بررسی جلوه‌های نمادین طبیعت در اشعار محمدرضا شفیعی کدکنی

الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

احمد کریمی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس)
هنگامه زال نژاد ² (کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس)

تاريخ الإرسال : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , جمادى الأولى, 1438 تاريخ الإصدار : 17 الجمعة , شوال, 1437

الکلمات المفتاحية: شعر, نماد, poetry, symbol, symbolism, شفیعی کدکنی, سمبولیسم, جلوه‌های طبیعت, manifestations of Nature, Shafiei Kadkani,

ملخص المقالة :

نماد و نمادهای طبیعی در اشعار پیشینیان رواج داشته و کم یا بیش در شعر شاعران معاصر نیز یکی از آرایه‌های مهم شعری محسوب می‌شود. شفیعی نیز از شاعران سمبلیک و نمادپرداز طبیعی است. نماد در شعر شفیعی در خدمت واژه، مضمون، معنا و اجتماع است. نمادهای شفیعی خاستگاه‌های ملی- میهنی، مذهبی و طبیعی دارند که برجسته‌ترین آن‌ها، طبیعی است. تمثیلی بودن نمادها به شکلی نمادین، از شاخصه‌های شعری اوست. او فقط به توصیف مبادرت نمی‌کند بلکه توصیفِ طبیعت را با حالات و افکار انسان آمیخته، سپس در جلوه‌های سمبل بروز می‌دهد. از این رو در این پژوهش، از میان آثار او، دو مجموعة شعری اعم از آیینه‌ای برای صداها و هزاره دوم آهوی کوهی، مورد مداقه و نقد و بررسی قرار گرفته است.

المصادر:

1. الیاده، میرچا،(1368)، آیین‌ها و نمادهای آشناسازی، ترجمه نصر ا... زنگویی، تهران: نشر آگاه.


2. انوری، حسن،( 1383)،فرهنگ روز سخن، تهران: سخن.


3. . باری روزن،( 1379)،انقلاب ایران: ایدئولوژی و نمادپردازی، ترجمه سیاوش مریدی، تهران: مؤسسه فرهنگ و هنر و ارتباطات، مرکز بازشناسی اسلام و ایران (باز).


4. بشردوست، مجتبی،(1379)، در جستجوی نیشابور، تهران: نشر ثالث، نشر یوشیج.


5. پورنامداریان، تقی،(1389)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی (تحلیلی از داستان‌های عرفانی- فلسفی ابن سینا و سهروردی)، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چ هفتم.


6. ثروتیان، بهروز، (1369)، بیان در شعر فارسی، انتشارات برگ.


7. چدویک، چارلز، (1375)، سمبولیسم، (ترجمه مهدی سحابی)، تهران: نشر مرکز، چ اوّل.


8. حاکمی، اسماعیل،( 1382)، ادبیّات معاصر ایران، تهران: اساطیر، چ ششم.


9. دشتی، علی، (1381)، خاقانی، شاعر دیر آشنا، تهران: انتشارات امیر کبیر، چ چهارم.


10. دو بو کور، مونیک، (1376)، رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، نشر مرکز: چ دوّم.


11. دهخدا، علی‌اکبر،(1390)، فرهنگ متوسط دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده- ایرج مهرکی- اکرم سلطانی، زیر نظر سیدجعفر شهیدی، تهران: نشر دانشگاه تهران.


12. دیچز، دیوید، (1370)، شیوه‌های نقد ادبی، ترجمه محمّدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، انتشارات علمی، چ سوّم.


13. روزبه، محمّد رضا، ( 1381)، ادبیّات معاصر ایران( شعر)، تهران: نشر روزگار.


14. زرّین کوب، حمید،(1358)، چشم‌انداز شعر نو، تهران: توس.


15. زمرّدی، حمیرا،(1387)، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوار.


16. ـــــ، ــــــ،(1382)، نقد تطبیقی ادیان و اساطیر ایران، نشر زوار، چ اوّل.


17. ژان شوالیه، آلن گربران،(1379)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی،5 ج، تهران: انتشارات جیحون.


18. شفیعی‌کدکنی، محمد رضا ( م. سرشک)(1376)، آیینه‌ای برای صداها، تهران: نشر سخن.


19. ــــ، ــــــ،(1380)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.


20. ــــ ،ـــــ،(1376)، هزاره دوّم آهوی کوهی، تهران: نشر سخن.


21. شمیسا، سیروس،(1383)، انواع ادبی، انتشارات فردوسی، چ دهم.


22. ـــــ، ـــــ ،(1375)، فرهنگ تلمیحات، انتشارات فردوسی، چ پنجم.


23. ـــــ ،ـــــ،(1377)، فرهنگ اشارات، انتشارات فردوسی، چ اوّل.


24. شکیبا، پروین،(1373)، شعر فارسی از آغاز تا امروز، تهران: هیرمند، چ دوّم.


25. عابدی، کامیار،(1379)، تصویرها و توصیف‌ها در شعر معاصر، آیینه، چ دوّم.


26. ــــ ،ـــــ،(1381)، در روشنی باران‌ها، تهران: کتاب نادر.


27. عباسی، حبیب ا...،(1378)، سفرنامه باران، تهران: نشر روزگار.


28. فتوحی رود معجنی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.


29. ـــــــــــ، ـــــــــــ،(1378)، « شکل و ساختار شعر شفیعی»، سفرنامه باران به کوشش حبیب‌ا... عباسی، تهران: روزگار.


30. فولادوند، عزت ا... ،(1388)، مردی ست می‌سراید، تهران: نشر مروارید.

31. قبادی، حسینعلی،(1374)، نظری بر نمادشناسی، اختلاف و اشتراک آن با استعاره و کنایه، مجله دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره سوّم و چهارم، سال بیست و هشتم.

1. قلی‌زاده، خسرو،(13870)، فرهنگ اساطیر ایرانی، تهران: کتاب پارسه.


2. کیانوش، محمود،(1355)، بررسی شعر و نثر فارسی معاصر، تهران: رز، چ چهارم.


3. لوفرد لاشو، مارگریت،(1364)، زبان رمزی افسانه‌ها، ترجمه: جلال ستاری، همدان: توس. 


4. معین، محمد،(1387)، فرهنگ فارسی، تهران: کتاب پارسه، چ اوّل.


5. مهرگان، آروین،(1377)، دیالکتیک نمادها، اصفهان، نشر فردا، چ اوّل.


6. میرفخرایی، مهشید،(1367)، روایت پهلوی، موسسه مطالعات و تحقیقات علمی و فرهنگی.


7. هوهنه‌گر، آلفرد،(1376)، نمادها و نشانه‌ها، ترجمه: علی صلح‌جو، تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اوّل.


8. یاحقّی، محمّد جعفر،(1386)، فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.


9. یونگ، کارل گوستاو،(1387)، انسان و سمبل‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: نشر جامی. چاپ ششم.