولى, 1445

الکلمات المفتاحية: لیلی و مجنون, ادبیات غنایی, جامعه‌شناسی ادبیات, سرمایه‌های چهارگانه,

ملخص المقالة :

منظومه‌‌ی لیلی و مجنون در میان داستان‌های غنایی فارسی اهمیت ویژه‌ای دارد. بررسی آن‌‌ برپایۀ ‌گونه‌های متنوع نقد، دارای اهمیت است یکی از گونه‌های مهم‌ نقد، نقد جامعه‌شناختی و نظریه‌محور است، این پژوهش، اثر پیشگفت را بر پایۀ نظریات دانشوران جامعه‌شناسی با تأکید بر آرای جورج لوکاچ، پی‌یر بوردیو و تئودور آدورنو مورد بررسی قرار داده ‌است. مسئله آن تحلیل درونمایۀ غنایی اثر بر اساس ذهنیات، عینیات، دگرگونی‌های اجتماعی، خصلت‌های جمعی، نظریه‌های کنش، تمایز فرهنگی و سرمایه‌های چهارگانه است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است از این طریق، چیستی و چرایی جلوه-های جامعه‌شناختیِ ادبیات غنایی، ویژگی‌های غنایی و جغرافیای فرهنگی اثر یادشده به صورت مجزا و سنجشی با یک‌دیگر، ماهیت ادبیات غنایی مولود این اثر، نوع زیست‌مندی و بستر کنش‌های غناییِ همگون و متضاد شخصیت‌های داستان‌ها، آبشخور فرهنگی، تمایزات فرهنگی جامعۀ حقیقی و جامعۀ درونی داستان‌، بازکاوی و یافته‌های نوینی حاصل شد، یافته‌ها نشان می‌دهد: پدیدارهای داستان تک‌ساختی نیستند به عینیات، جهان‌بینی، ذهنیات شاعر و ایدئولوژی گروه‌های اجتماعی عصر پیدایش منظومه‌ که خود را در قالب داستان نشان داده‌اند مرتبط‌اند. خلق این منظومه‌‌ی غنایی نتیجۀ تقاضا، اشتیاق و خصلت‌های جمعی جامعۀ عصر پیدایش است و بین میزان و چگونگی کاربست سرمایه‌های شخصیت‌های اصلی با میزان کامیابی و ناکامی آن‌ها رابطۀ همبستگی وجود دارد.

المصادر:

منابع و مآخذ

ادیبی،حسین(1354). جامعه‌شناسی طبقات اجتماعی. تهران: دانشگاه تهران.

باتامور، تام (1380). مکتب فرانکفورت. مترجم حسینعلی نوذری، تهران: نشرنی.

بوردیو، پی‌یر(1380). نظریه کنش: دلائل عملی و انتخاب عقلانی. ترجمه مرتضی مردیها. تهران: نقش و نگار.

بوردیو، پی‌یر(1399). تمایز. نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی. ترجمه: حسن چاوشیان. تهران: نشرنی

بوردیو، پی­یر(2010). سلطۀ مردانه. مترجم رحیم هاشمی. بی‌جا: بی‌نا.

پوینده، محمدجعفر(1381). درآمدی بر جامعه‌شناسی ادبیات. تهران: چشمه.

جی، مارتین(1984). گزیده کمبریج در باب آدورنو. تصحیح تام هان. کمبریج: انتشارات دانشگاه کمبریج

دستعیب، عبدالعلی(1378). در آیینه نقد. تهران: حوزه هنری.

ساروخانی، باقر( 1375). درآمدی بر دایرۀالمعارف علوم اجتماعی. تهران: نشر کیهان.

سعیدی سیرجانی، علی اکبر( 1367). سیمای دو زن ( شیرین و لیلی در خمسه نظامی). تهران: نشر نو.

سلیمانی، محسن(1374). تاملی در باب داستان. ج2، تهران: انتشارات امیرکبیر.

شمیسا، سیروس(1373). انواع ادبی. چاپ دوم، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس(1386). سبک شناسی شعر. ویرایش دوم، تهران: میترا.

فروم، اریک (1376). هنر عشق ورزیدن، مترجم پوری سلطانی، تهران: نشر مروارید.

فکوهی، ناصر(1394). تاریخ اندیشه و نظریه‌های انسان ‌شناسی. تهران: نشر نی.

