شرح 100 بیت از مصیبت‌نامۀ عطّار نیشابوری در تعریف صفات راه سلوک
الموضوعات :
فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
زهرا احمدی
1
1 - مدرّس دانشگاه تبریز و دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات ترکی
مؤسّس و مدیرعامل مؤسّسۀ فرهنگی هنری ثمین کتاب ایرانیان
تاريخ الإرسال : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1438
تاريخ التأكيد : 03 الثلاثاء , جمادى الأولى, 1438
تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , رجب, 1437
الکلمات المفتاحية:
عرفان,
مصیبت نامه,
سلوک,
mysticism,
Attar,
عطّار,
Mosibatnameh,
the journey to perfection,
ملخص المقالة :
دراینمقالهبهبررسیوشرح 100 بیتازمنظومۀمصیبت‌نامهکهدربیانصفتراهسلوکاستونیزمقایسۀضمنیتعاریفشیخفریدالدّینعطّارنیشابوریباسایرعرفاوآنچهدرکتباططلاحاتعرفانیضبطشدهاست،می‌پردازیم.
عطّارباتعریفصدصفتستودهونکوهیده،سالکرابهراهراسترهنمونمی‌شودوپسازپایاناینصدبیت متذکّرمی‌شودکهسخندراینمقولهفراواناستواگربخواهدهمهرابهنظمدرآورد،بیشازهزاربیتمی‌شود؛ازاینرویبههمینصدبیتبسندهکرده،می‌گوید:
زانکهکرگویمبچربدازهزار آندگرهانرمترازمومشد بیشازاینگفتنمراامکاننبود
همبرینصدبیتکردماختصار هر دلىراکینقدرمعلومشد چونصفاتراهراپایاننبود
آنچهعطّاردراینصدبیتبهعنوانصفاتراهسلوک،ازرذایلوفضایلاخلاقیبیانمی‌دارد،اغلبدرسایر آثاروکتبعرفانینیزذکرشده‌اندامّاآنچهقابلتوجّهاستاینکهتعاریفعطّارباتعاریفسایرشعراوعرفاونویسندگانبسیارمتفاوتاستوعمدهتفاوتهمایناستکهعطّارهرصفتویااصطلاحعرفانیرافقطدریکبیتتعریفمی‌کندواینتعاریفاغلبمنحصربهخودعطّاراست؛حالآنکهشعرا،عرفاونویسندگان،دیگرچهبسابرایبیانهرکدامازاینصفاتسطرهابلکهصفحه‌هاقلم‌فرساییکردهاند. ذکراینمطلبنیزضروریمی‌نمایدکهچندبیتیازاینصدبیت،مبهماستوشایدمعنیدقیقینتوانبرایآن ارائهداد.
المصادر:
1. اشرفزاده، رضا، (1374)، فرهنگ نوادر لغات و ترکیبات و تعبیرات آثار عطّار نیشابورى، نشر چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، تهران.
2. ثروت، م، (1379)، فرهنگ کنایات، انتشارات حیدرى، چاپ اوّل، تهران.
3. حافظ، محمّد؛ (1379)، دیوان، به تصحیح بهاءالدّین خرمشاهى، انتشارات دوستان، چاپ سوم، تهران.
4. دهخدا، علی اکبر، لغت نامه.
5. رازى، نجم الدّین، (1371)، مرصاد العباد، به اهتمام محمّد امین ریاحى، انتشارات علمى و فرهنگى، چاپ هفتم، تهران.
6. سجّادى، سیّدجعفر، (1381)، فرهنگ اصطلاحات و تعبیرات عرفانى، انتشارات طهورى، چاپ ششم، تهران.
7. سعدى، مصلح بن عبدالله، (1362)، کلیّات، به تصحیح محمّدعلی فروغى، انتشارات امیرکبیر،چاپ هشتم، تهران.
8. شمیسا، سیروس، (1377)، فرهنگ اشارات ادبیات فارسى، انتشارات فردوس، چاپ اوّل، تهران.
9. شمیسا، سیروس، (1366)، فرهنگ تلمیحات ادبیّات فارسى، انتشارات فردوس، چاپ اوّل، تهران.
10. صنعتىنیا، ف، (1369)، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوىهاى عطّار نیشابورى، تهران.
11. عادل، محمّدرضا، (1375)، فرهنگ عبارت هاى عربى در شعر فارسى (تا جامى)، انتشارات امیرکبیر، چاپ اوّل، تهران.
12. عطّار نیشابورى، فریدالدّین محمّد، (1373)، مصیبتنامه، به اهتمام دکتر نورانى وصال، انتشارات زوّار، چاپ چهارم، تهران.
13. عطّار نیشابورى، فریدالدّین محمّد، (1379)، منطقالطّیر، به تصحیح و شرح دکتر رضا انزابىنژاد و دکتر سعید قرهبگلو، انتشارات آیدین، چاپ دوم، تبریز.
14. عفیفى، ر، (1372)، فرهنگنامۀ شعرى، انتشارات سروش، چاپ اوّل، تهران.
15. معین، م؛ فرهنگ فارسى.
_||_
