نگاه سیاسی- تعلیمی به حکایت شتر و شیر پرهیزگار در مرزبان نامه
الموضوعات :
حسین عباس نژاد
1
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
پروانه عادل زاده
2
(دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز ـ ایران)
کامران پاشایی فخری
3
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز)
الکلمات المفتاحية: شیر, حکایت, نگاه سیاسی, شتر, مرزبان نامه,
ملخص المقالة :
مرزبان نامه از جنبه‌های مختلف در تاریخ تمدن ایران و جوامع اسلامی اهمیّت داشته است. این کتاب نگرش به انسان و اجتماع را در جامعۀ سنّتی مدّنظر قرار داده است. بیشتر داستان‌های مرزبان نامه تمثیلی و به زبان جانوران بیان شده است. دلیل عمدۀ استفاده از شخصیّت‌های حیوانی احتمالاً محتوای سیاسی و اجتماعی می‌باشد. داستان‌های مرزبان نامه عملکرد قدرت در جوامع را نشان می‌دهند. با تجزیه و تحلیل حکایت می‌توان ساختار فرهنگ سیاسی و تأثیر آن را بر رفتارهای فردی و اجتماعی بررسی کرد. فرهنگ سیاسی حاکم در جامعه با روابط انسانی در ارتباط است. در این حکایت، شخصیّت‌های تمثیلی، شخصیّت‌های جانشین شونده محسوب می‌شوند، یعنی حیوان جانشین فکر، خُلق و خو و مفاهیم مورد نظر نویسنده و آورندۀ داستان شده است. در این پژوهش شیر به عنوان نماد قدرت، در رأس هرم قدرت قرار می‌گیرد و نیرویی که سبب می‌شود شیر در چنین جایگاه و مرتبه‌ای قرار گیرد، زورمندی، قدرت و تسلّط او بر دیگران است. حاکم یا فرمانروا در سلسله مراتب قدرت، باید وظایف و مسئولیّت‌ها را به اشخاصی واگذار نماید که شایستگی، لیاقت و توانایی لازم برای انجام آن کارها را داشته باشند، و همانند خرس در بدو ورود به دربار شیر بر هم زنندۀ نظم و امنیّت نباشند. از زاویۀ تعلیمی هم می‌توان به زیان ظلم و ستم و عاقبت ستمکاران ستم پیشیه و زیاده‌خواهان محال اندیش که در پی حفظ جان، موقعیّت سیاسی و مرتبه‌ای برای خود هستند اشاره کرد.
_||_
