بررسی بن مایه های عرفانی در یکصد غزل کلیم کاشانی(مقاله مروری)
الموضوعات :فضل الله رضایی اردانی 1 , غلامرضا هاتفی اردکانی 2
1 - استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه فرهنگیان استان یزد
2 - غلامرضا هاتفی اردکانی، دکتری زبان و ادبیّات فارسی و مدرس دانشگاه
الکلمات المفتاحية: عرفان, آموزه‌های عرفانی, کلیم کاشانی, غزلیّات,
ملخص المقالة :
کلیم کاشانی یکی از مشهورترین غزلسرایان سبک هندی است که نشان هایی از عرفان و تصوّف، در غزلیّات او نقش بسته‌است به طوریکه آمـوزه‌هـای عرفانی در غـزلیّات او، عشق واقعی یا آسمانی را بیان می‌کنند.خلّاق المعانی ثانـی در حدود (990) ه.ق. در همـدان دیـده بـه جهان گشود و به علت سکونت در کاشان به کاشانی مشهور شد. مجموعۀ (590) غـزل او در حوزۀ ادب غنایی، جایگاه والا دارد. از خصوصیّات سرآمد در غزلیّات او، وجود جلوه های عرفانی است. این مقاله به واکاوی، جلوه های عرفانی در یکصد غزل کلیم کاشانی، بـه شکل تصادفی می پردازد تا جلوههای برجستۀ عشق و کمال آن، به تصویر درآید و علاوه بر آن، در پژوهشهای ادبی و عرفانی، کلیم به عنوان شاعری عارف معرّفی گردد و در نهایت طرح این نکته که، غزلیّات غنایی کلیم کاشانی، محملی برای بیان و جست و جوی معانی بلند عرفانی است. غزلیّات این شاعر، ساختار ادبی و عرفانی دارد و او با طرح ساز و کارهای عرفـانـی، کـوششی بـرای یافتن و طرح گـوهـر ارزشمند عشق واقعـی را انجام داده‌است. جلوه-پردازی‌هـای عـرفانی در غزلیّات او جلوه‌ای خاص دارد. این مقاله با روش تحلیل و توصیف یافته‌های عرفانی، قصد دارد تا گرایش‌های عرفانی و بن‌مایه‌های عرفانی به کاررفته را در غزلیّات کلیم ابتدا واکاوایی و با ذکر نمونه‌هایی از آن مصادیق، آنها را براساس فرهنگ اصطلاحات عرفانی دست اوّل، مورد بررسی و تحلیل قراردهد. از رهگذر وجود و بررسی آموزه‌های عرفانی در غزلیّات این شاعر، شایسته است که کلیم را، در جرگۀ شاعران عارف، به شمارآوریم.
منابع و مآخذ
1- قرآن مجید، ترجمۀ حداد عادل، غلامعلی،(1390)، مشهد: بهنشر انتشارات آستان قدس رضوی و بنیاد پژوهشهای اسلامی استان قدس رضوی.
2- آقاحسینی، حسین و دیگران،(1390)، اهمّیّت پرسش در متون عرفانی، یزد: کاوشنامه، دانشگاه یزد، شمارۀ 22.(صص160-131)
3- ارشاد سرابی، اصغر و دیگران، (1378)، ادبیّات فارسی (5) و (6)، شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران.
4- خطیب رهبر، خلیل،(1369)، دیوان عزلیّات حافظ، تهران: انتشارات امیرکبیر.
5- دهقان، علی،(1391)، بررسی مضمون آفرینـی در غـزلیّات کلیم کاشانـی، سنندج: فصلنامـۀ علمـی و پژوهشی زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد سنندج، سال چهارم، شمارۀ 13.(صص40-21)
6- رحیمی، امین و دیگران،(1393)، نمادهای جانوری نفس در متون عرفانی با تکیه بر آثار سنایی، عطّار و مولوی، تهران: نشریۀ متن پژوهی دانشگاه علّامه طباطبایی تهران، شمارۀ 62 دورۀ 18.(صص173-147)
7- سجّادی، سیّدجعفر،(1383)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، تهران: کتابخانۀ طهوری.
8- شعار، جعفر و دیگران،(1370)، گزیدۀ اشعار صائب تبریزی، تهران: چاپ و نشر بنیاد.
9- شمیسا سیروس،(1366)، فرهنگ تلمیحات، تهران: انتشارات فردوسی.
