ظهور و بروز شهرها، سرزمین‌ها و اعلام جغرافیایی در شعر حافظ شیرازی
الموضوعات : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
محمد کشاورز بیضایی
1
(دانشآموختۀ دکترای تاریخ ایران دورۀ اسالمی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران)
الکلمات المفتاحية: دیوان, حافظ شیرازی, شهرها, اعلام جغرافیایی, سرزمین‌ها, ظهور و بروز,
ملخص المقالة :
حافظ شیرازی از شاهبازان سترگ و بلند پرواز قلمرو شعر و ادب ایران و جهان به شمار می رود که در افق ها و ساحت های حسی و ذهنی مختلف بال گشوده و بسیاری از بلندی ها و قله های نامکشوف آن را کشف نموده است. در این میان جهان دیدگی حافظ و چگونگی و چرایی ظهور و بروز اعلام جغرافیایی و متعلقات مربوط به آن در اشعار وی، مسألۀ قابل درنگی است که چندان به آن پرداخته نشده است. این جستار با روشی توصیفی- تحلیلی، ظهور و بروز شهرها و اعلام جغرافیایی در شعر حافظ و میزان توفیق وی را در کانون توجه خود قرار داده است. دریافته های تحقیق نشان می دهند که جهان دیدگی حافظ علی رغم اینکه در ساحت عینی وآفاقی، در دریا از حدود جزیرۀ هرمز و در خشکی از اصفهان و یزد فراتر نرفته، اما در ساحت ذهن و خیال، با وقوف و شناختی کم نظیر و حصولی، جغرافیای بسیطی از سرزمین ها و شهرهای فلات داخلی و خارجی ایران را در اشعارش درنوردیده است. وی با هنرمندی و ظرافت رشک انگیزی برخی از شهرها، و اعلام جغرافیایی را در پیوندی تنگاتنگ با جغرافیای فرهنگی و تاریخی آنان، به مثابۀ ظرفی در خدمت خلق فضاسازی های تازه و سحرانگیز حسی و ایجاد مضامین عاشقانه و عارفانه قرار داده و آن را در قالب ایهام، تلمیح ، تمثیل و دیگر صناعات ادبی در دیوانش وارد نموده است.
