بررسی تطبیقی بیع مال آینده در فقه اسلامی و حقوق ایران

الموضوعات : فقه و تاریخ تمدّن

سید محسن  آزیز ¹ (گروه فقه و مبانی حقوق دانشکده الهیات دانشگاه حکیم سبزواری)
علی شیعه علی ² (استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی واحد شیروان دانشگاه ازاد اسلامی شیروان ایران)
فاطمه  نعمتی ³ (کارشناس ارشد حقوق خصوصی موسسه آموزش عالی اشراق)

تاريخ الإرسال : 23 الأحد , رجب, 1445 تاريخ التأكيد : 03 الأحد , ذو الحجة, 1445 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: بیع, مال آینده, مبیع, انتقال مالکیت.,

ملخص المقالة :

توجه به اینکه نیازهای جوامع بیشتر شده است، ناچار در عرصه حقوقی نیز نیاز به قالبهای حقوقی جدیدی غیر از عقود موجود در قانون امروزه با داریم تا به این نیازها از نظر قانونی نیز پاسخ گفته باشیم. بیع مال آینده (یعنی بیعی که مبیع آن در هنگام انعقاد عقد موجود نیست و در آینده بوجود می آید) قالبی از بیع می¬باشد که در حال حاضر به خصوص با رواج پیش فروش آپارتمانها مورد کنکاش قرار گرفته است اما متاسفانه به علت اینکه در قانون نص صریحی راجع به این نوع از بیع نداریم در بین حقوقدانان و فقها، اختلافاتی در صحت یا عدم صحت آن مشاهده می شود که هر کدام نیز دلایل خاص خود را دارند. اما حقیقت این است که دلایلی که مخالفان صحت بیع مال آینده اعم از فقها و حقوقدانان می آورند، دلایل محکمی برای بطلان این بیع نیست و بنابراین، بنا به اصل صحت باید حکم به صحت این معامله نمود که لازمه این حکم، بررسی موضوعات متعدد می¬باشد. از جمله اینکه ماهیت این بیع چیست و چه اقسامی دارد؟ آیا مبیع عین معین را می توان به صورت بیع مال آینده مورد معامله قرار داد؟ رابطه بیع مال آینده با عقودی چون بیع سلم، استصناع و کالی به کالی چیست؟خصوص با رواج پیش فروش آپارتمانها مورد کنکاش قرار گرفته است اما متاسفانه به علت اینکه در قانون نص صریحی راجع به این نوع از بیع نداریم در بین حقوقدانان و فقها، اختلافاتی در صحت یا عدم صحت آن مشاهده می شود که هر کدام نیز دلایل خاص خود را دارند. اما حقیقت این است که دلایلی که مخالفان صحت بیع مال آینده اعم از فقها و حقوقدانان می آورند، دلایل محکمی برای بطلان این بیع نیست و بنابراین، بنا به اصل صحت باید حکم به صحت این معامله نمود که لازمه این حکم، بررسی موضوعات متعدد می¬باشد. از جمله اینکه ماهیت این بیع چیست و چه اقسامی دارد؟ در این مقاله که به روش توصیفی و تحلیلی نگاشته شده است، نتیجه این شده که بیع مال آینده عیناً مطابق با هیچ کدام از عقود نیست بلکه عقدی¬ مستقل است.

المصادر:

 افرام بستانی، فؤاد (بی¬تا). فرهنگ ابجدی عربی-فارسی، برگرفته از نرم افزار جامع التفاسیر نور
 امامی، حسن (1351). حقوق مدنی، چاپ سوم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
 امینی، منصور (1382). مجله تحقیقات حقوقی، «مالکیت در قراردادهای فروش»، شماره 37، صص153-173.
 امینی، منصور (بی¬تا). جزوه حقوق مدنی پیشرفته، بی¬نا.
 انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی (1386). دانشنامه حقوق خصوصی، محراب فکر.
 ایروانی، باقر (1327). دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری، چاپ دوم، قم: بی¬نا.
 پیرهادی ، محمدرضا (1386). «انتقال مالکیت در بیع مال آینده»، مجله تحقیقات حقوقی عدالت آراء، شماره 4 و 5، صص39-78.
 پیروزی، پژمان (1387). «بیع اشیاء آینده»، دانشنامه حقوق و سیاست، شماره 9، صص55-71.
 جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۵۷). دائره¬المعارف حقوق مدنی و تجارت؛ حقوق تعهدات، عقود و ایقاعات، تهران: نشر بنیاد راستاد.
 جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
 حاتمی، علی¬اصغر و ذاکرنیا، حانیه (1389). «ماهیت قراردادهای ساخت و ساز»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال 2، شماره2، صص71-94.
 حرعاملى، محمد بن حسن (1409). ‌تفصيل وسائل الشيعه إلى تحصيل مسائل الشريعه، چاپ اول، قم: مؤسسه آل البيت عليهم السلام.
 حسینی عاملی، سید جواد (1319). مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 حلی، محمد بن ادریس (1411). السرائر، چاپ دوم، قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم.
 خمینی، سید روح الله (1421). تحریرالوسیله ، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
 خویی، سید ابوالقاسم (1368). مصباح الفقاهه فی المعاملات، تهران: انتشارات مجد.
 شهیدی، مهدی (1384). حقوق مدنی 3 ( تعهدات)، چاپ هفتم، تهران: انتشارات مجد.
 شهیدی، مهدی (1390). تشکیل قراردادها و تعهدات، چاپ هشتم، تهران: انتشارات مجد.
 طاهری، حبیب‏الله (1389). حقوق مدنی 6 و 7، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
 عجم، رفیق (1377)، مصطلحات اصول الفقه عندالمسلمین، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
 کاتوزیان، ناصر (1386). حقوق مدنی عقود معین، چاپ هفتم، تهران: گنج دانش.
 کاتوزیان، ناصر (1388). دوره مقدماتی حقوق مدنی، درسهایی از عقود معین، چاپ دوازدهم، تهران: گنج دانش.
 کریمی، عباس و شعبانی کندسری (1379). «معامله به مال آینده»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 90، صص101-127.
 محقق داماد، مصطفی و همکاران (1389). حقوق قراردادها در فقه امامیه، چاپ اول، قم: سبحان.
 نجفی (کاشف¬الغطاء)، حسن بن جعفر (بی¬تا). انوار الفقاهه ،کتاب بیع، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 ولویون، رضا (بی¬تا). جزوه مدنی 2 اموال و مالکیت، بی¬نا.