بازخوانی منطق گفت‌وگویی باختین در آثار صادق هدایت
الموضوعات :محبوبه خراسانی 1 , مژده خواجه کریم الدینی 2 , مرتضی رشیدی آشجردی 3
1 - ادبیات فارسی، ادبیات، دانشگاه ازاد، نجف اباد، ایران
2 - دانشگاه آزاد واحد نجف آباد
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد نجف آباد،دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد،ایران.
الکلمات المفتاحية: میخاییل باختین, صادق هدایت, منطق گفت‌وگویی, من و دیگری, گزاره‌های خطابی,
ملخص المقالة :
نظریۀ منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین از نظریه‌های مطرح حوزۀ ادبیات است که در هر اثری ادبی، به‌ویژه رمان و داستان قابل‌تحلیل و بررسی است. در آثار صادق هدایت هم این ادعا قابل‌طرح است که می‌توان آثارش را با این نظریه تطبیق داد تا به این پرسش پاسخ داد که هدایت چه گزاره‌ها و روش‌هایی برای گسترانیدن سخن و طرح دیدگاه‌های فلسفی و اجتماعی خود بهره برده است. هدایت که بنا بر آموخته‌های خود، با روش بینامتنیت تأثیرات بسیاری از آثار تاریخی و هنری پیش از خود گرفته، در پردازش آثارش، مهارت قابل‌تأملی داشته تا در نقد و تحلیل آثارش، آشنایی با فضای ذهنی او نیازمند دقت و تکاپوی بیشتر در علوم مختلف باشد. این پژوهش، با رویکرد و روش تحلیل محتوایی و بامطالعۀ کتابخانه‌ای، دیالکتیک من و خود و همچنین، تقابل خود با جامعه و چگونگی بهره بردن از گزاره‌های خطابی و تقابل من و دیگری موردبررسی قرار گرفته است. بنابراین، با این فرضیه که صاحب اثر و اندیشمند، به هر موضوعی بپردازد، تعلق‌خاطر دارد، آثار هدایت را می‌توان گاه برآمده از کنش حاصل از تقابل خود و اجتماع و گاه دیالکتیک خود با خود دانست. نتیجۀ حاصل از این پژوهش با تحلیل مؤلفه‌هایی من و دیگری، بینامتنیت، شیوۀ روایی و گزاره‌های خطابی پرسشی، ندایی و امری نشان می‌دهد که هدایت میان تقابل خود و جامعه و دیالکتیک خود با خود، در سیلان بوده و او از هر شیوه‌ای برای بیان عقاید خود در باب زندگی و جامعه و اندیشه‌های فلسفی خود بهره برده است.
منابع
- اسحاق‌پور، یوسف (1373)، بر مزار صادق هدایت، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: باغ آیینه.
-احمدزاده، حبیب (1394)، گفتگو با سایه یا بوف‌کور چگونه ساخته و پرداخته شد؟ تهران: سورۀ مهر.
- احمدی، بابک (1378)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
- باختین، میخاییل(1380)، سودای مکالمه، خنده آزادی، ترجمة محمدجعفر پوینده، تهران: نشر میثم.
- بلزی، کاترین (1379)، عمل نقد، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر قصه.
- بوبر، مارتین (1380)، من و تو، ترجمة ابوتراب سهراب و الهام عطاردی، تهران: فرزان روز.
- پاینده، حسین (1394)، گشودن رمان، چاپ سوم، تهران: مروارید.
- پژوهنده، لیلا (1384)، فلسفه و شرایط گفتوگو از چشم‌انداز علوم با نگاهی تطبیقی به آراء باختین و بویر، فصلنامه مقالات و بررسی‌ها، دفتر 77، ش 3، صص 11-34.
- پورنامداریان، تقی (1388)، منطق گفتوگو و غزل عرفانی، مطالعات عرفانی، شماره 3، صص 15-30.
- تسلیمی، علی و ادراکی، فاطمه (1394)، «رویکرد باختینی به سنگ صبور صادق چوبک»، نقد ادبی و سبک شناسی، شمارۀ 2، صص79-95.
- تودوروف، تزوتان (1377)، منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین، ترجمة داریوش کریمی، تهران: نشر مرکز.
- خلف، عماد (1390)، «شرق و غرب از دیدگاه دو رمان سووشون سیمین دانشور و ماراتن بی‌پایان از عبدالرحیم منیف»، دانشگاه تهران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
- خلیلی، علی‌اکبر و مرضیۀ حقیقی (1393)، «گفتوگو در شعر فروغ فرخزاد با تکیه بر منطق مکالمۀ میخاییل باختین»، مجلۀ بوستان ادب، سال ششم، شمارۀ 4، پیاپی 22، صص23-46.
