قاف و البرز در بستر باورهای گذشته و حال

الموضوعات :

فضل الله رضایی اردانی ¹ , غلامرضا هاتفی اردکانی ²

1 - استادیارگروه آموزش زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.
2 - مدرس مدعو گروه آموزش زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

تاريخ الإرسال : 20 الخميس , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 30 السبت , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 24 الأربعاء , صفر, 1446

الکلمات المفتاحية: ق, البرز, اسطوره, عرفان, مشابهت, ویژگی ها.,

ملخص المقالة :

ق نام سوره‌ای با موضوع معاد است. ق در پهلوی کوف و با واژۀ قفقاز در ارتباط است. گذشتگان ذهنیّت داشته‌اند که: قاف زمین را احاطه کرده و آسمان بر آن قرار دارد و منشاء پیدایش کوه‌هاست. گاهی آن را قرارگاه فرشتگان و اَجنّه، جایگاهی از طلا، نقره و مُشک، غروب، آب حیات و محلّ سکونت سیمرغ پنداشته‌اند. زرتشتیان، آن را البرز و جایگاه ایزد مهر می‌شمردند. شهرت برخی کوه‌ها از جمله جودی، صفا، مـروه، طور سینا، زیتا و حرا و ... به علّت ارتباطی است که با پیامبران داشته‌اند. از نظر ایرانیان باستان، کوه عامل ارتباط انسان و خداوند است و در اساطیر ایرانی، البرز، مکان سنجیدن اعمال نیکان و بدان، است. در متون صوفیه، ترکیباتی که یک بخش آن قاف است مثل قاف حیرت، معرفت، صبر و ... قاف به معنای مرحله است و بعضی مانند قاف قهر، ذوالجلال، قدرت، و ... صفات خداوند، هستند. از تشابه البرز و قاف، می‌توان گفت که: انگارۀ بالندگی کوه، از اسطورۀ ایرانی البرز، به روایات اساطیری قاف، راه یافته‌است و اصالتاً اندیشه‌ای ایرانی است و دگردیسی البرز ایرانی در قاف و ادامۀ زندگی اساطیری آن، با پذیرش دین اسلام از سوی ایرانیان، بعضی جنبه‌های فرهنگ ایران اسلامی، از بدنۀ فرهنگ ایرانیان حذف نشدند بلکه به لایه‌های عمیق‌تر، پیوستند. تأثیر این دو کوه بر تزکیّه پیامبران، بزرگان و ارتباط آن با انسان و خداوند، نگارندگان را بر آن داشت تا در قالب مقاله‌ای با روش توصیفی و تحلیلی، به واکاویی ویژگی‌ها و دیدگاه‌های مختلف دربارۀ این دو کوه بپردازند.

المصادر:

منابع و مآخذ
- قرآن کریم.
- افشاری، مهران، مداینی، مهدی.(۱۳۷۷ ) هفت لشکر (طومار جامع نقالان)، ج۱، تهران
- بهار، مهرداد. (1380) بندهش. تهران. نشر توس.
- پورنامداریان، محمّدتقی.(۱۳۷۵) رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، ج۱، تهران
- داریوش، بابک، متدیّن، حشمت الله.( ۱۳۹8) «جایگاه کوه در ادبیّات ایران در گذر زمان و تأثیر مدرنیته بر آن»، مجلّۀ باغ نظر ۱۶ (۱۷) : ۷۷_۸۶ ،
- داریوش، بابک، آتشین¬بار، محمّد.( ۱۳97) «منظر نوین کوه در شعر نو فارسی، مقایسه جایگاه کوه در اسطوره‌های ایرانی با شعر نو» مجلّۀ منظر۱۰(۴۲) : ۳۲_۳۷
- دهخدا، علی اکبر. (1373) انتشارات دانشگاه تهران.
- ستوده، منوچهر.(1389) البرز کوه، بنیاد موقوفات دکترمحمود افشار.
- شعبان‌زاده، مریم و علیپور، اسماعیل.( ۱۳۹۵) اسطوره تا عرفان، بررسی تطوّر کارکردهای معنایی قاف، نشریّۀ علمی- پژوهشی پژوهش‌های ادب عرفانی (گوهر گویا) سال دهم، شمارۀ اوّل، پیاپی۳۰، صص۷۷-۱۰۰،
- طبری، محمدبن جریر.( ۱۳۶۷) ترجمۀ تفسیر طبری، چاپ حبیب یغمایی، تهران.
- عباسی، عبدالله، علیپور، اسماعیل «البرز تا قاف بررسی تطبیقی دو رشته کوه اسطوره‌ای».(۱۳۹۷) کهن‌نامه ادب پارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در دو فصلنامۀ علمی- پژوهشی سال نهم، شمارۀ دوم پاییز و صص ۵۹ -۸۰،
- عطار نیشابوری، فریدالدّین.( ۱۳۸۵) منطق‌الطّیر، چاپ محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، ‌تهران
- مختاری، محمد. (1379) اسطوره¬ی زال. تهران. نشر توس.
- مدبری، محمود، جعفری کمانگر، فاطمه.(۱۳۸۲) «کوه و تجلّی آن در شاهنامۀ فردوسی» فصلنامۀ پژوهش¬های ادبی،
- مردای¬غیاث¬آبادی، رضا. (1382) اوستای کهن. شیراز. نشر نوید.
- مطهّربن¬طاهر، مقدسی.(۱۸۹۹) البدء و التاریخ، چاپ کلمان هوار، پاریس
- معین، محمد.(1364) فرهنگ فارسی، انتشارات امیرکبیر.
- میبدی، ابوالفضل رشید‌الدین.(۱۳۶۱) کشف‌الاسرار و عده‌الابرار، ج‌۹، چاپ علی‌اصغر حکمت، تهران- نوروز، مهدی.(۱۳۸۴) مقالۀ تجلّی قاف در شعر فارسی، ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد، شمارۀ ۶ صص ۱۱۵-۱۳۰
Sources and sources
- Holy Quran.
- Afshari, Mehran, Madaini, Mehdi. (1377) Haft Lashkar (Tomar Jame Naghalan), Volume 1, Tehran
- Bahar, Mehrdad. (1380) His servant. Tehran. Publication of Tos.
- Pournamdarian, Mohammadtaghi. (1375) Code and secret stories in Persian literature, Vol. 1, Tehran
- Dariush, Babak, Matdin, Heshmatullah. (1398) "Mountain's place in Iranian literature over time and the influence of modernity on it", Bagh Nazar Magazine 16 (17): 86-77,
- Dariush, Babak, Ateshinbar, Mohammad. (1397) "The new landscape of the mountain in the new Persian poetry, comparing the position of the mountain in Iranian myths with the new poetry" Manzar Magazine 10(42): 32-37
- Dehkhoda, Ali Akbar. (1373) Tehran University Publications.
- Sotoudeh, Manouchehr. (1389) Alborz Koh, Dr. Mahmoud Afshar Endowment Foundation.
- Shabanzadeh, Maryam and Alipour, Ismail. (1395) Mythology to mysticism, a review of the development of the semantic functions of Qaf, scientific-research journal of mystical literature research (Gohar Goya), 10th year, first issue, 30 consecutive pages, pp. 77-100.
- Tabari, Mohammad Bin Jarir. (1367) Translation of Tabari's Commentary, Habib Yaghmai, Tehran.
- Abbasi, Abdullah, Alipour, Ismail "Alborz to Qaf, a comparative study of two mythical mountain ranges". (2017) Persian literature annals of the Institute of Human Sciences and Cultural Studies in two scientific-research quarters of the 9th year, issue 2, fall, pp. 59-80.
- Atar Neishabouri, Faridaldin. (2006) Logiq al-Tir, Mohammadreza Shafiei Kodkani, Tehran.
- Mokhtari, Mohammad. (1379) The myth of Zal. Tehran. Publication of Tos.
- Modbari, Mahmoud, Jafari Kamangar, Fatemeh. (2012) "Mountain and Its Manifestation in Ferdowsi's Shahnameh", Literary Research Quarterly,
- Mardai-Ghiyath-Abadi, Reza. (1382) Old Avesta. Shiraz Naveed publication.
- Motharbin-Tahir, Moghadsi. (1899) Beginning and History, published by Colman Hovar, Paris
- Moin, Mohammad. (1364) Farhang Farsi, Amirkabir Publications.
- Meybodi, Abulfazl Rashiduddin. (1361) Kashf al-Asrar and Adah al-Abrar, Vol. 9, Ali Asghar Hekmat, Tehran- Nowruz, Mehdi. (2014) Essay on the Manifestation of Qaf in Persian Poetry, Persian Literature, Islamic Azad University of Mashhad, No. 6, pp. 115-130