بازتاب بحران هویت زن امروزی در رمان احتمالاً گم‌شده‌ام (از منظر نشانه‌شناسی اجتماعی)

الموضوعات :

سپیده سیدفرجی ¹ (زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
فرهاد طهماسبی ² (دانشیار زبان و ادبیات فارسی، واحد اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
رقیه صدرایی ³ (استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)

تاريخ الإرسال : 17 الثلاثاء , شعبان, 1442 تاريخ التأكيد : 10 الأربعاء , محرم, 1443 تاريخ الإصدار : 16 الخميس , صفر, 1443

الکلمات المفتاحية: بحران هویت, نشانه‌شناسی اجتماعی, زنان داستان‌نویس, احتمالا گم‌شده‌ام, داستان معاصر,

ملخص المقالة :

برخی از زنان نویسنده معاصر ایرانی در مرحله‌ای از نویسندگی خود، به ماهیت و چیستی هویت زنان می‌پردازند. راوی رمان احتمالا گم‌شده‌ام نیز در پی خودآگاهی و کشف هویت فردی است و در این مسیر دچار بحران هویت شده و سعی در فائق آمدن بر این بحران دارد. نشانه‌شناسی یکی از روش‌های پژوهشی میان‌رشته‌ای است که به تحلیل نشانه‌ها می‌پردازد و در خوانش متون ادبی برای درک معانی نهفته در آنها کارگشاست. در این مقاله کوشش شده است با بهره‌گیری از رویکرد نشانه‌های اجتماعی، رمزگان‌های اجتماعی در رمان احتمالا گم‌شده‌ام اثر سارا سالار بررسی و تحلیل شود. بررسی رمان احتمالا گم‌شده‌ام از دیدگاه نشانه‌شناسی اجتماعی بیانگر آن است که نویسنده در بازنمایی و القای مفهوم مورد نظر خود یعنی بحران هویت موفق بوده است. سارا سالار حضور نشانه‌های اجتماعی را در رمزگان‌های هویتی مانند مکان، پوشاک، خوراک و نام به تصویر کشیده؛ بویژه از طریق تداعی مکان‌های گذشته و نیز بی‌نام بودن شخصیت اصلی، بر این مفهوم تاکید می‌کند. نشانه‌های آداب اجتماعی نیز در این رمان فراوان‌اند. نویسنده از روش‎‌های گوناگونِ ارتباط غیرکلامی (مانند لحن و اطوار) به عنوان بستری برای بازتاب مفهوم گم‌گشتگی هویت بهره برده است؛ به این صورت که لحن گفتاری توهین‌آمیز و غیر همدلانه در گفت‌وگوهای ذهنی راوی نیز در خدمت القای مفهوم بحران هویت است.

المصادر:

منابع

الطایی، علی (1378) بحران هویت قومی در ایران، تهران: نشر شادگان.

 پاینده، حسین (1392) گشودن رمان: رمان ایرانی در پرتو نظریه و نقد ادبی. چاپ دوم، تهران: مروارید.

پورداداش مهربانی(1391) «مقایسه روایت زیست جهان زنانه در رمان‌های نخبه‌گرا و عامه‌پسند نویسندگان زن دهه 80»،  پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی مریم حسینی، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم اجتماعی.

تلطف، کامران (1393) سیاست نوشتار: پژوهشی در شعر و داستان معاصر، تهران: نامک.

جنکینز، ریچارد (1381) هویت اجتماعی، ترجمه تورج یاراحمدی، تهران: شیرازه.

دانشنامه ادب فارسی(1381) به سرپرستی حسن انوشه، جلد دوم (اصطلاحات، موضوعات و مضامین ادب فارسی)، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

درودگریان، فرهاد، فاطمه کوپا و سهیلا اکبرپور مهرآبادی (1391) « زمان روایی در رمان احتمالاً گم شده­ام بر اساس نظریۀ ژرار ژنت»، در: مجله مطالعات داستانی، دوره یک، شماره 2، زمستان، ص 5- 17.

رضوانیان، قدسیه و هاله کیانی بارفروشی (1394) «بازنمایی هویت زن در آثار داستان­نویسان زن دهه هشتاد»، در: ادب پژوهی، شماره 31، صص 39- 63.

رفعت­جاه، مریم (1387) تاملی در هویت زن ایرانی، تهران: دانشگاه تهران.

مانی جواد درجی (1390) «تاثیر فمینیسم بر ادبیات داستانی در دهه هشتاد در ایران (مطالعه موردی آثاری از مهسا محبعلی، سارا سالار، آذردخت بهرامی، مرجان شیرمحمدی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد به راهنمایی بابک نادرپور، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

ساسانی، فرهاد (1389) معناکاوی: به سوی نشانه­های اجتماعی. تهران: علم.

سجودی، فرزان (1391) نشانه­شناسی مکان: مجموعه مقالات نقدهای ادبی- هنری، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران: سخن.

سجودی، فرزان (1393) درس­گفتار نشانه­شناسی گفتمانی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شوالیه، ژان و گربران، آلن (1382). فرهنگ نمادها 2. ترجمه سودابه فضایلی. تهران: جیحون.

فرهی، سهیلا و معصومه باستانی خشک بیجاری (1393) «نشانه­شناسی اجتماعی رمان بیوتن». در: مجله نقد ادبی، س 7، شماره 25، ص 121-151.