10- صادقزاده، محمود،(1389)، بررسی مختصّات سبک و موتیفپردازی در غزلیّات کلیم کاشانی، تهران: پژوهشنامۀ فرهنگ و ادب.(صص296-276)
11- صفا، ذبیح الله،(1369) تاریخ ادبیّات در ایران، تهران: انتشارات فردوسی تهران.
12- عدالتی شاهی، شهرام،(1400)، بررسی جلوههای عرفانی در منظومۀ لیلی و مجنون نظامی، زنجان، فصلنامۀ علمی عرفان اسلامی، شمارۀ 68.(367-350)
13- غیاثی، محمّدتقی،(1368)، سبک شناسی ساختاری، چاپ اوّل، شعلۀ اندیشه.
14- فتوحی معجنـی، محمـود،(1395)، مضمـون در فـن شعــر سبـک هنـدی، تهران: فصـلنـامـۀ علمی– پژوهشی نقد ادبی شمارۀ 34.(صص156-119)
15- کاشانی، کلیم،(1391)، دیوان، تهران: انتشارات سنایی.
16----------،(1375)، دیوان، مشهد: مؤسّسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
17- نصرآبادی اصفهانی، میرزامحمّد طاهر،(1317)، تذکرۀ نصرآبادی، تهران: چاپخانۀ ارمغان.
18- یاحقی، محمّدجعفر،(1389)، فرهنگ اساطیر و داستانوارهها، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
19--------------،(1375)، تاریخ ادبیّات ایران، تهران: شرکت چاپ و نشر ایران.
Sources and references
Holy Qur'an, translated by Haddad Adel, Gholam Ali, (2013), Mashhad: Astan Qods Razavi Publishing House and Qods Razavi Province Islamic Research Foundation.
Agha Hosseini, Hossein and others, (2013), the importance of questions in mystical texts, Yazd: Kavash-nameh, Yazd University, No. 22. (pp. 131-160)
Irshad Sarabi, Asghar and others, (1378), Persian Literature (5) and (6), Iran Textbook Publishing Company.
Khatib Rahbar, Khalil, (1369), Hafez Diwan Ezliat, Tehran: Amir Kabir Publications.
Dehghan, Ali, (2013), a review of the creative theme in Kalim Kashani's poetry, Sanandaj: Scientific and research quarterly of Persian language and literature of Sanandaj Azad University, fourth year, number 13. (pp. 21-40)
Rahimi, Amin and others, (2013), Animal Symbols of the Self in Mystical Texts Based on the Works of Sanai, Attar and Molvi, Tehran: Allameh Tabatabaei University Text Research Journal, No. 62, Volume 18. (pp. 147-173)
Sajjadi, Seyed Jaafar, (2013), Dictionary of Mystical Terms and Interpretations, Tehran: Tahori Library.
Shaar, Jafar and others, (1370), a selection of Saeb Tabrizi's poems, Tehran: Foundation Publishing.
Shamisa Siros, (1366), Farhang Talmihat, Tehran: Ferdowsi Publications.
Sadegh Zadeh, Mahmoud, (2009), review of style and motifs in Kalim Kashani's sonnets, Tehran: Farhang and Edab Research Paper. (pp. 276-296)
Safa, Zabihullah, (1369) History of Literature in Iran, Tehran: Ferdowsi Publications, Tehran.
Adalati Shahi, Shahram, (1400), investigation of mystical manifestations in the poems of Laili and Majnoon Nizami, Zanjan, Scientific Quarterly of Islamic Mysticism, No. 68. (350-367)
Ghiathi, Mohammad Taghi, (1368), Structural Stylology, First Edition, Flame of Thought.
Fatuhi Majni, Mahmoud, (2015), essay on the art of Indian style poetry, Tehran: Scientific-Research Commentary of Literary Criticism No. 34. (pp. 119-156)
Kashani, Kalim, (1391), Divan, Tehran: Sanai Publications.
16---------, (1375), Divan, Mashhad: Astan Quds Razavi Printing and Publishing Company.
Nasrabadi Esfahani, Mirzamohammed Taher, (1317), Nasrabadi Tazkereh, Tehran: Armaghan Printing House.
Yahaghi, Mohammad Jaafar, (2009), Farhang Asatir and Tales, Tehran: Farhang Masazer Publications.
19-------------, (1375), History of Iranian Literature, Tehran: Iran Publishing Company.