- شریعتمداری، محمدابراهیم (1395)، صادق هدایت و روانکاوی آثارش، مؤسسۀ فرهنگی و اطلاع‌رسانی تبیان.
- رضی و بهرامی (1385)، «زمینه‌ها و عوامل نومیدی صادق هدایت»، پژوهش‌های ادبی، شمارۀ 11، صص 93 – 112.
- رضی، احمد؛ بتلاب اکبرآبادی، محسن (1389)، «منطق‌الطیر عطار و منطق گفت‌وگویی»، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی، شماره 46، صص 46-19.
- زرین‌کوب، حمید (1380)، «زبان داستان در آثار صادق هدایت»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، سال هفتم، شماره دوم، صص 210-230.
- صادق‌زاده، مهتاب (1397)، «گفتوگو در مجموعه زمستان اخوان ثالث با تأکید بر منطق مکالمه با منطق مکالمة باختین»، رخسار زبان، شماره 4، صص 105-130.
- طایفی اردبیلی، موسی‌الرضا (1372)، صادق هدایت در آیینۀ آثارش، تهران: نشر ایمان.
- فرزانه، م (1372)، آشنایی با صادق هدایت، تهران: نشر مرکز.
- قربانی، محمدرضا (1372)، نقد و تفسیر آثار صادق هدایت، تهران: ژرف.
- غلامحسین‌زاده، غریب‌رضا و غلامپور، نگار(1387)، میخاییل باختین؛ زندگی، اندیشه‌ها و مفاهیم بنیادین، تهران: روزگار، چاپ اول.
-مقدادی، بهرام؛ بوبانی، فرزاد (1382) «جویس و منطق مکالمه: رویکرد باختین؛ اولین جیمز جویس»، پژوهش‌های زبان خارجی، شماره 15. صص 19 – 29.
- میر عابدینی، حسن (1386)، صد سال داستان‌نویسی در ایران، چاپ چهارم، 2 جلد، تهران: چشمه.
- یاحقی، محمدجعفر (1379)، جویبار لحظه‌ها، ج 2، تهران: جامی.
- نظری، علی‌اشرف؛ خلیل طهماسبی، نوذر (1394)، «ملّت و ملی‌گرایی در نگاه انتقادی آنتونی اسمیت (مطالعۀ موردی ایران)»، فصلنامۀ سیاست پژوهی، دورۀ دوم، شمارۀ 3. صص 40- 9.
- هدایت، صادق (1351)، بوف کور، چاپ 14، تهران: چاپخانۀ سپهر.
-________(1382)، بن‌بست، تهران: چاپخانۀ سپهر.
-________(1382)، حاجی‌آقا، تهران: جاویدان.
-________(1344)، زنده‌به‌گور، تهران: جاویدان.
-________(1383)، چنگال، اصفهان: انتشارات صادق هدایت.
-________(2008)، توپ مرواری، با مقدمۀ محمدجعفر محبوب، استکهلم سوئد.
- همایون کاتوزیان، محمدعلی (1377)، صادق هدایت از انسان تا واقعیت، تهران: طرح نو.
-________ (1372)، صادق هدایت و مرگ نویسنده، تهران: نشر مرکز.
-Austin, ahrersity of texas press) 2002(.Fried man, mawrice, martin Bu ber:the life of Dialogue, London and New York. Ratledge.
-Emerson Cayl and Michael H.lauit.) 1998( thedialogic Imagloation Bokhtin Mm. Hdited by Michael H.lquisi translated by coryl Emerson and Michael H.lquist.
-Morson, cary sawt with caryl Enerson,)1997(, Ex tracts from a. Heter.g lossory, Dralogac and critical Discourse: Longuage, NewYork oxford university press.
References
- Ishaqpour, Youssef (1373), on the tomb of Sadegh Hedayat, translated by Baqer Parham, Tehran: Bagh Ayane.
- Ahmadzadeh, Habib (2014), How was the dialogue with Sayeh or Bufkor made and discussed? Tehran: Surah Mehr.
- Ahmadi, Babak (1378), Text structure and interpretation, Tehran: Center.
- Bakhtin, Mikhail (1380), Conversation Soda, Khande Azadi, translated by Mohammad Jaafar Poindeh, Tehran: Meisham Publishing House.