کاظمی نوایی، ندا، فرزان سجودی، مهبود فاضلی و فرهاد ساسانی (1394) «از یقین به تردید: بررسی تحول وجه­نمایی قهرمان رمان طوبی و معنای شب از دیدگاه نشانه­شناسی اجتماعی». در: نقد ادبی، شماره 22، ص 133-154.

گولد، جولیوس و ویلیام کولب (1384) فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه مصطفی ازکیا و دیگران، چ دوم، تهران: مازیار.

گیدنز، آنتونی (1388) تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، تهران: نی.

گیرو، پی­یر (1383) نشانه­شناسی. ترجمه محمد نبوی. تهران: آگه.

مکاریک، ایرنا ریما (1384) دانشنامه نظریه­های ادبی معاصر، ترجمه مهران مهاجر و محمد نبوی، تهران: آگه.

نجومیان، امیرعلی (1389) «تجربه مهاجرت و پارادوکس همانندی و تفاوت»، در مجموعه مقالات نشانه­شناسی فرهنگ (ی). به کوشش امیرعلی نجومیان، تهران: سخن، صص 119- 131.

نقابی، عفت و کلثوم جویباری (1389) «نشانه­شناسی اولین رمان اجتماعی ایران». در:  مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس، س 18، شماره 67، ص 193- 216.

نوری، علیرضا (1381) «معیارهای اسلامی پوشش زنان و الگوی مصرف آن»، اندیشه صادق. ش 8-9. صص 122- 129.

References

Altaei, Ali (1378) Ethnic Identity Crisis in Iran, Tehran: Shadgan Publishing.

  Payandeh, Hossein (2012) Opening the novel: Iranian novel in the light of theory and literary criticism. Second edition, Tehran: Marwarid.

Pourdadash Mehrabani (2012) "Comparison of the narration of women's world life in elitist and popular novels of female writers of the 80s", Master's thesis under the guidance of Maryam Hosseini, Allameh Tabatabai University, Faculty of Social Sciences.

Taltaf, Kamran (2013) Politics of Writing: A Research in Contemporary Poetry and Fiction, Tehran: Namek.

Jenkins, Richard (1381) Social identity, translated by Toraj Yarahamdi, Tehran: Shiraz.

Encyclopaedia of Persian Literature (1381) under the supervision of Hassan Anousheh, second volume (terms, topics and themes of Persian literature), second edition, Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Daroodgarian, Farhad, Fatemeh Kopa and Soheila Akbarpour Mehrabadi (2013) "Narrative time in the novel I am probably lost according to the theory of Gérard Genet", in: Journal of Fiction Studies, Volume 1, Number 2, Winter, pp. 17-5.

Rezvanian, Qudsieh and Hale Kiani Barforushi (2014) "Representation of the identity of women in the works of female storytellers of the 80s", in: Adab Pazhuhi, No. 31, pp. 39-63.

Rifatjah, Maryam (1387) A reflection on Iranian women's identity, Tehran: University of Tehran.

Mani Javad Darji (1390) "The impact of feminism on fiction literature in the eighties in Iran (a case study of works by Mahsa Mohibali, Sara Salar, Azardokht Bahrami, Marjan Shirmohammadi"), Master's thesis under the guidance of Babak Naderpour, Islamic Azad University, Tehran Branch Central, Faculty of Law and Political Sciences.

Sassani, Farhad (1389) Meaning Analysis: Toward Social Signs. Tehran: Alam.

Sajjodi, Farzan (2012) Semiotics of place: a collection of essays on literary and artistic criticism, by Farhad Sasani, Tehran: Sokhn.

Sojodi, Farzan (2014) Discourse semiotics, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.

Chevalier, Jean and Gerbran, Alain (1382). Culture of Symbols 2. Translation by Sudaba Fazali. Tehran: Jihoon.

Farhi, Soheila and Masoumeh Bastani Khokh Bijari (2013) "Social semiotics of Biotan's novel". In: Journal of Literary Criticism, Q7, No. 25, pp. 121-151.

Kazemi Navaei, Neda, Farzan Sejoudi, Mehboud Fazeli and Farhad Sassani (2014) "From Certainty to Doubt: Examining the Appearance Transformation of the Hero of Tubi's Novel and the Meaning of the Night from the Perspective of Social Semiotics". In: Literary Review, No. 22, pp. 133-154.

Gould, Julius and William Kolb (1384) Culture of Social Sciences, translated by Mustafa Ezkia and others, second edition, Tehran: Maziar.

Giddens, Anthony (2008) Modernity and Identity: Society and Personal Identity in the New Age, Tehran: Ni.

Giroud, Pierre (2004) Semiotics. Translated by Mohammad Nabawi. Tehran: Ad.

Makarik, Irena Rima (2004) Encyclopaedia of Contemporary Literary Theories, translated by Mehran Mohajer and Mohammad Naboi, Tehran: Agh.

Najoomian, Amir Ali (1389) "The Migration Experience and the Paradox of Similarity and Difference", in the collection of cultural semiotics articles (Y). By Amir Ali Najoomian, Tehran: Sokhn, pp. 119-131.

Naqabi, Efat and Kulthum Joibari (1389) "Semiology of Iran's First Social Novel". In: Journal of Faculty of Literature and Human Sciences of Tarbiat Modares University, Q. 18, No. 67, pp. 193-216.

Nouri, Alireza (1381) "Islamic standards of women's clothing and its consumption pattern", Andisheh Sadegh. Sh. 8-9. pp. 122-129.