فورستر، ادواردمورگان( 1375). جنبه‌های رمان. ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات نگاه.

کینگ، ساموئل(1353).جامعه‌شناسی. ترجمه مشفق همدانی، تهران: سیمرغ.

گورویچ، ژرژ(1357).مطالعه درباره طبقات اجتماعی. ترجمه باقر پرهام، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.

لوکاچ، جورج( 1395). نقد و فرهنگ. ترجمه اکبر معصوم بیگی، تهران: موسسه انتشارات نگاه.

مارکس، کارل؛ فریدریش. انگلس( 1888م).مانیفست. لندن: بی‌نا.

مهدی‌پور عمرانی، روح الله(1386). آموزش داستان نویسی. تهران: انتشارات تیرگان.

نظامی‌گنجوی، الیاس(1376). کلیات حکیم نظامی گنجوی، خسرو و شیرین.ج1 ج2، تصحیح و تحشیه از حسن وحید دستگردی، چ دوم. تهران: مؤسسه مطبوعات عطایی.

وسنو، روبرت(۱۳۹۹). جامعه‌شناسی فرهنگ (نظریه‌ای دربارۀ رابطه اندیشه و سـاختار اجتماعی). ترجمه مصطفی مهرآیین، تهران: نشر کرگدن.

مقالات

فاضلی، نعمت‌الله( 1374). درآمدی بر جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، دوره 4، شماره 7و8 ، صفحات 133ـ 7 .

Refrences

 Adibi, Hossein (1354). Sociology of social classes. Tehran: University of Tehran.2-2-Battamore, Tom (2008). Frankfurt School. Translated by Hossein Ali Nozri, Tehran: Nashrani.

 Bourdieu, Pierre (1380). Theory of action: practical reasons and rational choice. Translated by Morteza Mardiha.

Tehran: Naqsh and Negar.

 Bourdieu, Pierre (2019). distinctionSocial criticism of taste judgments. Translation: Hasan Chavoshian. Tehran: Nashrani

 Bourdieu, Pierre (2010). male dominanceTranslated by Rahim Hashemi. Unplaced: No place.

Poyandeh, Mohammad Jaafar (1381). An introduction to the sociology of literature. Tehran: Cheshme.

Jay, Martin (1984). Cambridge excerpt on Adorno. Edited by Tom Hahn. Cambridge: Cambridge University Press

 Dastaib, Abdul Ali (1378). In the mirror of criticism. Tehran: Art field.

 

 Sarukhani, Bagher (1375). Introduction to encyclopedia of social sciences. Tehran: Kayhan Publishing House.

 Saidi Sirjani, Ali Akbar (1367). The image of two women (Shirin and Lily in Khamse Nizami). Tehran: New Publication.

 Soleimani, Mohsen (1374). A thought about the story. Volume 2, Tehran: Amirkabir Publications.

 Shamisa, Siros (1373). Literary types. Second edition, Tehran: Ferdous.

Shamisa, Siros (2016). Poetry stylistics. Second edition, Tehran: Mitra.

 Fromm, Eric (1376). The art of loving, translated by Puri Soltani, Tehran: Marvarid Publishing.

 Fakuhi, Naser (2014). History of thought and theories of anthropology. Tehran: Ney Publishing.

Forster, Edward Morgan (1375). Aspects of the novel. Translated by Ebrahim Yonsi, Tehran: Negah Publications.

King, Samuel (1353). Sociology. Translated by Mushfaq Hamedani, Tehran: Simorgh.

 Gurevich, George (1357). Study about social classes. Translated by Baqer Parham, Tehran: Pocket Books Company.

Lukach, George (2015). Criticism and culture. Translated by Akbar Masoum Beigi, Tehran: Negah Publications Institute.

 Marx, Karl; FriedrichEngels (1888). Manifesto. London: Bina.

 Mehdipour Omrani, Ruhollah (1386). Story writing training. Tehran: Tirgan Publications.

 Nizami Ganjavi, Elias (1376). The generalities of Hakim Nizami Ganjavi, Khosrow and Shirin. Vol. 1, Vol. 2, corrected and updated by Hasan Vahid Dastgardi, ch. II. Tehran: Atai Press Institute.

 Wesno, Robert (2019). Sociology of culture (a theory about the relationship between thought and social structure). Translated by Mustafa Mehraayin, Tehran: Korgden Publishing.