- Belzi, Catherine (1379), the practice of criticism, translated by Abbas Mokhbar, Tehran: Qaseh publishing house.
- Buber, Martin (1380), Me and You, translated by Abu Torab Sohrab and Elham Atardi, Tehran: Farzan Rooz.
- Payandeh, Hossein (2014), Opening the novel, third edition, Tehran: Marwarid.
- Pajohande, Leila (2004), Philosophy and conditions of dialogue from the perspective of sciences with a comparative view of Bakhtin and Boyer's opinions, Quarterly Journal of Articles and Reviews, Book 77, Vol. 3, pp. 11-34.
- Pournamdarian, Taghi (2008), Dialogue Logic and Mystical Poems, Mystical Studies, No. 3, pp. 15-30.
- Taslimi, Ali and Gharnagi, Fatemeh (2014), "Bakhtinian Approach to Sadiq Chobak's Seng Sabor", Literary Criticism and Stylistics, No. 2, pp. 79-95.
- Todorov, Tzutan (1377), Mikhail Bakhtin's Dialogue Logic, translated by Dariush Karimi, Tehran: Central Publishing.
- Khalaf, Emad (2018), "East and West from the perspective of the two novels Sushun Simin Daneshvar and Marathon Bipayan by Abdur Rahim Manif", University of Tehran, Faculty of Literature and Human Sciences.
- Khalili, Ali Akbar and Marzieh Haghighi (2013), "Dialogue in Forough Farrokhzad's poetry based on Mikhail Bakhtin's dialogue logic", Bostan Adab Magazine, 6th year, No. 4, 22, pp. 23-46.
- Shariatmadari, Mohammad Ibrahim (2015), Sadegh Hedayat and psychoanalysis of his works, Tebian Cultural and Information Institute.
- Razi and Bahrami (1385), "The Fields and Factors of Sadiq Hedayat's Despair", Literary Researches, No. 11, pp. 93-112.
- Razi, Ahmad; Batlab Akbarabadi, Mohsen (1389), "Attar's logic and conversational logic", Persian Language and Literature Quarterly, No. 46, pp. 19-46.
- Zarinkoob, Hamid (2008), "The language of fiction in the works of Sadegh Hedayat", Journal of the School of Literature and Human Sciences, 7th year, 2nd issue, pp. 210-230.
- Sadeghzadeh, Mehtab (2017), "Dialogue in the third Brotherhood's winter collection with an emphasis on the logic of conversation with Bakhtin's logic of conversation", Rukhsar Zaban, No. 4, pp. 105-130.
- Taifi Ardebili, Musa Al-Reza (1372), Sadegh Hedayat in the mirror of his works, Tehran: Iman publishing house.
- Farzaneh, M. (1372), Getting to know Sadegh Hedayat, Tehran: Al-Karzan Publishing.
- Ghorbani, Mohammadreza (1372), Criticism and Commentary of Sadegh Hedayat's Works, Tehran: Zaref.
- Gholamhosseinzadeh, Gharibreza and Gholampour, Negar (1387), Mikhail Bakhtin; Life, thoughts and fundamental concepts, Tehran: Rozgar, first edition.
- Moqdadi, Bahram; Bobani, Farzad (1382) "Joyce and the logic of conversation: Bakhtin's approach; The first James Joyce", Foreign Language Studies, No. 15. pp. 19-29.
- Mir Abedini, Hassan (1386), One hundred years of story writing in Iran, 4th edition, 2 volumes, Tehran: Cheshme.
- Yahaghi, Mohammad Jaafar (1379), The Stream of Moments, Volume 2, Tehran: Jami.
- Nazari, Ali Ashraf; Khalil Tahmasabi, Nowzar (2014), "Nation and nationalism in the critical view of Anthony Smith (case study of Iran)", Political Research Quarterly, second period, number 3. pp. 9-40.
- Hedayat, Sadegh (1351), Blind Owl, 14th edition, Tehran: Sepehr Printing House.
-________(2012), Banbast, Tehran: Sepehr Printing House.
-________(2012), Haji Agha, Tehran: Javidan.
-________(1344), Zinda Beh Goor, Tehran: Javidan.
-________(2004), Chengal, Isfahan: Sadegh Hedayat Publications.
-________(2008), Tope Marwari, with an introduction by Mohammad Jaafar Mehboob, Stockholm, Sweden.
- Homayun Katouzian, Mohammad Ali (1377), Sadegh Hedayat from Man to Reality, Tehran: New Design.
-________ (1372), Sadegh Hedayat and the death of the author, Tehran: Nahr-e-Karzan.
